31-Jataka-5.txt

j v_utf8 [pts vol j - 5] [\z j /] [\f v /]
[pts page 001] [\q   1/]
[bjt page 088] [\x  88/]
tiṁsatinipāto
1. kiṁchañanda pātakaṁ
[pts page 003] [\q   3/]
2713. kiṁ chando kimadhippāyo eko sammasi ghammani,
kiṁ patthayāno kiṁ esaṁ kena atthena brāhmaṇa.

[pts page 004] [\q   4/]
2714. yathā mahāvāridharo kumbho suparinābhavā,
tathupamaṁ ambapakkaṁ vaṇṇagandharasuttamaṁ.

2715. taṁ vuyhamānaṁ sotena disvānāmalamajjhime,
pāṇihi naṁ gahetvāna agyāyatanamāhariṁ.

2716. tato kadalipattesu nikkhipitvā sayaṁ abhaṁ,
satthena na ṁvikappetvā khuppipāsaṁ ahāsi me.

2717. sohaṁ apetadaratho vyantibhuto dukhakkhamo, 1-
assādaṁ nādhigacchāmi phalesavaññesu kesupi.

2718. sosetvā 2- nūna maraṇaṁ taṁ mamaṁ āvahisasti,
ambaṁ yassa phalaṁ sāduṁ madhuraggaṁ manoramaṁ
yamuddhariṁ vuyhamānaṁ udadhismā mahaṇṇave.

2719. akkhātaṁ te mayā sabbaṁ yasmā upavasāmahaṁ,
rammaṁ patinisinnosmi puthulomāyutā puthu.

2720. tvaṁ ca kho me akkhāsi attānamapalāyinī,
kā vā tvamasi kalyāṇi kissa vā tvaṁ sumajjhime.

2721. ruppapaṭṭapaḷimaṭṭhava vyagghiva girisānujā,
yā sanni nāriyo devesu devānaṁ paricārikā,

2722. yāva manussalokasmiṁ rūpenatvāgatiyo,
rūpe te sādisi natthi devesu gandhabbamanussaloke, 3-
phuṭaṭhāsi me cārupubbaṅgi brūhi
akkhāhi me nāmañca bandhave ca. 4-

[pts page 005] [\q   5/]
2723. yaṁ tvaṁ patinisinnosi rammaṁ brāhmaṇa kosikiṁ,
sāhaṁ bhusālayāvutthā varavārivahoghasā.

2724. nānādumaṇākiṇṇā bahutā girikandarā,
mameva pamukhā honti abhisandanti pāvuse.

1. dakkha - machasaṁ, syā 2. sesitvā - machasaṁ, syā
3. devagandhabbamānuse - syā 4. brūhi nāmañca bandhave - syā

[pts page 006] [\q   6/]
[bjt page 090] [\x  90/]
2725. atho bahu vanā todā nilavārivahandharā,
bahukā nāgacittodā abhisandanti vārinā.

2726. tā ambajambulabujā nipā tālā cudumbarā, 1-
bahuni phalajātāni āvahanti abhiṇhaso.

2727. yaṁ kiñci ubhato tīre phalaṁ patati ambuni,
asaṁsayaṁ taṁ sotassa phalaṁ hoti vasānugaṁ.

2728. etadaññāya medhāvi puthupañña suṇohi me,
mā rocayamabhisaṅgaṁ paṭisedha janādhipa.

2729. na cāhaṁ vaddhavaṁ maññe yaṁ tvaṁ raṭṭhābhivaddhana,
āceyyamāno rājisi maraṇaṁ abhikaṅkasi.

2730. tassa jānanti pitaro gandhabbā ca sadevakā,
ye cāpi isayo loke saññatattā yasassino 2-
asaṁsayante 3- jānanti vaddhabhūtā yasassino.

[pts page 007] [\q   7/]
2731. evaṁ viditvā vidu sabbadhammaṁ
viddhaṁsanaṁ cavanaṁ jīvitassa,
nāciyati tassa narassa pāpaṁ
sace na ceteti vadhāya tassa.

2732. isipugasamaññāte evaṁ lokyā vaditā sati,
anariya 4- parisambhāse pāpakammaṁ jigiṁsasi. 5-

2733. sace ahaṁ marissāmi tīre te puthu susesāṇi,
asaṁsayaṁ asiloko mayi pete āgamissati.

2734. tasmā hi pāpakaṁ kammaṁ rakkhasve 6- sumajjhime,
mā taṁ 7- sabbo jano pacchā pakatthāsi mayi mate.

[pts page 008] [\q   8/]
2735. aññātametaṁ avisayhasāhi
attānaṁ ambaṁ ca dadāmi te taṁ,
yo duccaje kāmaguṇe pahāya
santiñca dhammañca adiṭṭhitosi.

1. nipā tālamudumbarā - machasaṁ 5. jigisasi - machasaṁ
2. tapassino - machasaṁ 6. rakkhassuva - syā
3. asaṁsayaṁ tepi - machasaṁ 7. tvaṁ - syā
4. anariyaṁ - vi syā.

[bjt page 092] [\x  92/]
2736. yo hitvā pubbasaṁyogaṁ pacchā saṁyojane ṭhito,
adhammañcava carati pāpañcassa pavaḍḍhati.

2737. ehi taṁ pāpayissāmi kāmaṁ appossukko bhava,
upānayāmi sitasmiṁ viharāhi anussuko.

2738. taṁ pupparasamattehi vakkaṅgehi arindama,
koñca mayurā diviyā koyaṭṭhimadhusāliyā.

2739. kujitā haṁsapugehi kokilettha pabodhare,
ambettha vippasunaggā palālakhapasannibhā
akosumbhasalalā nīpā pakkatālavilambīno.

[pts page 009] [\q   9/]
2740. mālī tiriṭī kāyuri aṅgadi candanassado,
rattiṁ tvaṁ paricāresi divā vedesi cedanaṁ.

2741. soḷasitthisahassāni yā temā paricārikā,
evaṁ mahānubhāvosi abbhuto lomahaṁsano.

2742. kiṁ kammavakari pubbe pāpaṁ attadukhāvahaṁ,
yaṁ karitvā manussesu paṭṭhimaṁsāni khādasi.

[pts page 010] [\q  10/]
2743. ajjhenāni paṭiggayha kāmesu gathito ahaṁ,
acariṁ dighamaddhānaṁ paresaṁ ahitāyahaṁ.

2744. yo piṭṭhimaṁsiko hoti evaṁ ukkacca khādati,
yathāhamajja khādāmi piṭṭhimaṁsāni attanoti.
kiṁchanda jātakaṁ.

[bjt page 094] [\x  94/]
2. kumbajātakaṁ
[pts page 014] [\q  14/]
2745. ko pāturāsi tidivā nabhambhi
obāsayaṁ saṁvariṁ candimāva,
gattehi te rasmiyo niccharanti
sateritā 1- vijjurivantalikkhe.

2746. so chinnavātaṁ kamasi 2- aghambhi
vehāsayaṁ gaccasi tiṭṭhasi ca,
iddhi nu te vatthukatā subhāvitā
anaddhaguṇamapi devatānaṁ.

2747. vehāsayaṁ kamamāgamma tiṭṭhasi 3-
kumbhaṁ kiṇāthāti yametamatthaṁ,
ko vā tuvaṁ kissa vatāya kumbho
akkhāhi me brāhmaṇa etamatthaṁ.

[pts page 015] [\q  15/]
2748. na sappikumbho napi telakumbho
na phāṇitassa na madhussa kumbho,
kumbhassa vajjāni anappakāni
dose bahu kumbhagate suṇātha.

2749. galeyya yaṁ pitvā pate papātaṁ
sobbhaṁ guhaṁ candaniyoḷigallaṁ,
bahumpi bhuñejayya abhojaneyyaṁ
tasasā puṇṇaṁ kumbamimaṁ kiṇātha.
[pts page 016] [\q  16/]
2750. yaṁ ve pitvā 4- cittasmiṁ 5- anesamāno
ābhiṇḍati goriva bhakkhasādi,
anāthamāno upagāyati naccati ca
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2751. yaṁ ve pitvā acelakova naggo
careyya gāme visikhantarāni
sammuḷhacitto ativelasāyi +
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2752. yaṁ ve pitvā vuṭṭhāya pavedhamāno
sisañca bāhuñca pasārayanto,
so naccati dārukaṭallakova
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

1. sateratā - vi 2. kappasi 3. vehāsayaṁgammamāgamma tiṭaṭhasi - machasi
4. yaṁ pitvā - vi machasaṁ, syā 5. cittasmi - machasaṁ +ativelacāritipi pāṭho.

[bjt page 096] [\x  96/]
2753. yaṁ ve pitvā 1- aggidaḍḍhā sayanti
atho sigālehipi khāditāse,
bandhaṁ vadhaṁ bhogajāniñcupenti
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2754. yaṁ ve pitvā bhāseyya abhāsaneyyaṁ
sahāyamāsino apetavattho,
sammakkhito vantagato vyasanto
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2755. yaṁ ve pitvā ukkaṭṭho āvilakkho 2-
mameva sabbapaṭhavīti * maññati,
na me samo samo cāturanetāpi rājā
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2756. mānātimānā kalahāti pesuni
dubbaṇṇini nanaggiyini palāyini,
corāna dhuttāna 3-gati niketo
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2757. dhaññaṁ dhanaṁ rajataṁ jātarūpaṁ
khettaṁ gavaṁ yattha vināsayanti,
ucchedani vittavataṁ kulānaṁ
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2758. iddhāni phitāni kulāni asasu
anekasāhassadhanāni loke,
ucchinnadāyajjakatānimāya
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

[pts page 017] [\q  17/]
2759. yaṁ pitvā duṭṭharūpova poso
akkosati pitaraṁ mātarañca,
sassumpi gaṇheyya athopi suṇhaṁ
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2760. yaṁ ve pitvā duṭṭha 4- rūpāva nāri
akkosati sasuraṁ sāmikañca,
dāsampi gaṇhe paricārakampi
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

1. pivitvā - machasaṁ, syā 2. atavelavāri tipi pāṭho
* sabbāpaṭhaviti pi pāṭho 3. corānaṁ dhuttānaṁ - vi machasaṁ 4. ditta - vi machasaṁ.

[bjt page 098] [\x  98/]
2761. yaṁ ve pivitvāna 1- bhaneyya poso
dhamme ṭhitaṁ samaṇaṁ brāhmaṇaṁ vā,
gacche apāyampi tato nidānaṁ
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2762. yaṁ ve pitvā duccaritaṁ caranti
kāyena vācāya ca cetasā vā,
nirayaṁ vajanti duccaritaṁ caritvā
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2763. yaṁ yācamānā na labhanti pubbe
bahuṁ hiraññampi pariccajantā,
so taṁ pivitvā alikaṁ bhaṇāti
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2764. yaṁ ve pitvā pesane pesayanto
accayike karaṇiyambhi jate,
atthampi so nappajānāti vutto
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2765. hirimanāpi ahirikabhāvaṁ
pātuṁ karonti madanāya mattā,
dhirāpi santā bahukaṁ bhaṇanti
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

2766. yaṁ ve pitvā ekathupā sayanti
anāsakā thaṇaḍiladukkhaseyyaṁ,
dubbaṇiṇiyaṁ āyasakyañcupenti
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

[pts page 018] [\q  18/]
2767. yaṁ ve pitvā pattakkhandhā sayanti
gāvo kuṭatāriva
nahi vāruṇiyā vego
narena sussahoriva.

2768. yaṁ manussā vivajjenti 2- sappaṁ ghoravisammiva,
taṁ loke visasamānaṁ ko naro pātāmarahati.

2769. yaṁ ve pitvā andhakaveṇhuputtā
samuddatire piricārayantā,
upakkamuṁ musalehaññamaññaṁ
tassā puṇaṇaṁ kumbhamimaṁ kiṇātha.

1. pitvāna - syā 2. vivajjanti - machasaṁ.
[bjt page 100] [\x 100/]
2770. yaṁ ve pitvā pubbadevā pamantā
tidivā cutā sassatiyā samāyā,
taṁ tādisaṁ majjamimaṁ niratthakaṁ
jānaṁ mahārāja kathaṁ pibeyya.

2771. nayimasmiṁ kumbasmiṁ dadhi vā madhuṁ vā
evaṁ abhiññāya kiṇāhi rāja,
akkhātarūpaṁ tava sabbamitta.

[pts page 020] [\q  20/]
2772. na me pitā vā athavāpi mātā
etādiso yādisako tuvaṁsi,
hitānukampi paramatthakāmo
sohaṁ karissaṁ vacanaṁ tavajja.

2773. dadāmi te gāmacarāni pañca
dāsisataṁ santa gavaṁ satāni,
ājaññayutte ca rathe dasā ime
ācariyo hosi mamatthakāmo.

2774. taveva dāsi satamatthu rāja
gāmā ca gāvo ca taveva hontu.
ājaññayuttā ca rathā taveva
sakko hamasmi 1- tidasānamindo.

2775. maṁsodanaṁ sappipāyañca 2- bhuñja
khādassu ca tvaṁ madhumāsapuve, 3-
evaṁ tuvaṁ dhammarato janinda
anindito saggamupehi ṭhānanti.
kambhajātakaṁ.

3. jayaddisajātakaṁ.
[pts page 023] [\q  23/]
2776. cirassaṁ vata me adapādi ājja
bhakkho mahā sattamibhattakāle,
kutosi ko vāsi tadiṅgha brūhi
ācikkha jātiṁ vidito yathāpi.

1. hamasmiṁ - simu 2. sappipāyāsa - vi machasaṁ 3. madhunāsapupe - vi machasaṁ

[bjt page 102. [\x 102/]     ]
2777. pañcālarājā migavaṁ paviṭṭho 1-
jayaddiso nāma yadissuto te,
carāmi kacchāni canāni cāhaṁ
pasadimaṁ 2- khāda mamajja muñca.

[pts page 024] [\q  24/]
2778. seneva tvaṁ paṇasi sassamāne 3-
mameso bhakkho pasado yaṁ vadesi,
taṁ khādiyāna pasadaṁ jighañakaññaṁ+
khādissaṁ pacchā na vilāpakālo.
2779. na catthi mokkho mama vikkayena 4-
gantvāna pacchā gamanāyapaṇhe,
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇasasappadāya
saccānurakkhi punarāvajissaṁ.

2780. kiṁ kammajātaṁ anutappati taṁ 5-
pattaṁ samipaṁ maraṇassa rāja,
ācikkha me taṁ api sakkuṇemu
anujānituṁ āgamanāya paṇhe.

[pts page 025] [\q  25/]
2781. katā mayā brāhmaṇassa dhanāsā
taṁ saṅgaraṁ paṭimokkhaṁ 6- na mutataṁ,
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇassappadāya
saccānurakkhi punarāvajissaṁ.

2782. yaṁ te katā brāhmaṇassa dhanāsā
taṁ saṅgaraṁ paṭimokkhaṁ na muttaṁ,
taṁ saṁgaraṁ brāhmaṇassapapadāya
saccānurakkhi punarāvajassu.

[pts page 026] [\q  26/]
2783. mutto ca so purisādassasahatthā
gantvā sakaṁ mandiraṁ kāmakāmi,
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇassappadāya
āmantayi putta malinasattaṁ 7-

2784. ajjeva rajjaṁ abhisecayassu
dhammañca raṭṭhesu janesu cāpi, 8-
adhammakāro ca te māhu raṭṭhe
gacchāmahaṁ porisādasasa ñatte.

1. pavuttho - vi 2. pasadaṁ imaṁ - vi
3. sayhamāno - vi machasaṁ, syā +jighacchanti bhavitabba
4. nikkayena - machasaṁ, syā 5. anutappetvaṁ - machasaṁ
6. paṭimukkaṁ - machasaṁ 7. malinasattuṁ - vi machasaṁ syā
8. dhammaṁ carassu puresucāpi - ma dhammaṁcaresesu paresu - machasaṁ

[bjt page 104] [\x 104/]
2785. kiṁ kamma kubbaṁ tava deva pāde
nārādhayiṁ tadicchāmi sotuṁ,
yamajja rajjambhi udasasaye tvaṁ.
rajjampi na iccheyyaṁ 1- tayā vinā ahaṁ.

2786. na kamamunā vā vacasāva tāta
aparādhitohaṁ tuviyaṁ sārāmi,
sandhiñca katvā purisādakena
saccānurakkhi punahaṁ gamissaṁ.

[pts page 027] [\q  27/]
2787. ahaṁ gamissāmi idheva hohi
natthi tato jivato vippamokkho,
sace tuvaṁ gacchasiyeva rāja
ahmapi gacchāmi ubho na homa.

2788. addhā hi tāta satānesa dhammo
maraṇā ca me dukkhataraṁ tadasasa,
kammāsapādo taṁ yadā pacitvā
pasayha khāde bhidā rukkha 2- sule.

2789. paṇena te pāṇamahaṁ nimissaṁ
mā tvamagā porisādasasa ñatte,
etañca te pāṇamhaṁ nimissaṁ
tasmā mataṁ jīvitassa varemi. 3-

[pts page 028] [\q  28/]
2790. tato bhave dhitimā rājaputto
vandittha mātucca pitucaca pāde,
dukhinissa mātā nipati pathabyā 4-
pitassa paggayha bhujāni kandati.

2791. taṁ gacchantaṁ tāva pitā viditvā
parammukho vandati pañajaliko 5,
somo ca rājā varuṇo ca rājā
pajāpati candimā suriyo ca
etehi gutto purisādakambhā
anuññāto sotthi pachi tāta.

[pts page 029] [\q  29/]
2792. yaṁ daṇḍakāraññagatassa mātā
mossakā 6- sotthānaṁ suguttā
tante ahaṁ sotthānaṁ karomi etena saccena sarantu devā.
anuñanaññāto sotthi paccehi putta.

1. niccheyya - machasaṁ 2. bhidarukkha - machasaṁ
3. vaṇṇemi - vi machasaṁ syā 4. nipātāpathabyā -vi - pathavyā - machasaṁ
5. pañjaliso - vi pañjalisā - maichasi 6. rāmassakāsi - machasaṁ

[bjt page 106] [\x 106/]
2793. āvī raho vāpi manopadosaṁ
nāhaṁ sare jātumalinasatte,
etena saccena sarantu deva
anuññāto sotthi paccehi hāta.

2794. yasmā ca me anadhimanosi sāmi
nacāpi me manāsa appiyosi,
etena saccena sarantu devā
anunaññāto sotthi pacecahi devā.

[pts page 030] [\q  30/]
2795. brahā uju cārumukho kutosi
na maṁ pajānāsi vane vasantaṁ,
luddañca maṁ ñatvā purisādakoti
ko sotthimājānamidhāvajeyya.

2796. jānāmi ludda purisādako tvaṁ
na taṁ na jānāmi vane vasantaṁ,
ahaññaca puttosmi jayaddisassa
mamajja khāda pituno pamokkhā.

[pts page 031] [\q  31/]
2797. jānāmi puttoti jayaddisassa
tathāhi vo mukhavaṇṇo ubhinnaṁ,
sudukkaraññeva kataṁ tavedaṁ
yo mattumicche 1- pituno pamokkho.

2798. na dukkaraṁ kiñcimahettha maññe
yo mattumicche pituno pamokkho,
mātucca 2- hetu paralokagamyā 3-
sukhena saggena ca sampayutto.
2799. ahañca kho attano pāpakiriyaṁ
āvi raho cāpi sare na jātu.
saṅkhātajātimaraṇohasamasmi
yatheva me idha tathā parattha.

2800. khādajja maṁdāni mahānubhāva
karassu kiccāni imaṁ sarīraṁ,
rukkhassa vate papatāmi aggā
chādayamāno mayhaṁ tvamadesi maṁsaṁ.

1. yo mata vicche - machasaṁ 2. mātuva - vi machasaṁ 3. paralokaṁ gantvā - machasaṁ

[bjt page 108] [\x 108/]
[pts page 032] [\q  32/]
2801. idañca te ruccati rājaputta
cajāsi pāṇaṁ pituno pamokkhā,
tasmāniha tvaṁ 1- taramānarūpo
sambhañaja kaṭṭhāni jalehi aggiṁ.

2802. tato have dhitimā rājaputto
dārū 2- samāhatva 3- mahantamaggiṁ,
ādipaṭitvā 4- paṭivedayittha
ādipitodinā mahāyamaggi.

[pts page 033] [\q  33/]
2803. khādajja maṁ dāni pasayhakāri
kiṁ maṁ muhuṁ pokkhasi haṭaṭhalomo,
tathā tathā tuyhamahaṁ karomi
yathā yathā maṁ chādayamāno 5- adesi.

2804. ko tādisaṁ arahati khāditāye
dhamme ṭhitaṁ saccavādiṁ vadaññuṁ,
muddhāpi tassa vieleyya sattadhā
yo tādisaṁ saccavādiṁ adeyya.

2805. idaṁ hi so+ brāhmaṇaṁ 6- maññamano
saso avāsesi sake sarīre,
teneva so candimā devaputto
sasatthuto kāmaduhajja yakkha.

[pts page 034] [\q  34/]
2806. cando yathā rāhumukhā pamutetā
virocate paṇṇareseva hānumā,
evaṁ tuvaṁ porisādā pamutto viroca kampilla mahānubhāva,
āmodayaṁ pitaraṁ mātarañca
sabbo ca te nandatu ñātipakkho.

[pts page 035] [\q  35/]
2807. tato have dhitimā rājaputto
katañajali pariyagā 7- porisādaṁ, ,
anuññāto sotthi sukhī arogo
paccāgamā kampillamalinasatto.

2808. taṁ negamā jānapadā ca sabbe
hatthārohā rathikā pattikā ca,
namassamānā pañajalikā upāgamuṁ
namatthu te dukkarakārakositi.
jayaddisajātakaṁ.

1. tasmāhi so tvaṁ - machasaṁ 2. dāruṁ - machasaṁ, syā
3. samāhitvā - machasaṁ 4. sandipayitvā - vi machasaṁ
5. chādamāno - machasaṁ, syā + "idaṁhi so' iti sabbattha indaṁ hi so' iti bhavitabbaṁ 6. brāhmaṇa - machasaṁ 7. pariggayaha - syā, parisāya - machasaṁ.

[bjt page 110] [\x 110/]
chaddantajātakaṁ
[pts page 040] [\q  40/]
2809. kinnu socasi anuccaṅgi paṇḍusi varevaṇṇini,
milāyasi visālakkhi mālāva parimadditā.

2810. dohaḷo me mahārāja supinantenupaccagā,
na so sulabharūpova yādiso mama dohaḷo.

2811. ye keci mānusā kāmā idha lokasmiṁ nandane,
sabbe te pacurā mayhaṁ ahante dammi dohaḷaṁ.

[pts page 041] [\q  41/]
2812. luddā dve samāyantu ye keci vijite tava,
etesaṁ ahamakkhissaṁ yādiso mama dohaḷo.

2813. ime te luddakā devi katahatthā visāradā,
vanañña ca migaññu ca mamatthe catatajīvitā.

2814. luddaputtā nisāmetha yāvantettha samāgatā,
chabbisāṇaṁ gajaṁ setaṁ addasaṁ supine ahaṁ,
tassa dantehi me attho alābhe natthi jīvitaṁ.

[pts page 042] [\q  42/]
2815. na no pitunaṁ na pitāmahānaṁ
diṭṭho suto kuñajaro chabbisāṇo,
yamaddasā supine rājaputti
akkhāhi no yādiso hatthināgo.

2816. disā catasso vidisā catasso
uddhaṁ adho dasadisā imāyo,
katamaṁ disaṁ tiṭṭhati nāgarājā
yamaddasā supine chabbisāṇaṁ.

2817. ito ujuṁ uttariyaṁ 1- disāyaṁ
atikkamma so satata giri buhante,
suvaṇṇapasso nāma giri uḷāro
supupphito kimpurisānuciṇṇo.

[pts page 043] [\q  43/]
2818. āruyha selaṁ bhavanaṁ kintarānaṁ
olokaya pabbatapādamūlaṁ,
atha dakkhasi meghasamānavaṇṇaṁ
nigrodharājaṁ aṭṭhasahassapādaṁ 2-

1. uttarāyaṁ - sayyā 2. aṭṭhasahasasaperaṁ - machasaṁ

[bjt page 112. [\x 112/]     ]
2819. tatthacchati kuñajaro chabbīsāṇo
sabbaseto duppaseho parehi,
rakkhanti naṁ aṭṭhasahassanāgā
īsādantā vātajavappahārino.

2820. tiṭṭhanti te tumulaṁ passasantā
kuppanti vātassapi eritassa,
manussabutaṁ pana tattha disvā
bhasmaṁ kareyyuṁ nāsasa rajopi tassāti.

[pts page 044] [\q  44/]
2821. bahu hi me rājakulambhi santi
piḷandhanā jātarūpassa devi,
muttā vaṇiveḷuriyāmayā ca
kiṁ kāhasi dantapilandhanena,
māretukāmā kuñajaraṁ chabbisāṇaṁ
udāhu ghātessi luddaputte.

2822. sā issitā dukkhitā casmi ludda
uddhañca sussāmi anussaranti,
karohi me luddaka etamatthaṁ
dassāmi te gāmavarāni pañca.

2823. katthacchati katthamupeti ṭhānaṁ
vithissa kā nahānagatassa hoti,
kathañhi so nahāyati nāgarājā
kathaṁ vijānemu gatiṁ gajasasa

[pts page 045] [\q  45/]
2824. tattheva sā pokkharaṇi adure
rammā sutitthā ca mahodikā ca,
sampupaphitā bhamaragaṇānuciṇṇā
ettha hi so nahāyati nāgarājā.

2825. sisaṁ 1- nahāto uppalamāladhāri
sabbaseto puṇḍarikattacaṅgi,
āmodamāno gacchati santike taṁ
purakkhatvā mahesiṁ sabbabhaddaṁ.

[pts page 047] [\q  47/]
2826. tattheva so uggahetvāna vākyaṁ
ādāya tuṇinañca dhanuñca luddo,
vituriya 2- so satta giri brahante
suvaṇṇapasasaṁ nāma giriṁ uḷāraṁ.

1. sītaṁ - machasaṁ 2. catureyya

[bjt page 114] [\x 114/]
2827. āruyhaselaṁ bhavanaṁ kittarānaṁ
olokayi pabbatapādamulaṁ,
tatthaddasā meghasamānavaṇṇaṁ
nigrodharājaṁ aṭṭhasahassapādaṁ.

[pts page 048] [\q  48/]
2828. tatthaddasā kuñajaraṁ chabbisāṇaṁ
sabbasetaṁ duppasahaṁ parehi,
rakkhanti taṁ aṭṭhasahassanāgā
īsādantā vātajavappahārino.

2829. tatthaddasā pokkharaṇiṁ adure
rammaṁ sutitthañca mahodikakañca,
sampupphitaṁ bhamaragaṇānuciṇṇaṁ
yattha hi so nahāyati nāgarājā.

2830. disvāna nāgassa gatiṁ ṭhitiñca
vithissa yā nahānagatassa hoti,
opātamāgañchi anariyarūpo
payojito cittavasānugāya.

[pts page 049] [\q  49/]
2831. khaṇitvāna 1- kāsuṁ phalakehi chādayi
attānamodhāya dhanuñca luddo,
passāgataṁ puthusallena nāgaṁ
samappayi 2- dukkaṭa 3- kammakāri.

2832. viddho ca nāgo koñcamanādi ghoraṁ
sabbeva nāgā ninnaduṁ ghorarūpaṁ,
tiṇañca kaṭṭhañca cuṇṇaṁ karontā
dhāviṁsu te aṭṭha disā samantato.

2833. vadhissametanti parāmasanto
kāsāvamaddakkhi dhajaṁ isinaṁ,
dukekhana puṭṭhassudapādi saññā
arahaddhajo sabbhi avajjharūpo.

[pts page 050] [\q  50/]
2834. anikkasāvo kāsāvaṁ yo vatthaṁ paridabhessati,
apeto damasaccena na so kāsāvamarahati.

2835. yo ca vantakasāvasasa silesu susamāhito,
upeto damasaccena sa ve kāsāvamarahati,

1. katvāna - vi 2. samappari - machasaṁ 3. dukkata - vi.

[bjt page 116] [\x 116/]
[pts page 051] [\q  51/]
2836. samappito puthusallena nāgo
aduṭṭhacitto luddakaṁ ajjhabhāsi,
kimatthāyaṁ kissa vā smama hetu
mamaṁ vadhi kassa vāyaṁ payogo.

2837. kāsissa rañño mahesi bhadante
sā pujitā rājakule subaddā,
taṁ 1- addasā sā ca mamaṁ asaṁsi
dannehi atthohi ca maṁ avoca.

2838. bahu hi me dantayugā uḷārā
ye me pitunañca pitāmahānaṁ,
jānāti sā kodhanā rājaputtī
vadhatthikā veramakāsi bālaṁ.

[pts page 052] [\q  52/]
2839. uṭṭhehi tvaṁ ludda kharaṁ gahetvā
danne ime chanda purā marāmi,
vajjasi taṁ kodhanaṁ rājaputtiṁ
nāgo hato handa imassa dantā.

[pts page 053] [\q  53/]
2840. uṭṭhāya so luddo kharaṁ gahetvā
chetvāna dantāni gajuttamassa,
vaggu subhe appaṭime pathabyā 2-
ādāya pakkāmi tato hi khipapaṁ.

2841. bhayadditā 3- nāgavadhena aṭṭā
ye te nāgā aṭṭha disā vidhāvuṁ,
adisva 4- posaṁ gajapaccamittaṁ
paccāgamuṁ yena so nāgarājā.

[pts page 054] [\q  54/]
2842. te tattha kanditvā roditva 5- nāgā
sise sake paṁsukaṁ okiratvā,
agamaṁsu 6- te sabbe sakaṁ niketaṁ
purakkhatvā mahesaṁ sabbabhaddaṁ.

2843. ādāya dantāni gajuttamassa
vaggu subhe appaṭime pathabyā,
suvaṇṇarajihi samantamodare
so ludadako kāsipuraṁ upāgami
upānesi so rājakaññāya dante
nāgo hato handa imassa antā.

1. sā taṁ adasa sāva - vi syā sā taṁ addasaṁ sā - machasaṁ
2. pathavyā - vi 3. bhayaṭṭitā - machasaṁ, syā
4. adisvāna - machasaṁ, syā 5. roditvāna - machasaṁ, sāya
6. āgamiṁsu - machasaṁ, syā.
[bjt page 118] [\x 118/]
[pts page 055] [\q  55/]
2844. disvāna dannāni gajuttamassa
bhattuppiyassa purimāya jātiyā,
tattheva tassā hadayaṁ aphāli
teneva sā kālamakāsi bālā.

2845. +mbodhipatto ca mahānubhāvo
sitaṁ akāsi parisāya majhe,
pucchiṁsu bhikkhu suvimuttacittā
nākāraṇe pātukaronti buddhā.

2846. yamaddasātha dahariṁ kumāri kāsāvavatthaṁ anagāriyaṁ carantiṁ,
sā kho tadā rājakaññā ahosi
ahaṁ tadā nāgarājā ahosiṁ.

[pts page 056] [\q  56/]
2847. ādāya dantāni gajuttamassa
vaggu subhe appaṭime pathabyā,
yo luddako kāsipuraṁ upāgami
so kho tadā adavadatto ahosi.

2848. anāvasuraṁ cirarattasaṁsitaṁ
uccāvacaṁ caritamidaṁ purāṇaṁ,
vitaddaro vitasoko visallo
sayaṁ abhiññāya abhāsi buddho.

2849. ahaṁ vo tena kālena ahosiṁ tattha bhikkhavo,
nāgarājā tadā hosiṁ evaṁ dharetha jātakanti.
chaddantajātakaṁ.

5. sambhavajātakaṁ.
[pts page 057] [\q  57/]
2850. rajjañca paṭipannasmā ādhipaccaṁ sucirata, 1-
mahattaṁ 2- pattu miccāmi vijetuṁ paṭhaviṁ imaṁ.

2851. dhammena no adhammena adhammo me na ruccati,
kiccova dhammo carito rañño hoti pucirata.

2852. idha cevāninditā yena pecca 3- yena aninditā,
yasaṁ devamanussesu yena pappemu 4- brāhmaṇa.

+(sabbodhipatto ca mahānubhāvo iccādikā ) imāgāthā dasabalassa guṇe vaṇṇenettahi dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitā, aṭaṭhakathā.
1. suvirataṁ - machasaṁ 2. mahantaṁ - vi machasaṁ 3. pacca - machasaṁ
4. pappomu - machasaṁ, syā

[bjt page 120] [\x 120/]
2853. yohaṁ atthañca dhammañca kattumicchāmi brāhmaṇa,
taṁ tvaṁ atthañca dhammañca brāhmaṇakkhāhi pucchito

[pts page 058] [\q  58/]
2854. nāññatra vidhurā etadakkhātumarahati, yaṁ tvaṁ atthañca dhammañca kattumicchasi khattiya.

2855. ehi kho sahito gaccha vidhurassa upantikaṁ
nikkhaṁ rattasuvaṇṇassa haraṁ gaccha suvirata,
abhihāraṁ imaṁ dajjā atthadhammānusiṭṭhiyā.

[pts page 059] [\q  59/]
2856. svādhipapāgā bhāradvājo vidhurassa upantikaṁ,
tamaddasa mahābrāhmamā asamānaṁ sake ghare.

2857. raññohaṁ pahito duto koravyassa yasassino,
atthaṁ dhammañca pucchesi iccabravi yudhiṭṭhilo
taṁ tvaṁ atthañca dhammañca vidhurakkhāhi pucchito.

[pts page 060] [\q  60/]
2858. maṅgaṁ me pidahissanti na taṁ sakkomi brāhmaṇa,
apidhetuṁ mahāsindhuṁ taṁ kathaṁ so bhavissati
na te sakkomi akkhātuṁ atthaṁ dhammañca pucchito.

2859. bhadukāro ca me putto oraso mama atujo,
taṁ tvaṁ atthañca dhammañca gantvā pucchassu brāhmaṇa.

2860. svādhipapāgā bhāradvājo bhadukārassa sanatikaṁ,
tamaddasa mahābrāhmamā nisinnaṁ sambhi vesmani.

[pts page 061] [\q  61/]
2861. raññohaṁ pahito duto koravyassa yasassino,
atthaṁ dhammañca pucchesi iccabravi yudhiṭṭhilo
taṁ tvaṁ atthañca dhammañca bhadrakāra bravihi me.

[bjt page 122] [\x 122/]
2862. maṁsakājaṁ 1- avahāya godhaṁ anupatāmahaṁ,
na te sakkomi akkhātu atthaṁ dhammañca pucchito.
2863. sañjayo nāma me bhātā kaṇiṭṭho me sucirata,
taṁ tvaṁ atheñca dhammañca gantvā pucchassu brahmaṇa

2864. svādippāgā bhāradvājo sañjayassa upantikaṁ,
tamaddasa mahābrahma nisinnaṁ samahi vesamani.

2865. raññohaṁ pahito duto koravyassa yasasino,
atthaṁ dhammañca pucchise iccabravi yudhiṭṭhilo
taṁ tvaṁ atthāñca dhammañca sañajayakkhāhi pucchito.

[pts page 062] [\q  62/]
2866. sadā maṁ gilati 2- maccu sāyaṁ pato sucirata,
na te sakekāmi akkhātuṁ atthaṁ dhammañca pucchito.

2867. sambhavo nāma me bhātā kaṇiṭṭho me sucirata,
taṁ tvaṁ atthañca dhammañca gantvā pucchassu buhmaṇa

2868. abbhuto vata bho dhammo nāyaṁ asmākarucacati,
tayo janā pitāputtā tesu paññāya no vidu.

2869. na naṁ sakkotha akkhātuṁ atthaṁ dhammañca pucchitā,
kathaṁ nu daharo jaññā atthaṁ dhammaññaca pucchito.

[pts page 063] [\q  63/]
2870. mā na ṁdaharoti uñāñāsi 3- apucchitvāna sambhavaṁ,
pucchitvā sambavaṁ jaññā atthaṁ dhammañca brāhmaṇa

2871. yathāpi cando vimalo gacchaṁ ākāsadhātuyā,
sabbe tārā 4- gaṇe loke āhāya atirocati.

2872. evampi daharupetā paññāyogena sambavo,
mā naṁ daharoti uññāsi apucchitvāna sambhavaṁ
pucchitvā sambhavaṁ jaññā atthaṁ dhammañca brāhmaṇa

2873. yathāpi rammako māso gimbhānaṁ hoti brāhmaṇa,
atevaññohi māsehi dumapupphehi sobhati.

1. kāvaṁ - vi, 2. gilate - vi machasaṁ 3. maññāsi - syā
4. tāra - vi syā sabbātara - machasaṁ

[bjt page 124] [\x 124/]
2874. evampi daharūpeto paññāyogena sambhavo,
mā naṁ daharoni uñāñāsi apucchitvāna sambavaṁ
pucchitvā sambhavaṁ chaññā atthaṁ dhammañca brāhmaṇa.

2875. yathāpi himavā brahme pabbato gandhamādano,
nānārukkhehi sañachanno mahābhūtagaṇālayo
osadhehi ca dibebhi disā bhāti pavāti ca.

2876. evampi daharūpeto paññāyogena sambhavo,
mā naṁ daharoni uñāñāsi apucchitvāna sambavaṁ
pucchitvā sambhavaṁ chaññā atthaṁ dhammañca brāhmaṇa.

2877. yathāpi pāvako brahme acavimālī yasassimā,
jalamano vane gacche analo kaṇhavattatī.

2878. ghatāsano dhumaketu uttamāhevanaṁ daho,
nisithe 1- pabbataggasmiṁ pahutedho 2- virocati.

2879. evampi daharūpeto paññāyogena sambhavo,
mā naṁ daharoni uñāñāsi apucchitvāna sambavaṁ
pucchitvā sambhavaṁ chaññā atthaṁ dhammañca brāhmaṇa.

2880. javena bhaduṁ jānanti balivaddañca 3- vāhiye, 4-
dohena dhenuṁ jānanti bhāsamānañca paṇḍitaṁ.

2881. evampi daharūpeto paññāyogena sambhavo,
mā naṁ daharoni uñāñāsi apucchitvāna sambavaṁ
pucchitvā sambhavaṁ chaññā atthaṁ dhammañca brāhmaṇa.

[pts page 065] [\q  65/]
2882. svādhippāgā bhāradvājo sambhavassa upantikaṁ,
tamaddasa mahābuhmā kiḷamānaṁ bahīpure.
1. nissite - syā, nisidhe - machasaṁ 2. bahutejo - syā, machasaṁ
3. balibaḍañca - machasaṁ, syā 4. vāhane - machasaṁ.

[bjt page 126. [\x 126/]     ]
2883. raññohaṁ pahito duto koravyasasa yasassino,
atthaṁ dhammañca pucchesi iccabravi yudhiṭṭhilo
taṁ tvaṁ atthañca dhammañca sambhavakkhāhi pucchito.

2884. taggha te ahamakkhissaṁ yathāpi kusalo tathā,
rājā ca kho taṁ jānāti yadi kāhati vā navā.

[pts page 066] [\q  66/]
2885. ajja suveti saṁseyya raññā puṭeṭhā sucīrata,
mā katvā avasi rājā attho jāte yudhiṭṭhilo.
2886. ajjhattaññeva saṁseyya raññā puṭṭho sucirata,
kummaggaṁ 1- na niveseyya yathā muḷho acetaso.

2887. attānaṁ nātivatteyya adhammaṁ na samācare,
atitthe nappatāreyya 2- anatthe na yuto siyā.

2888. yo ca etāni ṭhānāni kattuṁ jānāti khattiyo,
sadā so vaḍḍhate rājā sukkapakkheva candimā.

2889. √ātinañca piyo hoti mittesu ca virocati,
kāyassa bhedā sappañño saggaṁ so upapajjatiti.
sambhavajātakaṁ.

6. māhākapijātakaṁ.
[pts page 068] [\q  68/]
2890. bārāṇassaṁ 3- ahu rājā kāsinaṁ raṭṭhavaḍḍhano, 4-
mittāmacca parikhuḷho 5- agamāsi migājiraṁ. 6-

[pts page 069] [\q  69/]
2891. tattha brāhmaṇamaddakkhi setaṁ citraṁkilāsinaṁ,
viddhasanaṁ koviḷāraṁva kisaṁ dhaonisanthataṁ.

1. kumaggaṁ - machasaṁ 2. nappakāreyya - nā 3. bārāṇasyaṁ - syā bārāṇasiyaṁ - vi 4. vaḍano - machasaṁ 5. paribyuḷho - syā machasaṁ 6. migājinaṁ - syā, machasaṁ migāciraṁ - vi.

[bjt page 128] [\x 128/]
2892. paramakāruññataṁ pantaṁ disvā kiccagataṁ naraṁ,
avaca byambhito rājā yakkhānaṁ katamonusi.

2893. hatthapādā ca te setā tato setataraṁ 1- siro,
gattaṁ kammāsavaṇṇante kilāsabahulovasi.

2894. vaṭṭanāvaḷisaṅkāsā piṭṭhi te ninantunnatā,
kāḷapabbāva te aṅgā nāññaṁ passāmi edisaṁ.

2895. ugghaṭṭapādo tasito kiso dhamanisatthato,
chāto ātantarūposi kutosi 2- kattha gacchasi.

2896. duddasi appakārosi dubbaṇṇo bhimadassano. 3-
janetti yāpi te mātā na taṁ iccheyya passituṁ.

2897. kiṁ kammamakarā 4- pubbe kiṁ 5- avajjhaṁ aghātayi,
kibbisaṁ yaṁ karitvāna idaṁ dukkhaṁ upāgami.

2898. taggha te ahamakkhissaṁ yathāpi kusalo tathā,
saccavādiṁ hi lokasmiṁ pasaṁsantidha paṇḍitā.

[pts page 070] [\q  70/]
2899. eko caraṁ gogavese muḷho accasariṁ vane,
araññe īriṇe 6- vivane nānākuñajarasevite.

2900. vāḷamigānucarite vippanaṭṭhosmi kānane,
acariṁ tattha sannāhaṁ khuppipāsāsamappito.

2901. tattha tindukamaddakkhiṁ 7- visamaṭṭhaṁ khubhukkhito,
papātambhi lambantaṁ sampannaphaladhārinaṁ.

2902. vātasitāni 8- bhakkhesiṁ tāni rucciṁsu me bhusaṁ,
atitto rukkhamāruyha 9- tattha hessāmi āsito 10-

2903. ekamme bhakkhitaṁ āsi dutiyaṁ abhitatthitaṁ,
tato sā bhañajatha 11- sākhā chinnā pharasunā viya.

1. setataro - vi 2. kutonu tvaṁ gacchasi - vi
3. bhimma - machasaṁ, 4. makaraṁ - vi 5. kaṁ - vi.
6. iriṇe - machasaṁ, iraṇe - vi 7. tiṇḍuka - machasaṁ, syā
8. vātassitāni - machasaṁ, syā 9. rukkhamāruhi - vi machasaṁ
10. assito - syā 11. bhajjitā - vi
[bjt page 130] [\x 130/]
2904. sohaṁ sahāva sākhāhi uddhapādo avaṁsiro,
appatiṭṭhe anālambe giriduggasmiṁ pāpataṁ.

2905. yasmā ca vārigambhiraṁ tasmā na samapajjasiṁ, 1-
tattha sesiṁ nirānando anātho dasa rattiyo.

2906. athettha kapi magañchi gonaṅguṭṭho 2- darivaro,
sākhāhi sākhaṁ vicaranto khādamāno damapphalaṁ.

2907. so maṁ disvā kisaṁ paṇḍuṁ kāruññamakarā 3- mayi,
ambho konāma so ettha evaṁ dukkhena aṭṭito
manusso amanusso vā antānaṁ me pavedaya.

2908. tassañjaliṁ paṇāmetvā idaṁ vacanamabraviṁ,
manussohaṁ byasampatto 4- sā me natthi ito gati
taṁ vo vadāmi 5- bhaddaṁ vo tvañca me saraṇaṁ bhava.

2909. garusīlaṁ 6- gahetvāna vicaraṁ 7- pabbate kapi,
silāya yoggaṁ katvāna nisabho etadabravi.

2910. ehi me piṭṭhimāruyha gīvaṁ gaṇhāhi bāhuhi,
ahaṁ taṁ uddharissāmi giduggata vegasā.

2911. tassa taṁ vacanaṁ sutvā vānarindassa sirimato,
piṭṭhimārūyha dhirassa gīvaṁ bāhāhi aggahiṁ.

2912. so maṁ tato samuṭṭhāsi tejassī balavā kapi,
vihaññamāno kicchena giriduggata vegasā,

2913. uddharitvāna maṁ santo nisabho etadabravi,
iṅgha maṁ samma rakkhassu passupisasaṁ muhuttakaṁ.

[pts page 071] [\q  71/]
2914. sihā vyagghā ca dipi ca acchakokataracchayo,
te maṁ pamatataṁ hiṁseyyuṁ te tvaṁ disvā nivāraya.

2915. evaṁ me parittātuna passupi so muhuttakaṁ
tadāhaṁ pāpakaṁ diṭṭhiṁ paṭilacchiṁ ayoniso.

1. sampajjisaṁ - machasaṁ, syā 2. gonaṅguḷo - vi machasaṁ, syā
3. kāruññamakaraṁ - vi machasaṁ, syā 4. vasampatto - vi, machasaṁ, syā
5. bhaddante - machasaṁ syā 6. garuṁ - vi machasaṁ, syā
7. vivari - vi machasaṁ

[bjt page 132] [\x 132/]
2916. bhakkho ayaṁ manussānaṁ yathā caññe vane migā,
yannunimaṁ vaditvāna chāto khādeyyaṁ vānaraṁ.

2917. asito ca gamisasāmi maṁsamādāya sambalaṁ,
kantāraṁ nittharissāmi pātheyyaṁ me bhavissati.

2918. tato sīlaṁ gahetvāna matthakaṁ sannitāḷayiṁ,
mama bhattakilantassa 1- pahāro dubbalo ahu.

2919. so ca vegenudappatto kapi rudhiramakkhito, 2-
assupuṇṇehi nettehi rodanto maṁ udikkhati.

2920. māyyo maṁ kari bhaddante tvaṁ ca nāmedisaṁ kari,
tvaṁ ca kho nāma dighāyu aññe vāretumarahasi.

2921. aho vata re purisa tāva dukkarakāraka,
edisā visamā duggā papātā uddhato mayā.

2922. anito paralokāva dubbheyyaṁ maṁ amaññatha,
tantena pāpadhammena pāpaṁ pāpena cintitaṁ.

2923. mā heva tvaṁ adhammaṭṭha vedanaṁ kaṭukaṁ phusi,
māheva pāpakammantaṁ phalaṁ veḷuṁva taṁ vadhi.

2924. tayi me natthi vissāyo pāpadhammo asasaññato, +
ehi me piṭṭhito gaccha dissamānova santike.

2925. muttosi 3- hatthā vālānaṁ pattosi mānusiṁ padaṁ,
esamaggo adhammaṭṭha tena gaccha yathā sukhaṁ.

2926. idaṁ vatvā giricaro ruhiraṁ pakkhālya 4- matthakaṁ,
assuni sampamajjitvā tato pabbatamāruhi.

2927. sohaṁ tenābhisattosmi parilāhena addito, 5-
ḍayhamānena gattena vāriṁ pātuṁ upāgamiṁ.

1. ganta - machasaṁ 2. kapirubhira - vi machasaṁ +pāpadhamme asasaññate - pu
3. muttoti - ni 4. pakkhalya - vi machasaṁ, syā 5. aṭṭito bhavitabbaṁ - vi machasaṁ.

[bjt page 134] [\x 134/]
2928. agginā viya santatto rahado edhiramakkhito,
pubbalohitasaṅkāso sabbo me samapajjatha.

[pts page 072  [\q  72/]     2929.] yāvanto udakhinduni kāyasmiṁ nipatiṁsu me,
tāvanto gaṇḍu jāyetha aḍḍhabeḷuvasādisā.

2930. pahinnā pagghariṁsu me kuṇapā pubbalohitā,
yena yeneva gacchāmi gāmesu nigamesu ca.

2931. daṇḍahatthā nivārenti itthiyo purisā ca maṁ,
okiṇṇā 1- putigandhena māssu orena āgamā.

2932. etādisaṁ idaṁ dukkhaṁ satta vassānidāni me,
anubhomi sakaṁ kammaṁ pubbe dukkaṭamattano.

2933. taṁ vo vadāmi bhaddaṁ vo yāvantettha samāgatā,
māssu mittāna dubbhittho mittadubbho hi pāpāko.

2934. kuṭṭhi kilāsi bhavati yo mittānaṁ 4- idhaddubhi,
kāyassa bhedā mitattaddu 3- nirayaṁ so upapajjatīti.
mahākāpijātakaṁ.

[pts page 075] [\q  75/]
7. dakarakkhasapañho
2935. sace vo muyhamānānaṁ sattannaṁ udakaṇṇave,
manussabalimesāno nāmaṁ ganheyya rakkhaso
anupubbaṁ kathaṁ datvā muñcesi dakarakkhino.

2936. mātaraṁ paṭhamaṁ dajjaṁ bhariyaṁ datvāna bhātaraṁ,
tato sahāyaṁ datvāna pañcamaṁ dajjaṁ 4- brāhmaṇaṁ
chaṭṭhāṁ dajjamattānaṁ nevadajjaṁ mahosadhaṁ.

2937. posetā te janetti ca dīgharattānukampikā,
chambhi tayi paduṭṭhasmiṁ paṇḍitā atthadassini
aññaṁ upanisaṁ katvā vadhā taṁ parimocayi.

1. okkiṇā - vi machasaṁ 2. mittānidha dubbhati - machasaṁ 3. mittadubbhi - machasaṁ
4. dajja - vi, syā.

[bjt page 136] [\x 136/]
2938. taṁ tādisaṁ pāṇadadiṁ orasaṁ gabbhadhāriṇiṁ,
mātaraṁ kena dosena dajjāsi
2939. daharā viya alaṅkāraṁ dhareti apiḷandhanaṁ,
docārike anikaṭṭhe ativelaṁ pajagghati.

2940. tatopi paṭirājānaṁ sayaṁ dutāni sāsati,
mātaraṁ tena dosena dajjasi dakarakkhino.

2941. itthigumbassa pavarā accantapiyavādini, 1-
anuggatā 2- silavati chāyāva anapāyini.

2942. akkodhanā paññavati paṇḍitā atthadassini,
ubbariṁ 3- kena desena dajjasi dakarakkhino

2943. khiḍḍhāratisamāpannaṁ anatthavasamāgataṁ,
sā maṁ sakānaṁ puttānaṁ ayācaṁ yācate dhanaṁ.
2944. sohaṁ dadāmi sāratto 4- bahuṁ uccavacaṁ dhanaṁ,
suduccajaṁ cajitvāna pacchā socāmi dummano
ubbariṁ kena desena dajjasi dakarakkhino

2945. yenocitā jānapacā 5- ānitā ca paṭiggahaṁ,
ābhataṁ pararajjehi abhiṭṭhāya 6- bahuṁ 7- dhanaṁ.

2946. dhanuggahānaṁ pavaraṁ suraṁ tikhiṇamantinaṁ,
bhārataṁ kena desena dajjasi dakarakkhino

2947. mayovitā 8- jānapadā ānitā ca paṭigaghaṁ,
ābhataṁ pararajjehi abhiṭṭhāya bahuṁ dhanaṁ.

2948. dhanuggahānaṁ pavaro suro tīṇiṇamanti ca,
mayāyaṁ sukhito rājā atimaññati dārako.

2949. upaṭṭhānampi me ayye na so eti yathā pure,
bhārataṁ tena desena dajjasi dakarakkhino

1. accantaṁ piya bhāṇini - machasaṁ, syā 2. anubbatā - syā, anupubbatā - machasaṁ
3. uppariṁ - machasaṁ 4. sārato - syā
5. janapadā - machasaṁ 6. abhitthāya - machasaṁ
7. bahu - syā 8. yenovitā - machasaṁ

[bjt page 138] [\x 138/]
2950. ekarattena ubhatyā tuvañca 1- dhanusekhavā,
ubho jātettha pañcālā sahāyā susamāvayā.

2951. cariyā taṁ anubandhittho 2- ekadukkhasukho tava,
ussukko te divārattiṁ sabbakiccesu vyāvaṭo. 3-
sahāyaṁ tena dosena dajjāsi dakarakkhino.

2952. cariyāya 4- ayaṁ ayye pajagghittho mayā saha,
ajjāpi tena vaṇṇena ativelaṁ pajagghati, 5-

2953. ubbariyāpi me ayye mantayāmi rahogato,
anāmantā pavisati pubbe appaṭivedito.

2954. laddhavāro katokāso ahirikaṁ anādaraṁ,
sahāyaṁ tena dosena dajjāhaṁ dakarakkhino.

2955. kusalo sabbanimittānaṁ rudaññu 6- āgatāgamo,
uppāde supine yutto niyyāṇe ca pavesane.

2956. paddho 7- bhummantalikkhasmiṁ nakkhattapadakovido,
brāhmaṇaṁ kena dosena dajjāsi dakarakkhino.

2957. parisāyampi me ayye milayitvā udikkhati,
tasmā ajja bhamuṁ luddaṁ dajjāhaṁ dakarakkhino.

2958. sasamuddapariyāyaṁ mahiṁ sāgarakuṇḍalaṁ,
vasundharaṁ āvasasi amaccaparivārito.

2959. cāturantetā mahāraṭṭho vijitāvi mahababalo,
pathavyā ekarājāsi yaso te vipulaṁ gato 8

2960. soḷasitthisahassāni āmuttamanikuṇḍalā,
nānājanapadā nāriyo devakaññupamā subhā.

1. tvaññe - machasaṁ 2. anubandho - machasaṁ 3. vācaṭo - machasaṁ
4. cariyāma - machasaṁ 5. sañajagghati - machasaṁ 6. rutaññu - machasaṁ
7. paṭṭho. 8. vipulaggato - vi.

[bjt page 140] [\x 140/]
2961. evaṁ sabbaṅgasampannaṁ sabbakāmasamiddhinaṁ,
sukhitānaṁ piyaṁ dīghaṁ jīvitaṁ āyu khattiya.

2962. atha tvaṁ kena vaṇṇena kena vā pana hetunā,
paṇḍitaṁ anurakkhanto pāṇaṁ cajasi duccajaṁ.

2963. yatopi āgato ayye mama hatthaṁ mahosadho,
nābhijānāmi dhirassa aṇumattampi dukkataṁ.

2964. sace ca 1- kisamici 2- kāle maraṇaṁ me pure siyā,
putte ca me paputte 3- ca sukhāpeyya mahosadho.

2965. anāgataṁ paccuppannaṁ sabbamatthaṁ vipassati,
anāparādhakammantaṁ na dajjaṁ dakrakkhino.

2966. idaṁ suṇotha pañcālā culaniyassa 4- bhāsitaṁ,
paṇḍitaṁ anurakkhatto pāṇaṁ cajati duccajaṁ.

2967. mātu bhariyāya 5- bhātucca sakhino brāhmaṇassa ca,
antano cāpi pañcālo channaṁ cajati jīvitaṁ.

2968. evaṁ mahatthikā 6- paññā nipuṇā sādhucintanī, 7-
diṭṭhadhamme hitatthāya samparāye sukhāya cāti.
dakarakkhasapañho.

8. paṇḍarakajātakaṁ.
[pts page 077] [\q  77/]
2969. vikiṇṇavācaṁ aniguyhamantaṁ 8-
asaññataṁ aparicakkhipāraṁ 9-,
bhayaṁ tamatveti sayaṁ abodhaṁ
nāgaṁ yathā saṇḍarakaṁ supaṇeṇā.

2970. yo guyhamantaṁ parirakkhaṇeyyaṁ
mohā naro saṁsati bhāsamāno,
taṁ bhinnamantaṁ bhayamanveti khippaṁ
nāgaṁ yathā paṇḍarakaṁ supaṇeṇā.

1. sacepi - machasaṁ 6. mahiddhikā - vi machasaṁ, syā
2. kismiñci - vi machasaṁ 7. sādhucintini - machasaṁ
3. putte - machasaṁ 8. atiguḷha - vi
4. culaneyasasa - machasaṁ 9. aparirakki tāraṁ - vi
5. bhariyāca - vi.

[bjt page 142] [\x 142/]
2971. nānumitto garuṁ atthaṁ gayhaṁ veditumarahati, 1-
sumitto ca asambuddhaṁ sambuddhaṁ vā anatthavā.

2972. vissāsamāpajjimahaṁ acelo
samaṇo ayaṁ sammato bhāvitatto,
tassāhamakkhiṁ vimaraṁ 2- guyhamatthaṁ.
atitamattho kapaṇaṁ rudāmi.

2973. tassāhaṁ purimaṁ brahme guyhaṁ
vācaṁ hi maṁ nāsakkhiṁ 3- saṁyametuṁ
tappakkhato hi bhayamāgataṁ me
atitamatthā kapaṇaṁ rudāmi.

[pts page 078] [\q  78/]
2974. yo ve naro suhadaṁ maññamāno
guyhamatthaṁ saṁsati dukkuline, dosā bhayā athavā rāgaratto
pallatthito 4- bālo asaṁsayaṁ so.

2975. tirokkhavāco asataṁ paviṭṭho
yo saṅgatisu mudireti vākyaṁ,
āsiviso dummukho tyāhu taṁ naraṁ
ārā ārā saṁyame tādisambhā.

2976. antaṁ pānaṁ kāsi 5- kacandanañca
manāpitthiyo mālacchādanañca,
ohāya gacchāmase sabbakāme
supaṇṇa pāṇupagatāva tyambhā.

[pts page 079] [\q  79/]
2977. konidha 7- tiṇṇaṁ garahaṁ upeti
asmiñca loke pāṇabhu nāgarāja,
samaṇo supaṇṇe athavā taveva
kiṁ kāraṇā paṇḍarakagaghito.

[pts page 080] [\q  80/]
2978. samaṇoti me sammatatto ahosi
piyo ca me vanasā bhāvitatto,
tassāhamakkhiṁ vivaraṁ guyhamatthaṁ
atitamattho kapaṇaṁ rudāmi.

2979. na catthi satto amaro pathabyā
paññāvidhā natthi na ninditabbā,
saccena dhammena dhiyā damena
alabbhamabyāharati naro idha.

1. vedetu - vi 5. kāsākaṁ - vi
2. vivariṁ - vi machasaṁ, syā 6. mālamucchādanañca - machasaṁ
3. nāsakkhi - machasaṁ 7. konavidhaṁ - machasaṁ
4. pallattho - vi pallatthiko - machasaṁ

[bjt page 144] [\x 144/]

2980. matā pitā paramā bandhavānaṁ
nāssa 1- tatiyo anukampakatthi,
tesampi guyhaṁ paramaṁ na saṁse
mantassa bhedaṁ parisaṅkamāno.
2981. matāpitā bhaginibhātaro ca
sahāyā vā yassa honati sapakkhā,
tesampi guyhaṁ paramaṁ na saṁse
mantassa bhedaṁ parisaṅkamāno.
2982. bhariyā ve purisaṁ vajjā komāri piyabhāṇini
puttarūpayasupetā ñātisaṅghapurakkhatā,
tesampi guyhaṁ paramaṁ na saṁse
mantassa bhedaṁ parisaṅkamāno.
[pts page 081] [\q  81/]
2983. na guyhamatthaṁ vivareyya rakkheyya naṁ yathā nidhiṁ,
na hi pātukato sādhu guyhamattho 2- pajānatā.

2984. thiyā guyhaṁ na saṁseyya amittassa ca paṇḍito,
yo cāmisena saṁhiro bhadayattheno ca yo naro.

2985. guyhamatthamasambuddhaṁ sambodhayati yo naro,
mantabhedabhayā tassa dāsabhuto titikkhati.

2986. yāvanto purisassatthaṁ guyhaṁ jānanti mantitaṁ,
tāvanto tassa ubbegā tasmā guyhaṁ na vissaje.

2987. vivicca bhāseyya divā rahassaṁ
rattiṁ giraṁ nātivelaṁ pamuñce,
upassutikā hi suṇanti mantaṁ
tasmā manto khipapupeti bhedaṁ.

[pts page 082] [\q  82/]
2988. yathāpi assa nagaraṁ mahantaṁ
advārakaṁ āyasaṁ bhaddasālaṁ,
samantakhātāparikhāupetaṁ
evampi me te idha guyhamantā.

2989. ye guyhamantā avikinṇavācā
daḷhā sadatthesu narā dujivha,
ārā amittā byavajanti tehi
āsivisāvāriva sattasaṅghā.

1. tassa - machasaṁ 2. guyho attho - vi.

[bjt page 146] [\x 146/]
2990. hitvā gharaṁ pabbajito acelo
naggo muṇḍo vicarati ghāsahetu,
tamhi nu kho vivariṁ guyhavatthaṁ
atthā ca dhammā ca apāgatambhā. 1-

2991. kathaṁ karo hoti supaṇṇarāja
kiṁsilo kena vatena vattaṁ,
samaṇo caraṁ hitvā mamāyitāni
kathaṁkaro saggamupeti ṭhānaṁ.

[pts page 083] [\q  83/]
2992. hiriyā titikkhāya damena khantiyā
akkodhano pesuniyaṁ pahāya,
samaṇo caraṁ hitvā mamāyitāni 2-
evaṁkaro saggamupeti ṭhānaṁ.

2993. mātā ca puttaṁ taruṇaṁ tanujaṁ 3-
sampassa taṁ sabbagattaṁ ereti,
evampi me tvaṁ pāturahu dijinda
mātāva puttaṁ anukampamāno.

[pts page 084] [\q  84/]
2994. bhandajja tvaṁ mucca 4- vadhā dujivha
tayo hi puttā nahi añño atthi,
antevāsi dinnako aturajo ca rajassu puttaññataro me ahosi.

2995. icceva vākyaṁ visajji 5- supaṇṇo
bhumyaṁ 6- patiṭṭhāya dijo dujivhaṁ,
muttajja tvaṁ sabbabhayātivatto
thaludake hohi mayābhigutto.

2996. ataṅkinaṁ yathā kusalo bhisakko
pipāsitānaṁ rahadova sito,
vesmaṁ yathā himasitaṭṭitānaṁ 7-
evampi te saraṇambhaṁ bhavāmi.

[pts page 085] [\q  85/]
2997. sandhiṁ katvā amittena aṇḍajena jalākhuja,
vivariya dāṭhaṁ sayasi 8- kuto te bhayamāgataṁ.

2998. saṅketheva amittambhi mittasmimpi na vissase,
abhayā bhayamuppannaṁ api mulāni kantati.

1. apaggambha - machasaṁ 5. vissajji - machasaṁ
2. mamāyatāni - nā 6. bhumyā - vi
3. tanujjaṁ - vi machasaṁ, syā 7. hima sisiraṭṭhitānaṁ- machasaṁ 4. muñca - vi machasaṁ

[bjt page 148] [\x 148/]
2999. kathannu vissase tyambhi yenāsi kalabho kato,
niccayantena ṭhānabbaṁ so disabbhi na rajjati.

3000. vissāsaye na ca naṁ vissaseyya
asaṅkito ca saṅkito bhaveyya,
tathā tathā viññu parakkameyya
yathā yathā bhāvaṁ paro na jaññā,

[pts page 086] [\q  86/]
3001. te devavaṇṇā sukhumālarūpā
ubho samā sujayo puññakkhandhā,
upāgamuṁ kādambiyaṁ acelaṁ.
missibhūtā assavāhāva nāgā.

3002. tato have paṇḍarako acelaṁ
sayamevupāgamma idaṁ avoca,
muttajjahaṁ sabbabhayātivatto
na hi nūna tuyhaṁ manaso piyambhā.

3003. piyo hi me āsi supaṇṇarājā
asaṁsayaṁ paṇḍarakena saccaṁ.
so rāgaratto ca akāsiṁ etaṁ
pāpaṁ kammaṁ sampajāno na mohā.

3004. na me piyaṁ appiyaṁ vāpi hoti
sampassato lokamimaṁ parañca,
susasaññatānaṁ hi viyañjanne
asaññato lokamimaṁ carāsi.

[pts page 087] [\q  87/]
3005. ariyāvakāsosi anariyo cāsi
asaññato saññatasannikāso,
kaṇhābhijātikosi anariyarūpo
pāpaṁ bahuṁ duccaritaṁ acāri.

3006. aduṭṭhassa tuvaṁ dubbhi dubbhi ca pisuno casi,
etena saccavajjena muddhā te phalatu sattadhā.

3007. tasmā hi mittānaṁ na dubbhitabbaṁ
vittadubbhā pāpiyo natthi añño,
āsittasatto nihato pathabyā
indassa vākyena hi saṁvaro hatoti.
paṇḍarakajātakaṁ.

[bjt page 150] [\x 150/]
[pts page 089] [\q  89/]

9. sambulājātakaṁ

3008. kā vedhamānā girikandarāya
ekā tuvaṁ tiṭṭhasi saññaturu,
puṭṭhāsi me pāṇipameyyamajjhe
akkhāhi me nāmañca bandhave ca.

3009. obhāsayaṁ vanaṁ rammaṁ sihavyagghanisevitaṁ,
abhivādemi taṁ bhadde dānavāhaṁ namatthu te.

[pts page 090] [\q  90/]
3010. yo putto kāsirājassa sotthisenoti naṁ vidu,
tassāhaṁ sambulā bhariyā evaṁ jānāhi danava
abhivādemi bhaddante sambulāhaṁ namatthu te.

3011. vedehaputto bhaddante vane vasati āturo,
tamahaṁ rogasammattaṁ ekā ekaṁ upaṭṭhahiṁ.

3012. ahañca vanamuñachāya madhumaṁsaṁ migāvilaṁ,
yadā harāmi taṁ bhakkho tassa nunajja nādhati.

3013. kiṁ vane rājaputtena āturena karissasi,
sambule pariciṇṇena ahaṁ bhattā bhavāmi te.

3014. sokaṭṭāya durattāya kiṁ rūpaṁ vijjate mama,
aññaṁ pariyesa bhaddante abhirūpataraṁ mayā.

3015. ehimaṁ girimāruyha bhariyā mayhaṁ catussatā,
tāsaṁ tvaṁ pavarā hohi sabbakāmasamiddhati.

3016. nūna tarakavaṇṇābhe yaṅkikañci manasicchasi,
sabbantaṁ pacuraṁ vayhaṁ ramassujja mayā saha.

[pts page 091] [\q  91/]
3017. no ce tuvaṁ maheseyyaṁ sambule kārayisassi,
alaṁ tvaṁ pātarāsāya maññe bhakkhā bhavissasi.

[bjt page 152] [\x 152/]
3018. tañca sattajaṭo luddo kaḷāro purisādako,
vane nāthaṁ apassantiṁ sambulaṁ aggahi bhuje.

3019. adhipannā pisācena luddenāmisacakkhunā,
sā ca santuvasampattā patimevānusocati.

3020. na me idaṁ tathā dukkhaṁ yaṁ maṁ khādeyya rakkhaso,
yañca me ayyaputtassa mano hessati aññathā

3021. na santi devā pavasanti nūna
na hi nūna santi idha lokapālā,
sahasā karontānaṁ asaññatānaṁ
na hi nūna santi paṭisedhitāro.

[pts page 092] [\q  92/]
3022. itthinamesā pavā yasassini
santā samā agigirivuggatejā,
tañce tuvaṁ rakkhasādesi kaññaṁ
muddhā ca hi santadhā te phaleyya
mā tvaṁ dahi muñca patibbatā sā.

3023. sā ca assamamāgañchi pamuttā purisādakā,
niḷaṁ phalinasakuṇiva gatasiṅgaṁva ālayaṁ.

3024. sā tattha paridevesi rājaputti yasassini,
sambulā utumattakkhā vane nāthaṁ apassati.

3025. samaṇe buhmaṇe vande sampannacaraṇe ise,
rājaputta apassanti tumbhambhi saraṇaṁ gatā.

3026. vande sihe ca byagghe ca ye ca yeca aññe vane migā,
rājaputtaṁ apassanti tumbha saraṇaṁ gatā.

3027. tiṇalatāni osadhyo pabbatāni vanāni ca,
rājaputtaṁ apassanti tumbhamabhi saraṇaṁ gatā.

[bjt page 154] [\x 154/]
3028. vande indivarisāmaṁ rattiṁ nakkhattamāliniṁ,
rājaputtaṁ apassanti tumbhambhi saraṇaṁ gatā.

[pts page 093] [\q  93/]
3029. vande hāgirathiṁ gaṅgaṁ savantinaṁ paṭaṭiggahaṁ,
rājaputtaṁ apassanti tumbhamhi saranaṁ gatā.

3030. vande ahaṁ pabbatarājaseṭṭhaṁ hivavantaṁ siluccayaṁ,
rājaputtaṁ apassanti tumbhamhi saranaṁ gatā.

[pts page 094] [\q  94/]
3031. atisāyaṁ vatāgañaji rājaputti yassasini,
kenanujja samāgañaji ko te piyataro mayā.

3032. idaṁ khohaṁ tadavocaṁ gahitā tena sattunā,
na me idaṁ tathā dukkhaṁ yaṁ maṁ khādeyya rakkhaso
yañca me ayyaputtasasa mano hesasti aññathā.

3033. corinaṁ bahubuddhinaṁ yāsu saccaṁ sudullahaṁ,
thinaṁ bhāvo durājāno maccassevodake gataṁ.

[pts page 095] [\q  95/]
3034. tathā maṁ saccaṁ pāletu pālayisasti ce mamaṁ,
yathāhaṁ nābhijānāmi aññaṁ piyataraṁ tayā
etena saccavajjena vyādhi te vupasammatu.

3035. ye kuñajarā sattasatā uḷārā
rakkhanti rattindivaṁ uyyutāvudhā,
dhanuggahānañca satāni soḷasa
kathaṁ vidhe passasi bhadde satatavo.

[pts page 096] [\q  96/]
3036. alaṅkatāyo padumuttarattavā
virāgitā passati bhaṁsagaggarā,
tāsaṁ sunitvā mitagitavāditaṁ
na dāni me tāta tathā yathā pure.

[bjt page 156] [\x 156/]
3037. suvaṇṇasaṅkaccadharā suciggahā
alaṅkatā mānusiyaccharūpamā,
senopiyā tāta aninditaṅgiyo 1-
khattiyakaññā paṭilobhayanti naṁ.

3038. sace ahaṁ tāta tathā yathā pure
patiṁ tamuñachāya 2- punā vane bhare,
sammānaye maṁ na ca maṁ vimānaye
itopi me tāta tato varaṁ siyā.

3039. yamantapāne vipulasmi ohite
nāri vimaṭṭhābharaṇā alaṅkatā,
sabbaṅgu 3- petā patino ca appiyā
akhajjha tassā maraṇaṁ tato varaṁ.

3040. api ce daḷiddā kapaṇā anāḷhiyā 4-
kaṭādutiyā patinoca sā piyā,
sabbaṅgupetāyapi appiyāya
ayameva seyyā kapaṇāpi yā piyā.

[pts page 097] [\q  97/]
3041. sudullahitti purisassa yā hitā
bhattitthiyā dullabho yo hitā ca,
hitā ca te silavati ca bhariyā
janinda dhammaṁ cara sambulāya.

[pts page 098] [\q  98/]
3042. sace tuvaṁ vipule 5- laddhabhoge
issāvatinaṇā maraṇaṁ upesi,
ahañca te bhadde imā rājakaññā
sabbeva te vacanakarā bhavāmāti.
sambulā jātakaṁ.

10. gandhatindukajātakaṁ. +
[pts page 099] [\q  99/]
3043. appamādo amatapadaṁ pamādo maccuno padaṁ,
appamattā na mīyanti ye pamattā yathā matā.

1. aninditaggiyo - nā 2. patita uñchaya - vi 3. pañcaṅgu - machasaṁ
4. anāḷiyā - machasaṁ, syā 5. vippule - machasaṁ + gaṇḍatiṇḍuka - syā.

[bjt page 158] [\x 158/]
3044. madā pamādo jāyetha pamādā jāyate khayo,
khayā ca dosā 1- jāyanti mā mado bharatusabha. 2-

3045. bahu hi khattiyā jinā atthaṁ raṭṭhaṁ pamādino,
athopi gāmino gāmā anāgārā agārino.

[pts page 100] [\q 100/]
3046. khattiyassa pamattassa raṭṭhasmiṁ raṭṭhavaḍḍhana,
sabbe bhogā vinassanti rañño taṁ vuccate aghaṁ.

3047. nesa dhammo mahārāja ativelaṁ pamajjasi,
iddhaṁ phītaṁ janapadaṁ corā viddhaṁsayanti naṁ.

3048. na te puttā bhavissanti na hiraññaṁ na dhāniyaṁ,
raṭṭhe viluppamānambhi sabbabhogehi jiyasi.

3049. sabbabhogaparijiṇaṇaṁ rājānaṁ vāpi khatatiyaṁ, 3-
√ātimittā suhajjā ca na taṁ maññanti māniyaṁ. 4-

3050. hatthārohā 5- anikaṭṭhā rathikā pattikārakā,
tamevamupajivantā na taṁ maññanti māniyaṁ.

3051. asaṁvihitakammantaṁ bālaṁ dummanti mantinaṁ,
siri jahati dummedhaṁ jiṇṇaṁva urago tacaṁ.

3052. susaṁvihitakammantaṁ kāluṭṭhāyiṁ atanditaṁ,
sabbe bogābhivaḍḍhanti gāvo sausabhāmiva.

3053. upassutiṁ mahārāja raṭṭhe jananapade cara,
tattha disvā ca sutvā ca tato taṁ paṭipajjasi,

[pts page 102] [\q 102/]
3054. evaṁ vedetu pañcālo saṅgāmo sarasamappito, 6-
yathāhamajja vedemi kaṇṭakena samappito.

1. padosā - vi machasaṁ, syā 2. māpamādo bharamusaha - machasaṁ, māpamādo bhāratusabha - vi
3. khattiyā - vi 4. khattiyā - vi 5. hatthāruhā - vi
6. saramapipite - machasaṁ

[bjt page 160] [\x 160/]
3055. jiṇṇo dubbalacakkhusi na rūpaṁ sādhu passasi,
kiṁ tattha brahmadantassa yaṁ taṁ maggeyya kaṇṭeko

3056. bavehattha 1- brāhmadattassa yohaṁ maggasmi 2brāhmaṇa,
arakkhitā jānapadā adammabalinā hatā.

3057. rattiñca corā khādanti divā khādanti tuṇḍiyā,
raṭṭhasmiṁ kuṭarājassa bahu adhammiko jano.

3058. etādise bhaye tāta 3- bhayaṭṭā tāva 4- mānavā,
nillenakāni kubbanti vane āhatva 5- kaṇṭakaṁ.

[pts page 103] [\q 103/]
3059. kadāssu nāmayaṁ rājā brahmadatto marissati,
yassa raṭṭhambhi 6- jiyanti 7- appatikā 8- kumārikā.

3060. dubbhāsitañhi te jammi anatthapadakovide,
kuhiṁ rājā kumārinaṁ bhattāraṁ pariyesati.

[pts page 104] [\q 104/]
3061. na me dubbāsitaṁ brahme kovidatthapadā ahaṁ,
arakkhitā jānapadā adhammabalinā hatā.

3062. rattiñca corā khādanti divā khādanti tuṇḍiyā,
raṭṭhasmiṁ kuṭarājassa bahu adhammiko jano
dujjave dubbhatra 9- dāre kuto bhattā kumāriyo.

3063. evaṁ sayatu pañcālo saṅgāme sattiyā bhato,
yathāyaṁ kapaṇo seti bhato phālena sāliyo.

1. pahottha - vi 2. maggosmi - vi 3. jāte - machasaṁ
4. tāta - vi masaṁ 5. āhanatvā - machasaṁ 6. raṭṭhasmiṁ - vi machasaṁ
7. jivanti - vi 8. appatinā - vi 9. dubbare - machasaṁ.

[bjt page 162] [\x 162/]
3064. adhammena tuvaṁ jamma buhmadattassa kujjhasi,
yo tvaṁ sapasi rājānaṁ aparajjhitvāna attano. 1-

3065. dhammena brahmadantassa ahaṁ kujjhāmi brahmaṇa,
arakkhītā jānapadā adhammabalinā hatā.

3066. attiñca corā khādanti divā khādanti tuṇḍiyā,
raṭṭhasmiṁ kuṭarājassa bahu adhamamiko jano.

[pts page 105] [\q 105/]
3067. sā nūna puna re pakkā vikāle bhattamāhari,
bhattahāriṁ apekkhanto hato phālena sāliyo.

3068. evaṁ haññatu pañcālo saṅgāme asinā hato, 2-
yatāhamajja pahaṭo khirañcame pavaṭṭitaṁ. 3-

3069. yaṁ pasu khiraṁ chaḍḍheti pasupālañca hiṁsati. 4-
kiṁ tattha brahmadattassa yaṁ
3070. gārayho brahme pañcālo brahmadattassa rājino,
arakkhitā jānapadā adhammakhalinā hatā.
3071. attiñca corā khādanti divā khādanti tuṇḍiyā,
raṭṭhasmiṁ kuṭarājassa bahu adhamamiko jano.

3072. caṇḍā aṭanakā gāvi yaṁ pure na duhāmase,
taṁ dāni ajja dohāma khirakāmehupaddutā.

[pts page 106] [\q 106/]
3073. evaṁ kaññatu pañcālo viputto vippasukkhatu, yatāyaṁ kapaṇā gāvi viputtā paridhāvati.

1. attanā - vi 2. daḷha - vi 3. pavattitaṁ - syā
4. phālaṁ vihiṁsatiṁ - machasaṁ 5. garahato - vi

[bjt page 164] [\x 164/]
3074. yaṁ pasu pasupālassa pabbhameyya raveyya vā,
konidha aparādhatthi burahmadantassa rājino.

3075. aparādho mahābrahme brahmadattassa jājino,
arakkhitā jānapadā adhammakhalinā hatā.

3076. rattañca corā khādanti divā khādanti tuṇḍiyā,
raṭṭhasmiṁ kūṭarājassa 1- bahu adhammiko jano
kathaṁ no asikosatthā khirapā bhaññate pajā.

[pts page 107] [\q 107/]
3077. evaṁ khajjatu pañcālo hato yuddhe saputtako,
yathābhamajja khajjami gāmakehi 2- araññajo.

3078. na sabbabhutesu vidhenti rakkhaṁ
rājāno maṇḍuka manussaloke
nentāvatā rājā adhammacāri
yā tādisaṁ jivamadeyyuṁ dhaṅkā.

3079. adhammarūpo vata brahmacāri anumpiyaṁ 3- bhāsasi 4khattiyasa,
vipumpamānāya 5- puthuppajāya
pujesi rājaṁ paramappavādaṁ 6-

3080. sace idaṁ brahme surajjakaṁ siyā
phitaṁ raṭṭhaṁ muditaṁ vippasannaṁ,
bhutvā khaliṁ aggapiṇḍañca kākā
na mādisaṁ jivamadeyyuṁ dhaṅkāti.
gandhatinduka + jātakaṁ.
tiṁsati nipāto niṭṭhito

tassuddānaṁ:
kiṁchanda kumbhajayaddisachaddanta
atha paṇḍita sambhava sirakampi,
dakarakkhasa paṇḍaranāsavaro
atha sambula tindukadevaputtoti.

1. kuḍḍa - vi 2. gāmikehi - machasaṁ, syā 3. anuppiya - vi machasaṁ, syā
4. bhāsati - vi 5. viluppamāya - machasaṁ 6. paramappavādiṁ - vi syā
+ gaṇḍa tiṇḍuka - syā

[bjt page 166] [\x 166/]
cattāḷisanipāto
1. tesakuṇa jātakaṁ
[pts page 112] [\q 112/]
3081. vessantaraṁ taṁ pucchāmi sakuṇā bhaddamatthu te,
rajjaṁ kāretukāmena kiṁsu kiccaṁ kataṁ varaṁ.

3082. cirassaṁ vata maṁ tāto kaṁso bārāṇasiggabho,
pamatto appamattampi 1- pitā puttaṁ acodayi.

3083. paṭhameneva vitathaṁ kodhaṁ hāsaṁ nivāraye,
tato kiccāni kāreyya taṁ vataṁ 2- āhu khattiya.

3084. yaṁ tvaṁ tāta tape 3- kammaṁ pubbekatamaṁsayaṁ,
ratto duṭṭho ca yaṁ kayirā na taṁ kayirā tato puna.

3085. khantiyassa pamattassa raṭṭhasmiṁ raṭṭhavaḍḍhana,
sabbe bhogā vinassanti rañño taṁ vuccate aghaṁ.

3086. siri ca tāta lakkhi 4- ca pucchitā etadabravuṁ,
uṭṭhānaviriye pose ramāhaṁ anusuyake 5-

[pts page 113] [\q 113/]
3087. usūyake 6- dūhadaye purise kammadūsake, 7-
kālakaṇṇi mahārāja ramati cakkabhañjani.

3088. so tvaṁ sabbesu 8- subhadayo sabbesaṁ rakkhito bhava,
alakkhiṁ nuda mahārāja lakkhyā bhava nivesanaṁ.

3089. salakkhi dhitisampanno puriso hi mahagagato,
amittānaṁ kāsipati mulaṁ aggañca chindati.

3090. sakkopi hi bhūtapati uṭṭhāne nappamajjati,
sakalyāṇe dhitiṁ katvā uṭṭhāne kurute mano.

3091. gandhabbā pitāro devā sajivā 9- honti tādino,
uṭṭhahato appamajjato anutiṭṭhanti
1. apamattaṁ - machasaṁ, appamatta - syā 6. ussuyyake - simu
2. vata - machasaṁ 7. dussake - machasaṁ, syā
3. tapo - vi machasaṁ 8. sabbe subhadayo - machasaṁ
4. tākalakkhi - simu 9. sājivā - machasaṁ, syā
5. anusuyyake - sīmu.

[bjt page 168] [\x 168/]
3092. so appamatto akuddho tāta kiccāni kāraya,
vāyamassu ca kiccesu 1- nālaso vindate sukhaṁ.

3093. tattheva te vannapadā esāva anusāsani,
alaṁ mitte sukhāpetuṁ amittānaṁ dukhāya ca.

[pts page 116] [\q 116/]
3094. sakhi 2- tuvaṁ kuṇḍalini maññasi khattabandhuni,
rajjaṁ kāretu kāmena kiṁsu kiccaṁ kataṁ varaṁ.

3095. dveva tāta padakāni yattha sabbaṁ patiṭṭhitaṁ,
aladdhassa ca yo lābho laddhassa anurakkhanā.

3096. amacce tātā jānāhi dhire atthassa kovade,
anakkhākitave 3- tāta asoṇḍe avināsake.

3097. yo ca taṁ tāta rakkheyya dhanaṁ yañceva te siyā,
sutova rathaṁ saṅgaṇhe so te kiccāni kāraye.

3098. susaṅgahitantajano sayaṁ vittaṁ avekkhiya,
nidhiñca iṇadānañca na kare parapattiyā.

3099. sayaṁ āyaṁ vayaṁ caññā sayaṁ jaññā katākataṁ,
niggaṇhe niggahārahaṁ paggaṇhe paggahārahaṁ.

[pts page 117] [\q 117/]
3100. sayaṁ jātapadaṁ atthaṁ anusāsa rathesabha,
mā te adhammikā yuttā dhanaṁ raṭṭhañca nāsayuṁ.

3101. mā ca megena kiccāni kāresi kārayesi vā,
vegasā hi kataṁ kammaṁ mando pacchānutappati.

3102. mā te adhisare mucca 4- sukhāḷhamadhikopitaṁ,
kodhasā hi bahu phitā kulā akulataṁ gatā.

3103. mā tāta issarombhiti anatthāya patārayi,
itthinaṁ purisānanañca mā te āsi dukhudrayo.

1. sakiccesu - machasaṁ, syā 2. sakkhisi - machasi
3. anakkhā kiṁ tave - machasaṁ 4. muñca - machasaṁ.

[bjt page 170] [\x 170/]
3104. apeta lomahaṁsassa rañño kāmānusārino,
sabbe bhogā vinassanti rañño taṁ vuccate aghaṁ

3105. tattheva te vannapadā esāva anusāsani,
dakkhassudāni puññakaro asoṇḍo avināsako
silavassu 1- mahārāja dussilo vinipātiko.

[pts page 120] [\q 120/]
3106. apucchimhā kosiyagottaṁ kuṇḍaliniṁ tatheva ca,
tvaṁ dāni vadehi jambuka balānaṁ balamuttamaṁ.

3107. balaṁ pañcavidhaṁ loke purisasmiṁ mahaggate,
tattha bāhubalannāma carimaṁ vuccate balaṁ.

3108. bhogabalañca dīghāvu dutiyaṁ vuccate balaṁ
amaccabalañca dīghuvu tatiyaṁ vuccate balaṁ.

3109. abhijaccabalañceva taṁ catutthaṁ asaṁsayaṁ,
yāni etāni sabbāni adigaṇhāti paṇḍito

[pts page 121] [\q 121/]
3110. taṁ balānaṁ balaseṭṭhaṁ aggaṁ paññābalaṁ varaṁ,
paññābalenupatthaddho atthaṁ vindati paṇḍito.

3111. api ce labhati mando phītaṁ dharaṇimuttamaṁ, akāmassa pasayha vā añño taṁ paṭipajjati.

3112. abhijātopi ce hoti rajjaṁ laddhāna khattiyo,
duppañño hi kāsipati sabbenapi na jīvati.

3113. paññā sutaṁ vinicchini
paññā kintisilokavaḍḍhati, 3-
paññāsahito naro idha
api dukkhepi sukhāni 4- vindati.

3114. paññañca kho asussusaṁ na koci adigacchati,
bahusasutaṁ anāgamma dhammaṭṭhaṁ avinibbhujaṁ.

1. pilavāssu - machasaṁ 2. pasayhaṁ - sīmu 3. kitti - machasi
4. sukhānu - machasaṁ.

[bjt page 173] [\x 173/]
3115. yo ca dhammavibhāgañña kāluṭṭhāsi atandito, 1-
anuṭṭhahati kālena tamaphalaṁ 2- tassa ijjhati. 3-

3116. anāyatana 4- sīlassa anāyatana sevino,
na nibbindiyakārissa sammadattho vipaccati.

3117. ajjhantañca payuttassa tathāyatanasevino,
anibbindiyakārissa sammadattho vipaccati.

3118. yogappayogasaṅkhātaṁ sambatassānurakkhanaṁ,
tāni tvaṁ tāta sevassu mā akamamāya randhayi
akammunā ca dummedho naḷāgāraṁva sidati.

[pts page 123] [\q 123/]
3119. dhammaṁ cara mahārāja mātāpitusu khantiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3120. dhammaṁ cara mahārāja puttadāresu khantiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3121. dhammaṁ cara mahārāja mittāmaccesu khantiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3122. dhammaṁ cara mahārāja vāhanesu khalesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3121. dhammaṁ cara mahārāja mittāmaccesu khantiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3122. dhammaṁ cara mahārāja vāhanesu khalesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3123. dhammaṁ cara mahārāja gāmesu nigamesu ca, idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3124. dhammaṁ cara mahārāja raṭṭhesu janapadesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3125. dhammaṁ cara mahārāja samaṇabrāhmaṇesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
1. matandito - machasaṁ 2. tammaphalaṁ - sīmu 3. sijjhati - machasaṁ
4. nānāyatana - vi.

[bjt page 174] [\x 174/]

3126. dhammaṁ cara mahārāja migapakkhisu khattiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3127. dhammaṁ cara mahārāja dhammo ciṇṇo 1- sukhāvaho,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.
3128. dhammaṁ cara mahārāja saindā 2- deva sabrahmakā,
suciṇṇena divaṁ 3- pantā mā dhammaṁ rāja pamādo
[pts page 124] [\q 124/]
3129. tattheva te vantapadā esāva anusāsani,
sappaññasevikalyāṇi samattaṁ 4- sāmataṁ 5- viduti.
tesakuṇajātakaṁ.

2. sarabhaṅgajātakaṁ.
[pts page 136] [\q 136/]
3130. alaṅkatā kuṇḍalino suvatthā
veḷuriyamuttā tharukhaggabandhā,
rathesabhā tiṭṭhatha kenu tumbhe
kathaṁ vo jānanti manussaloke.

[pts page 137] [\q 137/]
3131. ahamaṭṭhako bhima 6- ratho panāyaṁ
kāliṅgarājā pana uggato ayaṁ,
susaññatānaṁ isinaṁ dasasnāya
idhāgatā pucchitāyembha pañhe.

3132. vehāsayaṁ tiṭṭhati antalikkhe
pathaddhuno paṇṇaraseva cando,
pucchāmi taṁ yakkha mahānubhāva
kathaṁ taṁ jānanti manussaloke.

3133. yamāhu devesu sujampatiti
maghavāti taṁ āhu manussaloke,
sadevarājā idamajja patto
susaññatānaṁ isinaṁ dassanāya.

1. puviṇṇo - machasaṁ, syā 2. indā - machasaṁ, syā
3. tidivaṁ - vi 4. samatthaṁ - machasaṁ
5. samataṁ - machasaṁ 6. bhimma - machasaṁ.

[bjt page 176] [\x 176/]
[pts page 138] [\q 138/]
3134. dūre sutā no isayo samāgatā
mahiddhikā iddhiguṇupapantā,
vandāmi te ayire pasannacitto
ye jivalokettha manussaseṭṭhā.

3135. gandho isinaṁ ciradikkhitānaṁ
kāyā cuto gacchati māḷutena,
ito paṭikkamma sahassanetta
gandho isinaṁ asici devarāja.
[pts page 139] [\q 139/]

3136. gandho isinaṁ ciradikkhitānaṁ
kāyā cuto gacchatu 1- māḷutena,
vicitupupphaṁ surabhiṁva mālaṁ
gandheṁ etaṁ pāṭikaṅkhāma bhante
na hottha devā paṭikkulasaññino.

3137. purindade bhūtapati yasassi
devānamindo maghavā sujampati,
sa devarājā asuragaṇappamaddano
okāsamākaṅkhati pañaha 2- pucchituṁ.

3138. konevimesaṁ idha paṇḍitānaṁ
pañhe puṭṭho nipuṇe vyākarissati,
tiṇṇañca raññaṁ manujādhipānaṁ
devānamindassa ca vāsavasasa.

[pts page 140] [\q 140/]
3139. ayaṁ isi sarabhaṅgo yasassi
yato jāto virato methunasmā,
ācariya 2- putto sucinitarūpo
so nesaṁ pañhāni vyākarisasti.

3140. koṇḍañña pañhāni viyākarohi
yācanti taṁ isayo sādhurūpā,
koṇḍañña eso manujesu dhammā
yaṁ vuḍḍhamāgacchati esa bhāro.

3141. katāvakāsā pucchantu bhonto
yaṁ kiñci pañhaṁ manasābhipatthitaṁ,
ahaṁ hi taṁ taṁ vo viyākarissaṁ
√atvā sayaṁ lokamimaṁ parañca.

[pts page 141] [\q 141/]
3142. tato ca maghavā sakko atthadassi purindado,
apucchi paṭhamaṁ pañhaṁ yañcāsi abhipatthitaṁ.

1. gacchati - mi 2. pañhaṁ - machasaṁ, pañeha - vi 3. ācera - machasaṁ

[bjt page 178] [\x 178/]
3143. kiṁsu vadhitvā na kadāci socati
kissappahānaṁ isayo vaṇṇayanti,
kassidha vuttaṁ pharusaṁ khametha
akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṁ.

3144. kodhaṁ vadhitvā na kadāci socati
makkhappahānaṁ iyo vaṇṇanti,
sabbesaṁ vuttaṁ pharusaṁ kametha
etaṁ khantiṁ uttamamāhu santo.

3145. sakkā ubhinnaṁ vacanaṁ titikkhituṁ
sadisassa vā seṭṭhatarassa vāpi,
kathannu hinassa vaco khametha
akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṁ.

[pts page 142] [\q 142/]
3146. bhayā hi seṭṭhassa vaco khametha
sārambhahetu pana sādisassa,
yo cidha hinassa vaco khametha
etaṁ khantiṁ uttamamāhu santo.

3147. kathaṁ vijaññā catumaṭṭharūpaṁ
seṭṭhaṁ sarikkhaṁ athavāpi hinaṁ,
cirūparūpeta caranti santo
tasmā hi sabbesa vaco khametha.

[pts page 143] [\q 143/]
3148. na hetamatthaṁ mahatipi senā
sarājikā yujjhamānā labhetha,
yaṁ khantimā sapapuriso labhetha
khantibalassupasamanti verā.

3149. subhāsitanena anumodiyāna
aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi,
yathā ahu daṇḍaki nāḷikiro 1-
athajjuno nalākhu cāpi rājā,
tesaṁ gatiṁ brūhi supāpakamminaṁ
katthupapantā isinaṁ viheṭhakā.

3150. kisaṁ hi 2- vacchaṁ acakiriya 3- daṇḍaki
ucchinnamulo sajano saraṭṭho,
kukkulanāme nirayambhi paccati
tassa phuliṅgāni patanti kāye.

1. nāḷikero - machasaṁ 2. kisañhi - machasaṁ 3. avakira - machasaṁ

[bjt page 180] [\x 180/]
3151. yo saññate pabbajite aheṭhayi 1-
dhammaṁ bhaṇante samaṇe adusake,
taṁ nāḷikiraṁ sunakhā paratthā
saṅgamma khādanti viendamānaṁ.

[pts page 144] [\q 144/]
3152. athajjuno niraye sattisule
avaṁsiro patito uddhapādo,
aṅgirasaṁ gotamaṁ heṭhayitvā
khantiṁ tapasasiṁ cirabrahmacāriṁ.

3153. yo khaṇḍaso pabbajitaṁ 2- achedasi
khantiṁ vadantaṁ samaṇaṁ adūsakaṁ,
kālakhuviciṁ upapajja paccati
mahāpatāpaṁ kaṭaṭukaṁ bhayānataṁ.

3154. etāni sutvā nirayāni paṇḍito
aññāni pāpiṭṭhatarāni cettha,
dhammaṁ care samanabrāhmaṇesu
evaṁ kā saggamupeti ṭhānaṁ.
[pts page 146] [\q 146/]
3155. subhāsitaṁ te anumodiyāna
aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi
kathaṁ vidhaṁ silavantaṁ vadanti
kathaṁ vidhaṁ paññavantaṁ vadanti,
kathaṁ vidhaṁ sappurisaṁ vadanti
kathaṁ vidhaṁ no siri no rahāti.

3156. kāyena vādāya ca yo dha saññato
manāsa ca kiñci na kāroti pāpaṁ,
na atatahetu alikaṁ baṇāti 3-
tathā vidhaṁ silavantaṁ vadanti.

3157. gambhira pañhaṁ manasā vicintayaṁ
nāccāhitaṁ 4- kamma karoti luddaṁ,
kālāgataṁ atthapadaṁ na riñcati
tathā vidhaṁ paññavantaṁ vadanti.

1. achedayi - machasaṁ 2. pabbajjitaṁ - machasaṁ 3. baṇeti - machasaṁ
4. naccāhitaṁ - machasaṁ, syā
[bjt page 182] [\x 182/]
3158. yo ce katañca katavedi dhīro
kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hoti,
dukhitassa sakkacca karoti kiccaṁ
tathāvidhaṁ sappurisaṁ vadanti.

3159. etehi sabbehi guṇehupeto
saddho mudu saṁvibhāgi vadañña,
saṅgāhakaṁ sakhilaṁ saṇhavācaṁ
tathāvidhaṁ no siri no jahāti.

[pts page 148] [\q 148/]
3160. subhāsitante anumodiyāna
aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi,
sīlaṁ siriñcāpi satañca dhammaṁ
paññacca kaṁ seṭṭhataṁ vadanti.

3161. paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti
nakkhantarājāriva tārakānaṁ,
sīlaṁ siriñcāpi satañca dhammo
anvāyikā paññavato bhavanti.
3162. subhāsitante anumodiyāna
aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi,
kathaṁkaro kintikārā kimācaraṁ
kiṁ sevamāno labhatidha paññaṁ,
paññāyidāni 1- paṭipadaṁ vadehi
kathaṁ karo paññavā hoti macco.

3163. sevetha vuḍḍhe nipuṇe bahussute
uggāhako paripucchako 2- siyā,
suṇeyya sakkacca 3- subhāsitāni
evaṁkaro paññavā hoti macco.

3164. sa paññavā kāmaguṇe avekkhati
aniccato dukkhato rogato ca,
evaṁ vipassi pajahāti chandaṁ
dukkhesu kāmesu mahabbhayesu.

3165. sacitarāgo pavineyya dosaṁ
metataṁ cittaṁ bhāvaye appamāṇaṁ,
sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṁ
anindito brahmamupeti ṭhānaṁ.

1. paññāyadani - vi machasaṁ 2. capparipucchiko - simu 3. sakkaccaṁ - machasaṁ

[bjt page 184] [\x 184/]
[pts page 149] [\q 149/]
3166. mahiddhiyaṁ 1- āgamanaṁ ahosi
tavamaṭṭhaka himarathassa cāpi,
kāliṅgarājassa ca uggatassa
sabbesa 2- vo kāmarāgo pahino.

[pts page 150] [\q 150/]
3167. evaṁ metaṁ paravitatavedi
sabbesa no kāmarāgo pahino,
kārāhi okāsamanuggahāya
yathāgatiṁ te abhisambhavema.

3168. karomi okāsamanuggahāya
tathā hi vo kāmarāgo pahino,
pharātha kāyaṁ vipulāya pitāyā
yathā gatiṁ me abhāsmabhavetha.
3169. sabbaṁ karissāma tavānusāsanaṁ
yaṁ yaṁ tuvaṁ vakkhasi bhuripañña,
pharātha kāyaṁ vipulāya pitāyā
yathā gatiṁ me abhāsmabhavema.

3170. katāyaṁ vacchassa kisassa pujā
gacchantu bhonto isayo sādhurūpā,
jhāne ratā hotha sadā samāhitā
esā rati pabbajitassa seṭṭhā.

[pts page 151] [\q 151/]
3171. sutvāna gāthā paramatthasañahitā
subhāsitā isinā paṇḍitena,
te vedajātā anumodamānā
pakkāmu devā devapuraṁ yasassino.

3172. gāthā imā atthavati subyañajanā
subhāsitā isinā paṇḍitena,
yo kocimā aṭṭhakatvā suṇeyya
labhetha pubbāpariyaṁ visseṁ
laddhāna pubbāpariyaṁ visesaṁ
adassanaṁ maccurājassa gacche.

3173. sālissaro sāriputto meṇḍissaro nāma kasasapo,
pabbato anuruddho ca kaccāyano ca devalo.

3174. anusisso ca ānando kisavaccho ca kolito,
nārado puṇeṇā mantāniputto sesaparisā buddhaparisā
sarabhaṅgo lokanātho evaṁ dharetha jātakanti.
sarabhaṅgajātakaṁ.

1. mahatthiyaṁ - machasaṁ 2. sabbesaṁ - vi. machasaṁ.

[bjt page 186] [\x 186/]
3. alamakhusājātakaṁ.
[pts page 153] [\q 153/]
3175. athabravi brahā indo vatrabhu jayataṁ pitā,
devakaññaṁ parāhetvā sudhammāyaṁ alambusaṁ.

3176. misse devā taṁ yācanti tāvatiṁsā saindakā,
isipalohike gaccha isisiṅgaṁ alambuse.

3177. purāyaṁ ambhe acceti vatavā brahmacariyavā,
nibbānahirato vuddho tassa maggāni avara.

3178. devarāja kimeva tvaṁ mameva tuvaṁ sikkhasi,
isi palohike gaccha santi aññāpi accharā.

3179. mādisiyo pavarā ceva asoke vandane vane,
tāsampi hotu pariyāyo tāpi yantu palobhikā.

[pts page 154] [\q 154/]
3180. addhā hi saccaṁ bhaṇasi santi aññāpi accharā,
tādisiyo pavarā ceva asoke nandāna vane.

3181. na tā evaṁ pajānanti pāricariyaṁ pumaṁgatā,
yādisaṁ tvaṁ pajānāsi nāri sabbaṅga sobhane.

3182. tvameva gaccha kalyāṇi itthinaṁ pavarā casi,
taveva vaṇṇarūpena vasamānāpayissasi. 1-

3183. na cāhaṁ na gamissāmi devarājena pesitā,
vibhemi cetaṁ āsāduṁ uggatejo hi brāhmaṇo.

3184. aneke nirayaṁ pattā isimāsādiyā janā,
āpantā mohasaṁsāraṁ tasmā lomāni haṁsaye.

3185. idaṁ vatvāna pakkāmi accharā kāmavaṇṇini,
missā missetu 2- micchanti isisiṅgaṁ alambusā.

1. pavasamānayissasi - machasaṁ 2. missitu - machasaṁ

[bjt page 188] [\x 188/]
[pts page 155] [\q 155/]
3186. sā ca taṁ vanamogayha isisiṅgena rakkhitaṁ,
bimbi 1- jālakasañachannaṁ samantā aḍḍhayojanaṁ.

3187. pātova pātarāsambhi udanahasamayaṁ paṭi,
aggiṭṭhaṁ parimajjantaṁ isisiṅgaṁ upāgami.

3188. kānu vijjurivāhāsi osadhi viya tārakā,
vicintavatthābharaṇā āmuttamaṇikuṇḍalā.

3189. ādiccavaṇṇasaṅkāsā hemacandanagandhini,
saññaturu mahāmāyā kumarī cārudassanā.

3190. vilākā 2- mudukā suddhā pādā te suppatiṭṭhitā,
kamanā 3- kamaniyā te harantiyeva me mano.

3191. anubbā ca te ūru nāganāsasamupamā,
vimaṭṭhā tuyhaṁ sussoṇi akkhassa phalakaṁ yathā.

3192. uppalasseva kiñajakkhā nāhi te sādhu saṇṭhitā,
purākañahañajanasseva durato paṭidisasti.

3193. duvidhā jātā urajā avaṇṭā sādhupaccudā,
payodharā appatitā aḍḍhalākhusamā thanā.

3194. dighā kambutalābhāsā gīvā eṇeyyakā yathā,
paṇḍarāvaraṇā vaggu catutthamanasannihā.

[pts page 156] [\q 156/]
3195. uddhaggā ca adhaggā ca dumaggaparimajjitā,
duvijā nelasambhutā dinnā tava sudassanā.

3196. apaṇḍarā lohitantā jiñajukaphalasannibhā,
āyatā ca visālā ca nto tava sudassanā.

3197. nātidīghā susammaṭṭhā kanakabyāsamocitā,
uttamaṅgaruhā tuyhaṁ kesā candanagandhikā.

3198. yāvatā kasigorakkhā vāṇijānañca yā gati,
isinañca parakkhantaṁ saññatānaṁ tapassinaṁ.

1. bimba - machasaṁ 2. vilaggā - machasaṁ 3. gamanā - machasaṁ, syā

[bjt page 190] [\x 190/]
3199. na te samasamaṁ passe asmiṁ paṭhavimaṇḍale,
ko vā tvaṁ kassa vā putto kathaṁ jānemu taṁ mayaṁ.

[pts page 157] [\q 157/]
3200. na pañahakālo bhaddante kassapevaṁ gate sati,
ehi samma ramisasāma ubho asmāka assame
ehi taṁ upaguhissaṁ ratinaṁ kusalo bhava.

3201. idaṁ vatvāna pakkāmi accharā kāmavaṇṇini,
missā missetumicchanti isiṅgaṁ alambusā.

[pts page 158] [\q 158/]
3202. so ca vegena nikkhamma chetvā dandhaparakkamaṁ,
tamuttamāsu veṇisu ajjhappatto parāmasī.

3203. tamudāvatta kalyāṇi paḷissaji susohanā,
cavi tamhi brahmacariyā yathā taṁ atha tositā.

3204. manasā agamā indaṁ vasantaṁ nandane vane,
tassā saṅkappamaññāya maghavā devakuñajaro.

3205. pallaṅkaṁ pahiṇi khippaṁ sovaṇṇaṁ sopavāhanaṁ,
sa uttaracchadapaññāsaṁ sahassapaṭikatthataṁ.

3206. tamenaṁ tattha dhāresi ure katvāna sobhanā,
yathā ekamuhuttaṁva tīṇi vassāni dhārayi.

3207. vimado tīhi vassehi pabujjhitvāna brāhmaṇo,
addasāyi haritarukkhe samantā aggiyāyanaṁ.

3208. navapattavanaṁ phullaṁ kokilāgaṇaghositaṁ,
samantā sa viloketvā 1- rudaṁ assuni vattayi.

3209. na juhe na jape mante aggihuttaṁ pahāpitaṁ,
konu me pāricariyāya pubbe cittaṁ palobhayi.

3210. araññe me viharato yo me tejāha sambhataṁ,
nānāratanaparipuṇṇaṁ nāvaṁva gaṇhi aṇṇave.

1. paṭiloketvā - vi, machasaṁ.

[bjt page 192] [\x 192/]
[pts page 159] [\q 159/]
3211. ahante pāricariyāya devarājena pesitā,
avadhiṁ cittaṁ citetana pamādā tvaṁ na bujjhasi.

3212. imāni kira maṁ tako kasasapo anusāsati,
kamalāsarisitthiyo tāyo bujjhesi māṇava.

3213. ure gaṇḍāyo bujjhesi tāyo bujjhesi māṇava,
iccānusāsi maṁ tāto yathā maṁ anukampako.

[pts page 160] [\q 160/]
3214. tassāhaṁ vacanaṁ nākaṁ pitu vuddhassa sāsanaṁ,
araññe nimmanussambhi svājja jhāyāmi ekako.

3215. sohaṁ tathā karissāmi dhiratthu jivitena me,
puna vā tādiso hessaṁ maraṇaṁ vā me bhavissati.

3216. tassa tejañca viriyañca ṭhitiṁ ñatvā suvaḍḍhitaṁ,
sirasā aggahi pāde isisiṅgaṁ alambusā.

3217. mā me kajjha mahāvīra mā me kujjha mahāisi,
mahā attho mayā ciṇṇo tidasānaṁ yasassinaṁ
tayā pakampitaṁ 1- āsi sabbaṁ devapuraṁ tadā.

3218. tāvatiṁsā ca ye devā tidasānañca vāsavo,
tvañca bhadde sukhī hohi gaccha kaññe yathāsukhaṁ.

[pts page 161] [\q 161/]
3219. tassa pāde gahetvāna katvā ca naṁ padakkhiṇaṁ,
añjaliṁ paggahetvāna tambhā ṭhānā apakkami.

3220. yo tassā āsi pallaṅko sovaṇṇo sopavāhano,
sauttaracchadapaññāso sahassapaṭikatthato
tameva pallaṅka māruyha agā devānasantike.

3221. tamokkamiva āyantiṁ jalantiṁ vijjutaṁ yathā,
patito sumano citto devindo addā varaṁ.

3222. varaṁ ce me ado sakka sabbabhūtānamissara,
na isipalohikā gacche etaṁ sakka varaṁ vareti.
alambusājātakaṁ.

1. saṅkampitaṁ.

[bjt page 194] [\x 194/]
4. saṅkhapālajātakaṁ.
[pts page 165] [\q 165/]
3223. ariyāvakāsopi pasannanetto
maññe bhavaṁ pabbajito kulambhā,
kathannu cittāni pahāya bhoge
pabbaji 1- nikkhamma gharā sapañña.

3224. sayaṁ vimānaṁ naradeva disvā
mahānubhāvassa mahoragassa,
disvāna puññāna mahāvipākaṁ
saddhāyhaṁ pabbajitombhi rāja.

3225. na kāmakāmā na bhayā na dosā
vācaṁ musā pabbajitā bhaṇanti,
akkhāhi me pucchito etamatthaṁ.
sutvāna me jāyibhitippasādo.

3226. vāṇijja raṭṭhādhipa gacchamāno
pathe addasāsimbhi milācaputte,
pacaḍḍhakāyaṁ uragaṁ mahantaṁ
ādāya gacchante pamādamāne.

3227. sohaṁ samāgamma janinda tehi
saṁhaṭṭhalomo avavasmiṁ 2- bhīto,
kuhiṁ ayaṁ niyati hīma 3- kāyo
nāgena kiṁ kāhatha bhojaputtā.

[pts page 166] [\q 166/]
3228. nāgo ayaṁ nīyati bhojanatthaṁ
pavaḍḍhakāyo urago mahanto,
sāduñca thulañca muduñca maṁsaṁ
na tvaṁ rasaññāsi videhaputta.

3229. ito mayaṁ gantvā sakaṁ niketaṁ
ādāya satthāni vikopayitvā,
maṁsāni bhokkhāma pamodamānā
mayaṁ hi ve sattavo pantagānaṁ.

3230. sace ayaṁ nīyati bhojanatthaṁ
pavaḍḍhakāyo urago mahanto, dadāmi vo balivaddāni 4soḷasa
nāgaṁ imaṁ muñcatha bandhanasmā.

1. pabbajji - vi machasaṁ 2. avacambhi - machasaṁ, syā
3. bhimma - machasaṁ 4. balibaḍāni - machasaṁ

[bjt page 196] [\x 196/]
3231. addhā hi no bhakkho ayaṁ manāpo
bahu ca no uragā bhuttapubbā,
karoma te taṁ vacanaṁ aḷāra
mittañca no hohi videhaputta.

3232. tadassu te bandhanā mocayiṁsu
yaṁ nanthuto paṭimokkhassa pāse,
mutto ca so bandhanā nāgarājā
pakkāmi pācinamukho muhuttaṁ

3233. gantvā pācinamukho muhuttaṁ
puṇṇehi nettehi pālokayī maṁ,
tadassahaṁ piṭṭhito anvagacchiṁ
dasaṅguliṁ añjaliṁ pagagahetvā.

3234. gaccheva kho tvaṁ taramānarūpo
mā taṁ amittā punaraggahesuṁ,
dukkho hi luddehi punā samāgamo
adasasnaṁ bhojaputtāna gaccha.

[pts page 167] [\q 167/]
3235. agamāsi so rahadaṁ vippasannaṁ
nilobhāsaṁ ramaṇiyaṁ sutitthaṁ,
samotataṁ jambuhi cetasāhi
pāvekkhi nittiṇṇabhayo patito

3236. so taṁ pavissa na cirassa nāgo
dibbena me pāturahu janinda,
upaṭṭhahi maṁ pitaraṁ va putto
bhadayaṅgamaṁ kaṇṇasukhaṁ bhaṇanto

3237. tvaṁmesi mātā ca pitā aḷāra
abbhantaro pāṇadado sahāyo,
sakañca iddhiṁ paṭilābhitosmi
aḷāra passa me nivesanāni pahutabhakkhaṁ bahu antapānaṁ
masakkasāraṁ viya vāsavasasa.

[pts page 168] [\q 168/]
3238. taṁ bhumibhāgehi upetarūpaṁ
asakkharā ceva mudu subhā ca,
nicatiṇā apparajā ca bhumi
pāsādikā yattha jahanti sokaṁ.

3239. anāvakulā veḷuriyupanilā
cātuddisaṁ ambavanaṁ surammaṁ,
pakkā ca pesi ca phalā suphullā
niccotukā dhārayanti phalāni

[bjt page 198] [\x 198/]
[pts page 169] [\q 169/]
3240. tesaṁ vanānaṁ naradeva majjhe
nivesanaṁ bhassarasannikāsaṁ,
rajataggaḷaṁ soṇṇamayaṁ uḷāraṁ
labhāsati vijajurivantalikkhe.

3241. maṇimayā sovaṇṇamayā uḷārā
anevamintā satanaṁ sunimmitā,
paripurā kaññahi alaṅkatāhi
sovaṇṇakāyuradharāhi rāja.

3242. so saṅkhapālo taramānarūpo
pāsādamāruyha anomavaṇṇo,
sahassathambhaṁ atulānubhāvaṁ
yatthassa bhariyā mahesi abhosi.

3243. ekā ca nāri taramānarūpā
ādāya veḷuriyamayaṁ mahagghaṁ,
subhaṁ maṇiṁ jātimantupapannaṁ
acoditā āsanamabbhibhāsi.

3244. tato maṁ urago hatthe gahetvā
nisidayi pamukhamāsanasmiṁ,
idamāsanaṁ atra bhavaṁ nisidatu
bhavañahi me aññatāro garūnaṁ.

3245. aññā ca nārī taramānarūpā
ādāya vāraṁ upasaṅkamitvā,
pādāni pakkhālayi me janinda bhariyāva bhattu patino piyassa.

[pts page 170] [\q 170/]
3246. aparā ca nārī taramānarūpā
paggayha sovaṇṇamayāya pātiyā,
anekasupaṁ vividhaṁ viyañajanaṁ upanāmayi bhatta manuññarūpaṁ.

3247. turiyehi maṁ bhārata bhuttabhattaṁ
upaṭṭhahuṁ bhattu mano viditvā,
tatuttariṁ maṁ nipati mahantaṁ
dibbehi kāmehi anappakekahi.

3248. bhariyā mametā tisatā aḷāra
sabbattamajjhā padumuttarābhā,
āḷāra etāsu te kāmakāro
dadāmi te tā paricārayassu

[bjt page 200] [\x 200/]
[pts page 171] [\q 171/]
3249. saṁvaccharaṁ dibbarasānubhutvā
tadassahaṁ uttariṁ paccabhāsiṁ,
nāgassidaṁ kinti kathañca laddhaṁ kathajjhagamāsi vimānaseṭṭhaṁ.

3250. adhiccaladdhaṁ pariṇāmajante
sayaṁ kataṁ udāhu devehi dinnaṁ,
pucchāmi taṁ nāgarāje tavatthaṁ
kathajjhagamāsi vimānaseṭṭhaṁ.

3251. nādhiccaladdhaṁ na pariṇāmajaṁ me na sayaṁ kataṁ napi devehi dinanaṁ, sakehi kammehi apāpakehi
puññehi me laddhamidaṁ vimānaṁ.

3252. kinte vataṁ kiṁ pana brahmacariyaṁ
kissa suciṇṇassa ayaṁ vipāko,
akkhāhi me nāgarājetamatthaṁ
kathannu te laddhamidaṁ vimānaṁ.

[pts page 172] [\q 172/]
3253. rājā ahosiṁ magadhānamisasaro
duyyodhano nāma mahānubhāvo,
so ittaraṁ jīvitaṁ saṁviditvā
asassataṁ vipariṇāmadhammaṁ.

3254. antañca pānañca pasannacitto
sakkacca dānaṁ vipulaṁ adāsiṁ
opānabhūtaṁ me gharaṁ tadāsi
santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.

3255. mālañca gandhañca vilepananañca
padipiyaṁ yānamupassayañca,
acchādanaṁ sayanamathantapānaṁ
sakkacca dānāni adambha tattha.

3256. taṁ me vataṁ taṁ pana brahmacariyaṁ
tassa suciṇṇassa ayaṁ vipako,
teneva me laddhamidaṁ vimānaṁ
pahutabhakkhaṁ bahuantapānaṁ
naccehi gitehi cupetarūpaṁ
ciraṭṭhitikaṁ na ca sassatāyaṁ.

3257. appānubhāvā taṁ mahānubhāvaṁ
tejassitaṁ hanti atejavanto,
kimeva dāṭāvudha kiṁ paṭicca
hatthattha 1- māgañchi vaṇibbakānaṁ.

1. hatthaṭṭha - machasaṁ
[bjt page 202] [\x 202/]
3258. bhayannu te anvagataṁ mahantaṁ
tejonu te nānvagaṁ dantamulaṁ,
kimeva dāṭhāvudha kiṁ paṭicca
kilosamāpajji vaṇibbakānaṁ.

3259. na me bhayaṁ anvagataṁ mahantaṁ
tejo na sakkā mama tehi bhattuṁ,
satañca dhammāni sukittitāni
samuddavelāva duraccayāni.

3260. cātuddasi pañcadasiṁ ca'ḷāra 1-
uposathaṁ niccamupāvasāmi,
athāgamuṁ soḷasa bhojaputtā
rajjuṁ gahetvāna daḷhañca pāsaṁ.

[pts page 173] [\q 173/]
3261. hetvāna nāsaṁ atikasasa rajjuṁ
nayiṁsu maṁ samparigayha luddā,
etādisaṁ dukkhamahaṁ titakkhaṁ
uposathaṁ appaṭikopayanto.

3262. ekāyane taṁ pathe addasaṁsu
balena vaṇṇena ca'petarūpaṁ, 2-
siriyā ca paññāya ca bhāvitosi
kimatthiyaṁ nāga tapo karosi.

3263. na putatahetu na dhanassa hetu
na āyuno cāpi aḷāra hetu,
manusassayoniṁ abhipatthayāno
tasmā parakkamma tapo karomi.

3264. tvaṁ lohitakkho vihatantaraṁso
alaṅkato kappitakesamassu,
surosito lohitacandanena
gandhabbarājāva disā pabhāssi.

3265. devi ddhipattosi mahānubhāvo
sabbehi kāmehi samaṅgibhuto,
pucchāmi taṁ nāgarujetamatthaṁ
seyyo ito kena manussaloko.

1. aḷāra - machasaṁ 2. upeta - vi machasaṁ

[bjt page 204] [\x 204/]
3266. āḷāra nāññatra manussalokā
suddhi vā saṁvijjati saññamo vā,
ahañca laddhāna manussayoniṁ
kāhāmi jātimaraṇassa antaṁ.

3267. saṁvaccharo me usito 1- tavantike
annena pānena upaṭṭhitosmi,
āmantayitvāna paḷemi nāga
cirappavutthosmi 2- ahaṁ janinda.

[pts page 174] [\q 174/]
3268. puttā ca dārā ca nujivino ca
niccānusiṭṭhā 3- upatiṭṭhate taṁ,
kaccinnu te nābhisaṁsittha koci
piyañhi me dassanaṁ tuyhaḷāra 4-

3269. yathāpi mātu ca pitu agāre
putto piyo paṭivihito vaseyya,
tatopi mayhaṁ idha meva seyyo
cittaṁ hi te nāga mayi pasannaṁ.

3270. maṇi mamaṁ vijjati lohitaṅko
dhanāharo maṇiratanaṁ uḷāraṁ,
ādāya taṁ gaccha sakaṁ niketaṁ
laddhā dhanaṁ taṁ maṇimossajassu.

[pts page 176] [\q 176/]
3271. diṭṭhā mayā mānusikāpi kāmā
asassatā vipariṇāmadhammā, 5-
ādinavaṁ kāmaguṇesu disvā
saddhāyahaṁ pabbajitomahi rāja.

3272. dumapphalaneva patanti māṇavā
daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā,
etampi disvā pabbajitomhi rāja.
apaṇṇakaṁ samaññameva seyyo.

3273. addhā bhave sevitabbā sapaññā
bahussutā ye bahuṭhānacintino,
nāgañca sutvā na tavañcaḷāra
kāhāmi puññāni anappakāni.

1. vasato - machasaṁ 2. vuṭṭho asami - machasaṁ vuṭṭhosmi - syā
3. aniccānu siṭṭhā upatiṭṭhake te - machasaṁ 4. tuyhaṁ aḷāra - machasaṁ
5. vippariṇāma - machasaṁ

[bjt page 206] [\x 206/]

3274. addhā bhave sevitabbā sapaññā
bahussutā ye bahuṭhānacintino,
nāgañca sutvā mamañca rāja karohi puññāhi puññāni anappakāni.
saṅkhapāla jātakaṁ.

5. cullasutasomajātakaṁ.
[pts page 178] [\q 178/]
3275. āmantayāmi nigamaṁ
mittāmacce pārisajje ca 1-,
sirasmiṁ palitaṁ jātaṁ
pabbajjaṁ dāni roca'haṁ.

3276. abhuṁ me kathannu bhaṇasi
sallaṁ me deva urasi kappesi,
santasatā te bhariyā
kathannu te tā bhavissanti.

3277. paññāyihinti etā
daharā aññampi tā gamissanti,
saggañca patthayāno
tenā'haṁ pabbajissāmi.

[pts page 179] [\q 179/]
3278. dulladdhaṁ me āsi sutasoma
yasasa te homahaṁ mātā,
yaṁ me vilapattiyā
anapekko pabbajasi deva.
3279. dulladdhaṁ me āsi sutasoma
yannaṁ ahaṁ vijāyissaṁ, yaṁ me vilapattiyā
anapekko pabbajasi deva.
3280. konāmeso dhammo sutasoma
kā ca nāma pabbajjā, 2-
yaṁ no ambha jiṇṇo
anapekko pabbajasi deva.

[pts page 180] [\q 180/]
3281. puttāpi tuyhaṁ bahavo
daharā appattayobbanā, mañaju te 3- taṁ apassantā
maññe dukkhaṁ nigacchanti.

1. parissaje - machasaṁ 2. pabbajjāyaṁ - machasaṁ 3. tepi - machasaṁ

[bjt page 208] [\x 208/]
3282. puttehi ca me etehi
daharehi appatatayobbatehi,
mañajuhi sabbehipi tumebhahi
cirampi ṭhatvā vinābhāvo.

3283. chinnaṁ nu tuyhaṁ hadayaṁ
ādu 1- karuṇā ca natthi ambhesu,
yaṁ no vikkandattiyo
anapekkho pabbajasi deva.

[pts page 181] [\q 181/]
3284. na ca mayahaṁ chinnaṁ hadayaṁ
atthi karuṇāpi myahaṁ tumbhesu,
saggañca patthayāno
tenāhaṁ pabbajissāmi.

3285. dulladdhaṁ me āsi sutaso
yassa te ahaṁ bhariyā,
yaṁ me vilapantiyā
anapekkho pabbajasi deva.
3286. dulladdhaṁ me āsi sutaso
yassa te ahaṁ bhariyā,
yaṁ me kucchipaṭisandhiṁ
anapekkho pabbajasi deva.

3287. paripakko me gabbho
kucchigato yāva naṁ vijāyāmi,
māhaṁ eko vidhavā
pacchā dukkhāni addakkhiṁ 2-

[pts page 182] [\q 182/]
3288. paripakko te 3- gabbho
kucchigato iṅgha tvaṁ 4- vijāyassu,
puttaṁ anomavaṇṇaṁ
taṁ hitvā pabbajissāmi.

3289. mā tvaṁ cande rudi
mā sovi vanatimiramattakkhi,
āroha varapāsādaṁ
anapekkho ahaṁ gamissāmi.
3290. ko taṁ amma kopesi
kiṁ rodasi pekkhasi ca maṁ baḷhaṁ,
kaṁ 5- avajjhaṁ ghātemi
√ātinaṁ udikkhamānānaṁ.

1. ādute - machasaṁ 2. adakkhiṁ - machasaṁ 3. ca te - machasaṁ 4. naṁ vi - machasaṁ 5. taṁ avajjhaṁ - machasaṁ.
[bjt page 210] [\x 210/]
3291. nahi so sakkā hantuṁ
vijitāvi yo maṁ tāta kopesi,
pitā te maṁ tāta avaca
anapekkho ahaṁ gamissāmi.

3292. yāhaṁ pubbe niyyāmi
uyyānaṁ 1- kuñajare 2- ca yodhemi,
sutasome 3- pababajite
kathannudāni karissāmi.

3293. mātu ca me rudantyā 4-
jeṭṭhassa ca bhātuno akāmassa,
hatthepi te gahessaṁ 5-
na hi gacchasi no akāmānaṁ.

[pts page 184] [\q 184/]
3294. uṭṭhehi tvaṁ dhāni
imaṁ kumāraṁ 6- ramehi aññattha,
mā me paripatthamakā 7-
saggaṁ mama patthayānassa.

3295. yannunimaṁ dadeyyaṁ 8- sabhaṅkaraṁ
ko nu me iminā attho,
sutasome pabbajite
kinnu me taṁ karissāmi.

3296. koso ca tuyhaṁ vipulo
koṭṭhāgārañca tuyhaṁ paripuraṁ,
paṭhavi 9- ca tuyhaṁ vijitā 10-
ramassu mā pabbajassu deva.
3297. koso ca tuyhaṁ vipulo
koṭṭhāgārañca mayhaṁ paripuraṁ,
paṭhavi ca mayhaṁ vijitā
taṁ hitvā pabbajissāmi.
[pts page 185] [\q 185/]
3298. mayhampi dhanaṁ pahutaṁ
saṅkhyātuṁ nopi deva sakkomi,
taṁ deva te dadāmi sabbampi
ramassu mā pabbaja deva.

1. sohaṁ pubbe rathena yāmi uyyānaṁ - machasaṁ 2. matta kuñajareva yodemi - machasaṁ, syā 3. sutasoma - machasaṁ 4. rudāntarā - machasaṁ
5. gamissaṁ - vi machasaṁ gahissaṁ - syā 6. kumārī - machasaṁ kumāraṁ kumāri - vi
7. paribandhamakāsi - machasaṁ 8. dadeyya - vi machasaṁ 9. pathavi - machasaṁ
10. vijitāvi.

[bjt page 212. [\x 212/]     ]
3299. jānāmi te dhanaṁ pahutaṁ
kulavaḍḍhana pujito tayā ca'smi,
saggañca patthayāno
tenāhaṁ pabbajissāmi.

3300. ukkaṇṭhitosmi bāḷhaṁ
arati maṁ somadanta āvisati,
bahukā hi antarāyā
ajjevāhaṁ pabbajissāmi.

3301. idampi tuyhaṁ rucitaṁ sutasoma
ajjevadāni tvaṁ pabbaja,
ahampi pabbajissāmi
na ussahe tayā vinā ahaṁ ṭhātuṁ.

[pts page 186] [\q 186/]
3302. na hi sakkā pabbajituṁ.
nagare na ha paccati janapade ca,
sutasome pabbajite
kathannudāni karissāma.

3303. upaniyatidaṁ maññe
parittaṁ udakaṁva caṅgavārambhi,
evaṁ suparittake jivite
na ca pamajjituṁ kālo.
3304. upaniyatidaṁ maññe
parittaṁ udakaṁva caṅgavārambhi,
evaṁ suparittake jivite
atha bālā pamajjanti.

3305. te vaḍḍhayanti nirayaṁ
tiracchānayoniñca pettivisayañca,
taṇhābandhanabaddhā
vaḍḍhenti asurakāyaṁ.

[pts page 187] [\q 187/]
3306. ūhaññate rajaggaṁ
avidūre pupphakambhi pāsāde,
maññe no kesā chinnā
yasassino dhammarājassa.

3307. ayamassa pāsādo
sovaṇṇapupphamāpāyavitikiṇṇo,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

[bjt page 214] [\x 214/]
3308. ayamassa pāsādo
sovaṇṇapupphamāpāyavitikiṇṇo,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena.

3309. idhamassa kūṭāgāraṁ
sovaṇṇapupphamāpāyavitikiṇṇo,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

3310. idhamassa kūṭāgāraṁ
sovaṇṇapupphamāpāyavitikiṇṇo,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena.

3311. ayamassa asokavanikā
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

3312. ayamassa asokavanikā
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena.

[pts page 189] [\q 189/]
3313. idhamassa uyyānaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

3314. idamassa uyyānaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena

3315. idamassa kaṇikāravanaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

3316. idamassa kaṇikāravanaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena

3317. idamassa pāṭaḷivanaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

[bjt page 216] [\x 216/]
3318. idamassa pāṭaḷivanaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena.

3319. idamassa ambavanaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

3320. idamassa ambavanaṁ
supupphitā sabbakālikā rammā,
yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena.

[pts page 190] [\q 190/]
3321. ayamassa pokkharaṇi
sañachantā aṇḍajehi vitikiṇṇā, yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo itthāgārehi.

3322. ayamassa pokkharaṇi
sañachantā aṇḍajehi vitikiṇṇā, yabhimanuvicarī rājā
parikiṇṇo ñātisaṅghena.

3323. rājā kho pabbajito
sutasomo rajjaṁ imaṁ pahatvāna,
kāsāyavatthasano
nāgova ekakova carati.

[pts page 191] [\q 191/]
3324. māssu pubbe ratikiḷitāni
hasitāni anussarittha,
mā vo kāmā haniṁsu
rammaṁ hi sudassanaṁ nāma nagaraṁ.

3325. mentaṁ cittañca hāvetha
appamāṇaṁ divā ca ratto ca,
atha gañachittha devapuraṁ
āvāsaṁ puññakamminanti.
cullasutasomajātakaṁ.

cattāḷisanipāto niṭṭhito.
tassuddānaṁ:
suvapaṇḍitajambukakuṇḍalino
sarabhaṅgamalambusajātakañca,
pavaruttamasaṅkhasirivhayako
sutasoma arindama rājavaroti.

[bjt page 218] [\x 218/]

1. nalinikājātakaṁ.
[pts page 194] [\q 194/]
3326. uḍḍhayhate 1- janapado raṭṭhañcāpi vinassati,
ehi nalinike 2- gaccha taṁ me brāhmaṇamānaya.

3327. nāhaṁ dukkhakkhamā rāja nāhaṁ addhānakovidā,
kathaṁ ahaṁ gamissāmi vanaṁ kuñajarasevitaṁ.

3328. phītaṁ janadaṁ gantvā hatthinā ca rathena ca,
dārusaṅghāṭayānena evaṁ gaccha nalinike 2-

[pts page 195] [\q 195/]
3329. katthi assā rathā patti 3- gacchevādāya khantiye,
taveva vaṇṇarūpena vasaṁ taṁ ānayissasi.

3330. kadalidhajapaññāṇo ābhujiparivārito,
eso padissati rammo isisiṅgassa assamo.

3331. eso aggissa saṅkhāto eso dhumo padissati,
maññe no agagiṁ hāpeti isisiṅgo mahiddhiko.

3332. tañca disvāna āyantiṁ āmuttamaṇikuṇḍalaṁ, 4-
isisiṅgo pāvisi bhito assamaṁ paṇṇachādanaṁ.

3333. assamassa ca sā dvāre bheṇḍukenassa kīḷati,
vidaṁsayanti aṅgāni guyhaṁ pakāsitāni ca.

3334. tañe disvāna kīḷantiṁ 5- paṇṇasālagato jaṭī,
assamā nikkhamitvāna idaṁ vacanamabravi.

3335. ambho ko nāma so rukkho yassa tevaṁgataṁ phalaṁ,
durepi khittaṁ pacceti na taṁ ohāya gacchati.

3336. assamassa mamaṁ 6- buhme samipe gandhamādane,
pabbateta tādisā rukkhā yasasa tevaṅgataṁ phalaṁ
durepi khittaṁ pacceti na maṁ ohāya gacchati. 7-

1. udayahate - machasaṁ 2. niḷinike - machasaṁ 3. hatthi assa rathe patatiṁ - machasaṁ 4. kuṇḍaliṁ - machasaṁ 5. kiḷanti - machasaṁ 6. mama - machasaṁ
7. gacchatha - machasaṁ, syā

[bjt page 220] [\x 220/]
[pts page 197]
3337. etu bhavaṁ assamimaṁ adetu
pajjañca bhakkhañca paṭiccha dammi,
idamāsanaṁ atra bhavaṁ nisidatu
ito bhavaṁ mulaphalāni khādatu 1-

3338. kinte idaṁ ūrunamantarasamiṁ
supicchitaṁ kaṇharivappakāsati,
akkhāhi me pucachito etamatthaṁ
akosenu te uttamaṅgaṁ paviṭṭhaṁ.

[pts page 198] [\q 198/]
3339. ahaṁ vane mulaphalesanaṁ caraṁ
āsādayiṁ 2- acchaṁ sughorarūpaṁ,
so maṁ patitvā sahasajjhapanto 3-
panujja maṁ abbahi 4- uttamaṅgaṁ.

3340. svāyaṁ vaṇo khajjati kaṇḍuvāyati
sabbañca kālaṁ na labhāmi sātaṁ,
paho bhavaṁ kaṇḍumimaṁ vinetuṁ
kurutaṁ bhavaṁ yācito brāhmaṇattha.

3341. gambhirarūpo te vaṇo salohito
apūtiko pakkagandho mahā ca,
karomi te kiñci kasāyayogaṁ
yathā bhavaṁ paramasukhī bhaveyya.

3342. na mantayogā na kasāvayogā
na osadhā brahmacāri kamanti,
yaṁ te mudu tena vinehi kaṇḍu
yathā ahaṁ paramasukhī bhaveyyaṁ.

[pts page 199] [\q 199/]
3343. ito nu bhoto katamena assamo
kacci bhavaṁ abhiramasi araññe,
kaccinu te mulaphalaṁ pahutaṁ 5-
kacci bhavantaṁ na vihiṁsanti vāḷā.
3344. ito ujuṁ utatarāyaṁ disāyaṁ
khemā nadi himavantā pahāti, 6-
tassā tīre assamo mayha rammo
aho bhavaṁ assamaṁ mayha passe.

1. bhuñjatuṁ - vi machasaṁ 2. asādayi - machasaṁ 3. sahasā - machasaṁ
4. abbhuhi - machasaṁ 5. bahutaṁ - machasaṁ 6. khemānadi himavatāpahavi - machasaṁ

[bjt page 222] [\x 222/]
3345. ambā ca sālā tilakā ca jambuyo
uddālakā pāṭaliyo ca phullā,
samantato kimpurisābhigitaṁ
aho bhavaṁ assamaṁ mayaha 1- passe.

[pts page 200] [\q 200/]
3346. tālā ca mulā ca phalā ca mettha
vaṇṇena gandhena upetarūpā,
taṁ bhūmibhāgehi upetarūpaṁ
aho bhavaṁ assamaṁ mayha passe.

3347. phalā ca mulā ca pahuta 2- mettha
vaṇṇena gandhena rasenupetā,
āyanti ca luddakā naṁ padesaṁ
mā me tato mulaphalaṁ abhāsuṁ. 3-

3348. pitā mamaṁ pulaphalesanaṁ gato
idāni āgacchati sāyakāle, 4-
ubhova gacchāmase asasamaṁ taṁ
yāva pitā mulaphalate etu.

[pts page 201] [\q 201/]
3349. aññe bahu isayo sādhurūpā
rājisayo anumagge vasanti,
teyeva pucchesi mamassamaṁ taṁ
te taṁ nayissanti mamaṁ sakāse.

3350. na te kaṭṭhāni bhintāni na te udakamābhataṁ,
aggipi te na bhāsito 5- kinnu mandova jhāyasi.

3351. hinnāni kaṭṭhāni huto ca aggi
tapanipi 6- te samitā brahmacāri,
piṭhañca mayhaṁ udakañca hoti
ramasi tvaṁ brahmabhūto puratthā.

3352. abhintakaṭṭhosi anābhatodako
abhāsitaggisi asiddhabhojano,
na me tuvaṁ ālapasi mamajja
naṭṭhannu kiṁ cetasikañca dukkhaṁ.

1. mayhaṁ - vi machasaṁ 2. bahutā - machasaṁ 3. ahesuṁ - machasaṁ
4. sayānukāhe - machasaṁ 5. kahāpito - machasaṁ 6. tapanipito - machasaṁ

[bjt page 224] [\x 224/]
[pts page 202] [\q 202/]
3353. idhāgamā jaṭilo brahmacāri
sudassaneyyo sutanu vineti,
nevātidigo napanātirasso
sukaṇhakaṇhacchadanehi bhoto.

3354. amassujāno apurāṇavaṇṇi
ādhārarūpañca panassa kaṇṭhe,
dvepassa 1- gaṇḍā ure sujātā
suvaṇṇapiṇḍupanibhā 2- pabhassarā.

3355. mukhañca tassa bhusa 3- dasasaneyyaṁ
kaṇṇesu lambanti ca kuñcitaggā,
te jotare carato māṇavassa
suttañca yaṁ saṁyamanaṁ jaṭānaṁ.

3356. aññā ca tassa saññamani catasso
nīlā pitā lohitikā ca setā,
tā saṁsare carato māṇavassa
cirīṭisaṅghāriva pāvusambhi. 4-

[pts page 203] [\q 203/]
3357. na mekhalaṁ 5- muñajamayaṁ dhareti
na santace 6- no pana babbajassa, 7-
tā jotare jaghanantare 8- visanatā
sateritā vijjurivantalikkhe.

3358. akhilakāni ca avaṇṭakāni
heṭṭhā nābhyā 9- kaṭisamohitāni,
aghaṭṭitā niccakiliṁ karonti
haṁ tāta kiṁ rukkhaphalāni tāti.

3359. jaṭā ca tassa bhusadassaneyyā
parosataṁ vellitaggā sugandhā,
dvedhāsiro sādhuvibhattarūpo
aho nukho mayha tathā jaṭāssu.

3360. yadā ca so pakirati tā jaṭāyo
vaṇṇena gandhena upetarūpā,
niluppalaṁ vātasameritaṁva tatheva saṁvāti vanasasamo ayaṁ.

1. veyamāgandhā - machasaṁ veyamāgaṇḍā - syā 5. na mikhalaṁ - machasaṁ
2. suvaṇṇatiṇḍuka nibhā - machasaṁ 6. nasantare no - machasaṁ
3. bhūsaṁ - machasaṁ 7. pabbajasasa - si
4. tāviṁsare - machasaṁ 8. jaṅghanantare - machasaṁ 9. nabhyā - machasaṁ

[bjt page 226] [\x 226/]
3361. paṅko ca tassa bhusadassaneyyo
netādiso yādiso mayhakāyo,
so vāyati erito māḷutena
vanaṁ yathā aggagimbhe suphullaṁ.

3362. nihanti so rukkhaphalaṁ paṭhabyā
sucittarūpaṁ ruciraṁ dassaneyyaṁ,
khittañca tassa punareti hatthaṁ
haṁ tāta kiṁ rukkhaphalaṁ nu kho taṁ.

3363. dantā ca tassa bhusadassaneyyā
suddhā samā saṅkhavarūpapantā,
mano pasādenti vivariyamānā
naha nūna so sākamakhādi tehi.

[pts page 204] [\q 204/]
3364. akakkasaṁ agaḷitaṁ 1- muhuṁ muduṁ
ujuṁ anuddhataṁ avapalamassa bhāsitaṁ,
rudaṁ manuññaṁ karavitasussaraṁ
hadayaṅgamaṁ rañajayateva me mano

3365. bindussaro nātivissaṭṭhavākyo
na nūna sajjhāyamatippayutto,
icchāmi kho 2- taṁ punareva 3- daṭṭhuṁ
mittaṁ hi me māṇavāhu puratthā.

3366. susandhi sabbattha vimaṭṭhimaṁ vaṇaṁ
puthu sujātaṁ kharapattasannibhaṁ,
teneva maṁ uttariyāna māṇavo
vivariya ūruṁ jaghatena piḷayi.

3367. tapanti ābhanti virocare ca
sateratā vijjurivantalikkhe,
bāhā mudu añajanalomasādisā
vicitravaṭṭaṅgulikāssa sobhare.

3368. akakkasaṅgo na ca dighalomo
nakhassa dīghā api lohitaggā,
muduhi bāhihi paḷissajanto
kalyāṇarūpo ramayaṁ upaṭṭhahi.

1. aggalitaṁ - machasaṁ 2. bho - machasaṁ 3. putadeva - machasaṁ

[bjt page 228] [\x 228/]
3369. dumassa tulupanibhā pabhassarā
suvaṇṇakambutalavaṭṭasucchavi,
hatthā mudu tehi maṁ samphusitvā
ito gato te maṁ dahanti tāta.

3370. naha nūna so khārividhaṁ ahāsi
na nūna kaṭṭhāhi sayaṁ abhañaji,
na nūna so hanti dume kuṭhāriyā
na pissa hatthesu khilāni atthi.

[pts page 205] [\q 205/]
3371. accho ca kho tassa vaṇaṁ akhāsi
so maṁ bravi sukhitaṁ maṁ karohi,
tāhaṁ kariṁ tena mamāsi sobyaṁ
so maṁ bravi sukhitosamiti brahema.

3372. ayañca te māluvapaṇṇasatthatā
vikiṇṇarūpāva mayā ca tena ca,
kilanantarūpā udake ramitvā
punappunaṁ paṇṇakuṭiṁ vajāma.

3373. na majja mantā paṭibhanti tāta
na aggihuttaṁ napi yaññatantraṁ,
na cāpi te mulaphalāni bhuñeja
yāva na passāmi taṁ brahmacāriṁ.

3374. addhā pajānāsi tuvampi tāta
yassaṁ disāyaṁ vasate brahmacāri,
taṁ maṁ disā pāpaya tāta khippaṁ
mā te ahaṁ amariṁ assamambhi.

3375. vicitrapupphaṁ hi vanaṁ sutaṁ mayā
dijābhighuṭṭhaṁ dijasaṅghasevitaṁ,
taṁ maṁ vanaṁ pāpaya tāta khippaṁ
purā te pāṇaṁ vijahāmi assame.

[pts page 207] [\q 207/]
3376. imasmāhaṁ jotirase vanambhi
gandhabbadevaccharasaṅghasevite,
isinamāvāse sanantanamabhi
netādisaṁ aratiṁ pāpuṇetha.

[bjt page 230] [\x 230/]
3377. bhavanti mittāni atho na honti
√ātisu mittesu karonti pemaṁ,
ayañca jammo kissa vā niviṭṭho
yo neva jānātikutombhi āgato.

3378. saṁvāsena hi mittāni sandhiyanti punappunaṁ,
seca va mitto aghaṅgattu asaṁvāsena jirati.

3379. sace tuvaṁ dakkhasi buhmacāriṁ
sace tuvaṁ sallapi 1- brahmacārinā,
sampannasasasaṁ va mahodakena
tapoguṇaṁ khippamimaṁ pahassasi. 2-

3380. punapi ce dakkhasi brahmacāriṁ
punapi ce sallape brahmacārinā,
sampannasassaṁ va mahodakena
usmāgataṁ khippamimaṁ pabhassasi. 3-

3381. bhūtāni hetāni caranti tāta
virūparūpena manussaloke,
nana tāti sevetha nāro sapañño
āsajja naṁ nassati brahmacāriti,
nalinikājātakaṁ.

2. ummādanatījātakaṁ [pts page 213] [\q 213/]
3382. nivesanaṁ kassa nudaṁ sutanda
pākārena paṇḍumayena guttaṁ, kā disasti agagisikhāva dure
vehāsayaṁ 4- pabbataggeva acci.

3383. dhītānayaṁ kassa sunandaṁ hoti
suṇisānayaṁ kassa athopi bhariyā,
akkhāhi me khipapamidheva puṭṭho
avāvaṭā yadi vā atthi bhattā

[pts page 214] [\q 214/]
3384. ahaṁ hi jānāmi janinda etaṁ
matyā ca petyā ca athopi assā,
taveva so puriso bhumipāla
rattindivaṁ appamato tavatthe.

1. pallape - vi machasaṁ 2. pahissasi - machasaṁ 3. pahissati - machasaṁ
4. vehāyasaṁ - machasaṁ syā.

[bjt page 232] [\x 232/]
3385. iddho ca phito ca suvaḍḍhi 1- to ca
amacco ca te aññataro janinda,
tassosā 2- bhariyā abhipārakassa
ummādanti 3- nāmadheyyena rāja.

3386. ambho ambho nāmamidaṁ imissā
matyā ca petyā ca kataṁ susādhu,
tathā hi 4- mayhaṁ avalokayanti
ummattakaṁ ummadanti akāsi.

[pts page 215] [\q 215/]
3387. sā puṇṇamāse vigamandalocanā
upāvisi puṇḍarikattacaṅgī,
dve puṇṇamāyo tadahu amaññaṁ
disvāna pārāvatarattavāsiniṁ.

3388. aḷārapambhehi subhehi vagguhi
palobhayanti maṁ yadā udikkhati,
vijambhamānā harateva me mano
jātā vane nimpurisiva pabbate.

3389. tadā hi buhati sāmā āmuttamaṇikuṇḍalā,
ekaccavasanā nāri migi bhantāvudikkhati.

3390. kadāssu maṁ tambanakhā sulomā
bāhā mudu candanasāralittā,
vaṭṭaṅguli santatadhirakuttiyā
nāri upaññisasti sisato subhā.

3391. kadāssu maṁ kañcanajāluracchadā
dhitā tiriṭissa vilākamajjhā,
muhuhi bāhāhi paḷissajisasti
brahāvane jātadumaṁva māluvā.

3392. kadāssu lākhārasarattasucchavi
khindutthani puṇḍarikattacaṅgi,
mukhaṁ mukhena upanāmayissati
soṇḍo soṇḍassa surāya thālaṁ.

1. suvaddhī- machasaṁ 2. tasseva - machasaṁ, syā 3. ummādayantitahi - machasaṁ
ummādanatīti syā 4. tadāhi - machasaṁ

[bjt page 234] [\x 234/]
3393. yadāddaṁ taṁ tiṭṭhantiṁ sabbagattaṁ manoramaṁ,
tato sakassa cittassa nāvabodhāmi kañcinaṁ.

3394. ummādantimahaṁ diṭṭho āmuttamaṇikuṇḍalaṁ,
na supāmi divārattiṁ sahassaṁva parājito.

[pts page 216] [\q 216/]
3395. sakko ca me vararaṁ dajjā so ca labbhetha me varo,
ekarattaṁ dirattaṁ vā bhaveyyaṁ abhipārako
ummādantyā ramitvāna sivirājā tato siyaṁ.

[pts page 218] [\q 218/]
3396. bhūtāni me bhūtapati namassato
āgamma yakkho idamevamabravi, 1-
rañño mano ummadantyā niviṭṭho
dadāmi te taṁ paricārayassu.

3397. puññā vidhaṁse 2- amaro na camahi
jano ca me pāpamidanti jaññā,
bhuso ca tyassa manaso vighāto
datvā piyaṁ ummadantiṁ adiṭṭhā.

3398. janinda nāññatu tayā mayā vā
sabbāpi kammassa katassa jaññā,
yante mayā ummadanti padintā
bhusehi rājā vanathaṁ sajāhi.

[pts page 219] [\q 219/]
3399. yo pāpakaṁ kammakaraṁ manusso
so maññati māyidaṁ maññiṁsu aññe,
passanti bhūtāni karontametaṁ
yuttā va ye honti narā paṭhabyā.

3400. añño nu te koci naro paṭhabyā
saddaheyya 3- lokasmiṁ na me piyāti,
bhuso ca tyassa manaso vighāto
datvā piyaṁ ummadantiṁ adiṭṭhā.

3401. addhā piyā mayha janinda esā
na sā mama appiyā bhūmipāla,
gaccheva tvaṁ ummadantiṁ bhadante
sīhova selassa guhaṁ upehi.

1. idametadabravi - vi machasaṁ, syā 2. puñña vadhaṁse - machasaṁ puññā ca dhaṁse - syā 3. saddheyya - vi machasaṁ.

[bjt page 236] [\x 236/]

3402. na piḷitā attadukkhena dhīrā
sukhapphalaṁ kammaṁ paricchajanti,
sammohitāvāpi sukhena mattā
na pāpakammañca samācaranti.

3403. tuvañhi mātā ca pitā ca mayhaṁ
bhattā pati posako devatā ca,
dāso ahaṁ tuyha saputtadāro
yathā sukhaṁ sibba karohi kāmaṁ.

3404. yo issarombhīti kāroti pāpaṁ.
katvā ca so nuttapate 1- paresaṁ,
na tena so jīvati dīghamāyuṁ
devāpi pāpena samekkhare naṁ.

3405. aññatakaṁ sāmikehi padintaṁ
dhamme ṭhitā ye paṭicchanti dānaṁ,
paṭicchakā dāyakā cāpi tattha
sukhappaphalaññeva karonati kammaṁ.

[pts page 220] [\q 220/]
3406. añño nu te koci naro paṭhabyā
saddaheyya 2- lokasmiṁ na me piyāti,
bhuso ca tyassa manaso vighāto
datvā piyaṁ ummadantiṁ adiṭṭhā 3-

3407. addhā piyā mayha janinda esā
na sā mama 4- appiyā bhūmipāla,
yante mayā ummadanti padinnā
bhusehi rājā vanathaṁ sajāhi.

3408. yo attadukkhena parasasa dukkhaṁ
sukhena vā attasukhaṁ dahāti,
yathevidaṁ mayha tathā paresaṁ
yo evaṁ jānāti savedi dhammaṁ.

3409. añño nu te koci nāro paṭhabyā
saddaheyya lokasmiṁ na me piyāti,
bhuso ca tyassa manaso vighāto
datvā piyaṁ ummadantiṁ adiṭṭhā.

1. nuttasate - machasaṁ 2. saddheyya - vi machasaṁ 3. diṭṭhā - machasaṁ
4. mamaṁ - vi machasaṁ.

[bjt page 238] [\x 238/]
4310. janinda jānāsi piyā mamesā
na sā mamaṁ appiyā bhūmipāla,
piyena te dammi piyaṁ janinda
piyadāyino deva piyaṁ labhanti.

3411. so nunāhaṁ vadhissāmi attānaṁ kāmahetukaṁ,
tahi dhammaṁ adhammena ahaṁ vidhitumusasahe.

3412. sace tuvaṁ mayha satiṁ janinda
na kāmayāsi raviraseṭṭha,
cajāmi naṁ sabbajanassa sibba
mayā pamutataṁ tato avhayesi naṁ.

3413. adusiyaṁ ce abhipāraka tvaṁ
cajāsi katte ahitāya tyassa, vahā 1- ca te upavādopi assa
na cāpi tyassa nagarambhī pakkho.

3414. ahaṁ sabhissaṁ upavādametaṁ
nindaṁ pasaṁsaṁ garahañca sabbaṁ,
mametamāgacchatu bhūmipāla
yathā sukhaṁ sibba 2- karohi kāmaṁ.

[pts page 221] [\q 221/]
3415. yo neva nindaṁ na punappasaṁsaṁ 3-
ādiyati garahaṁ nopi pujaṁ,
siri ca lakkhī ca apeti tamhā
āpo suvuṭṭhiva yathā thalambhā.

3416. yaṁ kiñci dukkhaṁ ca sukhañca etto
dhammātisārañca manovighātaṁ,
urasā ahaṁ paṭicchissāmi sabbaṁ
paṭhavi yathā thāvarānaṁ tasānaṁ.

3417. dhammātisārañca manovighātaṁ
dukkhaṁ ca nicchāmi ahaṁ paresaṁ,
ekopimaṁ tārayissāmi ahaṁ bhāraṁ
dhamme ṭhito kaññaci ahāpayanto.

1. sabbā - vi 2. sivi - machasaṁ 3. na panappasaṁsaṁ - machasaṁ

[bjt page 240] [\x 240/]
3418. saggūpagaṁ puññakamamaṁ janinda
mā me tuvaṁ antarāyaṁ akāsi,
dadāmi te ummadantiṁ pasatto
rājāva yaññaṁ 1- dhanaṁ brāhmaṇānaṁ.
3419. addhā tuvaṁ katena hitosi mayhaṁ
sakhā mama ummadanti tuvañca,
nindeyyu devā pitaro ca sabbe
pāpañca passaṁ abhisamparāyaṁ.

3420. nahetaṁ dhammaṁ sivirāja vajjuṁ
sanegamā jānapadā ca sabbe,
yante mayā ummadanti padintā
bhusehi rājā canathaṁ sajāhi.
3421. addhā tuvaṁ katena hitosi mayhaṁ
sakhā mama ummadanti tuvañca,
satañca dhammāni sukittitāni
samuddavelāva duraccayāni.

[pts page 222] [\q 222/]
3422. āhuneyyo mesi hitānukampi
dhātā vidhātā casi kāmapālo,
tayi hutā deva mahapphalā hi
kāmena me ummadantiṁ paṭiccha.

3423. addhā hi sabbaṁ abhipāraka tvaṁ dhammaṁ acāri mama katatupatta,
añño nu te ko idha sotthikattā
dipado naro aruṇe jivaloke.

3424. tuvaṁ nu seṭṭho tvamanuttarosi
tvaṁ dhammagutto dhammavidu sumedho,
so dhammagutto cirameva jiva
dhammañca me desaya dhammapāla.

3425. tadiṅgha abhipāraka suṇohi vacanaṁ mama,
dhammante desayissāmi sataṁ āsevitaṁ ahaṁ.

1. yaññe - ma. cha. saṁ.

[bjt page 242] [\x 242/]
3426. sādhu dhammaruci rājā sādhu paññāṇavā naro,
sādhu mittānamaddubbho pāpassākaraṇaṁ sukhaṁ.

3427. akkodhanassa vijite ṭhitadhammassa rājino,
sukhaṁ manussā āsetha sitacchāyāya saṅghare.

3428. na cāhametaṁ abhirocayāmi
kammaṁ asamekkha kataṁ asādhu,
yevāpi ñatvāna sayaṁ karonti
upamā imā myaha tuvaṁ suṇohi.

3429. gavañce taramānānaṁ jimbhaṁ gacchati puṅgavo,
sabbā tā jimbhaṁ gacchanti neteta jimbhaṁ gate sati.

3430. evameva manussesu yo hoti seṭṭhasammato,
so ce adhammaṁ carati pageva itarā pajā
sabbaṁ raṭṭhaṁ dukhaṁ seti rājā ce hoti adhammiko.
3431. gavañce taramānānaṁ ujuṁ gacchati puṅgavo,
sabbā tā ujuṁ gacchanti neteta ujugate sati.

3432. evameva manussesu yo hoti seṭṭhasammato,
so cepi dhammaṁ carati pageva itarā pajā
sabbaṁ raṭṭhaṁ sukhaṁ seti rājā ce hoti dhammiko.
[pts page 223] [\q 223/]
3433. na cāpahaṁ adhammena amarattamahipatthaye,
imaṁ vā paṭhaviṁ sabbaṁ vijetuṁ ahipāraka.

3434. yaṁ hi kiñci manussesu ratanaṁ idha vijjati,
gāvo dāso hiraññañca vatthisaṁ haricandanaṁ.

3435. assitthiyo ca ratanaṁ maṇikañca
yañcāpi me candasuriyābhipālayanti,
na tassa hetu visamaṁ careyya
majjhe sivinaṁ usabhosmi jāto

[bjt page 244] [\x 244/]
3436. netā pitā uggato raṭṭhapālo
dhammaṁ sivīnaṁ apacāyamāno,
so dhammamevānuvicintayanto
tasmā sake cittacase na vatte.

3437. addhā tuvaṁ mahārāja niccaṁ abyasanaṁ sivaṁ,
karissasi ciraṁ rajjaṁ paññā hi tava tādisi.

3438. etaṁ te anumodāmi yaṁ dhammaṁ nappamajjasi,
dhammaṁ pamajja khattiyo ṭhānā cavati issaro.

3439. dhammaṁ cara mahārāja mātāpitusu khattiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3440. dhammaṁ cara mahārāja puttadāresu khattiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3441. dhammaṁ cara mahārāja mittāmaccesu khattiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3442. dhammaṁ cara mahārāja vāhanesu balesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3443. dhammaṁ cara mahārāja gāmesu nigamesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3444. dhammaṁ cara mahārāja raṭṭhesu janapadesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3445. dhammaṁ cara mahārāja samaṇabrāhmaṇesu ca,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

[bjt page 246] [\x 246/]

3446. dhammaṁ cara mahārāja migapakkhīsu khattiya,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3447. dhammaṁ cara mahārāja dhammo ciṇṇo sukhāvaho,
idha dhammaṁ caritvāna rāja saggaṁ gamissasi.

3448. dhammaṁ cara mahārāja saindā sabrahmaka,
suciṇṇena divaṁ sattā mā dhammaṁ rāja pamādoti.
ummādanti jātakaṁ.

3. mahābodhijātakaṁ.
[pts page 232] [\q 232/]
3449. kinnu daṇḍaṁ kimajinaṁ kiṁ chattaṁ kiṁ upāhanaṁ,
kiṁ aṅkusañca pattañca saṅghāṭiñcāpi brāhmaṇa
taramānarūpo gaṇhāsi kannu patthayase disaṁ.

3450. dvādasetāni vassāni vusitāni tavantike,
nibhājānāmi soṇena piṅgalenābhikujjitaṁ.

3451. svāyaṁ dittova nadati sukkadāṭhaṁ vidaṁsayaṁ,
tava sutvā sabhariyassa vitasaddhassa maṁ pati.

[pts page 233] [\q 233/]
3452. ahu esa kato doso yathā bhāsasi brāhmaṇa,
esa bhiyyo pasidāmi vasa brāhmaṇa māgamā.

3453. sabbaseto pure āsi tatopi sabalo ahu,
sabbalohitakodāni kālo pakkamituṁ mama.

[bjt page 248] [\x 248/]
3454. abbhantaraṁ pure āsi tato majjhe tato bahi,
purā niddhamanā hoti sayameva vajāmahaṁ.

3455. vitasaddhaṁ na seveyya udapānaṁva nodakaṁ,
sacepi naṁ anukhaṇe vārikaddamagandhikaṁ.

3456. pasantameva seveyya appasannaṁ vivajjaye,
pasannaṁ paṭirupāseyya rahadaṁvodakanthiko.

3457. bhaje bhajantaṁ purisaṁ abhajantaṁ na bhajjaye, 1-
asappurisadhammo so yo bhajantaṁ na bhajjati. 2-

3458. yo bhajantaṁ na bhajati sevamānaṁ na sevati,
sa ve manussapāpiṭṭho migo sākhassito yathā.

3459. accābhikkhaṇasaṁsagagā asamosaraṇena ca,
etena mittā jiranti akāle yācanāya ca.

3460. tasmā nābhikkhaṇaṁ gacche na ca gacche cirāciraṁ,
kālena yāvaṁ yāceyya evaṁ mittā na jiyare.

3461. aticiraṁ nivāsena piyo bhavati appiyo,
āmanta kho taṁ gacchāma purā te homa appiyā.

[pts page 234] [\q 234/]
3462. evaṁ ce 3- yācamānānaṁ añjaliṁ nāvakhujjhasi,
parivārakānaṁ satatānaṁ vacanaṁ na kārosi no
evaṁ taṁ abhiyācāma puna kayirāsi pariyāyaṁ.

3463. evaṁ ce no viharataṁ antarāyo na hesasti,
tumbhaṁ cāpi 4- mahārāja ambhaṁ 5- vā raṭṭhavaḍḍhana
appevanāma passema 6- ahorattānamaccaye.

1. nabhaye nabhājaye - vi machasaṁ 2. nabhajati - machasaṁ nabhājati - vi
3. te - machasaṁ 4. mayahaṁvā - vi mayahaṁ
5. tuyahaṁcāpi - vi machasaṁ 6. passāma - vi.

[bjt page 250] [\x 250/]
[pts page 237] [\q 237/]
3464. udiraṇā ce saṅgatyā bhāvāya manuvattati,
akāmā akaraṇiyaṁ vā karaṇiyaṁ cāpi kubbati
akāmakaraṇiyasmiṁ 1- kavidha pāpena lippati. 2-

3465. so ce attho ca dhammo ca kalyāṇo na ca pāpako,
bhoto ce vacanaṁ saccaṁ suhato vānaro mayā.

3466. attano ce hi vādassa aparādhaṁ vijāniyā,
na maṁ tvaṁ garaheyyāsi bhoto vādo hi tādiso.

[pts page 238] [\q 238/]
3467. issaro sabbalokassa sace kappeti 3- jīvitaṁ,
iddhibyasanabhāvañca kammaṁ kalyāṇapāpakaṁ
niddesakāri puriso issaro tena lippati.

3468. so ce attho ca dhammo ca kalyāṇo na ca pāpako,
bhoto ce vacanaṁ saccaṁ suhato vānaro mayā.

3469. attano ce hi vādassa aparādhaṁ vijāniyā,
na maṁ tvaṁ garaheyyāsi bhoto vādo hi tādiso.

3470. sace pubbekatahetu sukhadukkhaṁ nigacchati,
porāṇakaṁ kataṁ pāpaṁ tameso muñcate iṇaṁ
porāṇakaiṇamokkho kvidha pāpena lippati.

[pts page 239] [\q 239/]
3471. so ce attho ca dhammo ca kalyāṇo na ca pāpako,
bhoto ce vacanaṁ saccaṁ suhato vānaro mayā.

3472. attano ce hi vādassa aparādhaṁ vijāniyā,
na maṁ tvaṁ garaheyyāsi bhoto vādo hi tādiso.
1. akāmā karaṇiyamahi - machasaṁ, syā 2. limpati - machasaṁ, syā
3. kuppeti - machasaṁ

[bjt page 252. [\x 252/]     ]
3473. catunnaṁyevupādāya rūpaṁ sambhoti pāṇinaṁ,
yato ca rūpaṁ sambhoti tattheva 1- anupagacchati.

3474. idheva jīvati jivo pecca pecca vinassati,
ucchijjati ayaṁ loko ye bālā ye ca paṇḍitā
ucchijjamāne lokasmiṁ kavidha pāpena lippati.

3475. so ce attho ca dhammo ca kalyāṇo na ca pāpako,
bhoto ce vacanaṁ saccaṁ suhato vānaro mayā.

3476. attano ce hi vādassa aparādhaṁ vijāniyā,
na maṁ tvaṁ garaheyyāsi bhoto vādo hi tādiso.

[pts page 240] [\q 240/]
3477. āhu battavidhā loke bālā paṇḍitamānino,
mātaraṁ pitaraṁ haññe atho jeṭṭhampi bhātaraṁ
haneyya puttadāre ca attho ce tādiso siyā.

3478. yassa rukkhassa chāyāya nisideyya sayeyya vā,
na tassa sākhaṁ bhañejayya mittadubbho hi pāpako.

3479. atha attho samuppanne samulamapi abbahe.
attho me sambalenāsi suhato vānaro mayā.

3480. so ce attho ca dhammo ca kalyāṇo na ca pāpako,
bhoto ce vacanaṁ saccaṁ suhato vānaro mayā.

3481. attano ce hi vādassa aparādhaṁ vijāniyā,
na maṁ tvaṁ garaheyyāsi bhoto vādo hi tādiso.

[pts page 241] [\q 241/]
3482. ahetuvādo puriso yo ca issarakuttiko,
pubbekati ca ucchedi yo ca khattavidho naro

1. tatthevānupa - vi machasaṁ

[bjt page 254] [\x 254/]
3483. ete asappurisā loke bālā paṇḍitamānino,
kareyya tādiso pāpaṁ atho aññampi kāraye
asappurisasaṁsaggo dukkaṭo kaṭukudrayo.

3484. urabbharūpena khakāsu 1- pubbe
asaṅkito ajayuthaṁ upeti,
hanatvā uraṇiṁ ajiyaṁ 2- ajañca
citrāsayitvā yena kāmaṁ paleti.

[pts page 242] [\q 242/]
3485. tathā vidheke samaṇabrāhmaṇāse
chadanaṁ katvā vañcayanti manusse,
anāsakā thaṇḍilaseyyakā ca
rajojallaṁ ukkuṭikappadhānaṁ
pariyāyabhantañca apāṇakattaṁ 3-
pāpācārā arahanto vadānā.

3486. ete asappurisā loke bālā paṇḍitamānino,
kareyya tādiso pāpaṁ atho aññampi kāraye
asappurisasaṁsaggo dukkaṭo kaṭukudrayo.

3487. yamāhu natthi viriyanti hetuñca apavadanti 4- ye,
parakāraṁ attakārañca ye tucchaṁ samavaṇṇayuṁ.

3488. ete asappurisā loke bālā paṇḍitamānino,
kareyya tādiso pāpaṁ atho aññampi kāraye
asappurisasaṁsaggo dukkaṭo 5- kaṭukudrayo.

3489. sace hi viriyaṁ nāsasa kammaṁ kalyāṇapāpakaṁ,
na bhare vaḍḍhakiṁ 6- rājā napi yantāni 7- kāraye.

3490. yasmā ca viriyaṁ atthi kammaṁ kalyāṇapāpakaṁ,
tasmā yantāni kāreti rājā bharati vaḍḍhakiṁ.

3491. yadi vassasataṁ devo na vasse na himaṁ pate,
ucchijjeyya ayaṁ loko vinasseyya ayaṁ pajā.

1. vakasusa - machasaṁ vakāsu - vi 2. ajikaṁ - machasaṁ 3. apāṇakattā - machasaṁ syā 4. ahetuñca pavadantiye - machasaṁ
5. dukkhanto - machasaṁ 6. vaḍḍhati - machasaṁ 7. tantāni - machasaṁ

[bjt page 256] [\x 256/]
3492. yasmā ca vassati devo himaṁ cāpi1- phusiyati,
tasmā sassāni paccanti raṭṭhañca pallate viraṁ.

3493. gamañce taramānānaṁ jimbhaṁ gacchati puṅgavo,
sabbā tā jimbhaṁ gacchanti nette jimbhaṁ gate sati.

3494. evameva manussesu yo hoti seṭṭhasammato,
so ce adhammaṁ carati pageva itarā pajā
sabbaṁ raṭṭhaṁ dukkhaṁ seti rājā ce hoti adhammiko.

3495. gamañce taramānānaṁ ujuṁ gacchati puṅgavo,
sabbā tā ujuṁ gacchanti nette uju2-gate sati

3496. evameva manussesu yo hoti seṭṭhasammato,
so ce dhammaṁ carati pageva itarā pajā
sabbaṁ raṭṭhaṁ dukkhaṁ seti rājā ce hoti adhammiko.

3497. mahārukkhassa phalino āmaṁ chindati yo phalaṁ,
rasañcassa na jānāti bijañcassa vinassati.

[pts page 243] [\q 243/]
3498. mahārukkhupamaṁ raṭṭhaṁ adhammena yo pasasāsati,
rasañcassa na jānāti raṭṭhañcassa vinassati.

3499. mahārukkhassa phalino pakkaṁ chindati yo phalaṁ,
rañcassa vijānāti bijañcassana nassati.
3500. mahārukkhupamaṁ raṭṭhaṁ dhammena yo pasāsati,
rasañcassa vijāniti raṭṭhañcassa na nassati.

3501. yoca rājā janapadaṁ adhammena pasāsati,
sabbosadhihi so rājā viruddhaṁ hoti khattiyo.

1. bhimañcānuphusayati - machasaṁ, himaṁcānu phuseyyati - vi 2. ujuṁ - machasaṁ

[bjt page 258] [\x 258/]
3502. tatheva negame hiṁsaṁ ye yuttā kayavikkaye,
ojadānabalikāre1- sa kosena virujjhati.

3503. pabhāravarakhettaññu saṅgāme katanissame,
ussite hiṁsayaṁ rājā sabalena virujjhati.

3404. tatheva isayo hiṁsaṁ saṁyame brahmacārino2,
adhammacāri khattiyo so saggena virujjhati.

3505. yo ca rājā adhammaṭṭho bhariyaṁ hatta adūsakaṁ,
luddaṁ pasavate pāpaṁ3- puttehi ca virujjhati.

3506. dhammañcare jānapade negamesu balesu ca,
isayo ca na hiṁseyyaṁ puttadāre samañcare.
3507. sa tādiso bhumipati raṭṭhapālo akodhano,
sāmante sampakampeti indeva asurādhipoti.
3. mahābodhijātakaṁ
paññāsanipāto niṭṭhito.
tassuddānaṁ: -
sanaḷinikamavhayano paṭhamo
dutiyo pana saummadantivaro,
tatiyo pana bodhi sirivhayano
kathitāpana tīṇi jinena subhāti.

1. ojadānebalikāre - vi 2. brahmacāriye - vi machasaṁ 3. ṭhānaṁ - machasaṁ syā

[bjt page 260] [\x 260/]
saṭṭhinipāto
1. soṇakajātakaṁ

[pts page 250] [\q 250/]
3508. kassa sutvā sataṁ dammi sahassaṁ daṭṭhu1- soṇakaṁ,
ko me soṇaka makkhāti2- sahāyaṁ paṁsukiḷitaṁ2-

3509. atha bravi māṇavako daharo pañcacuḷako,
mayhaṁ sutvā sataṁ dehi sahassaṁ daṭṭhu soṇakaṁ
ahaṁ soṇakamakkhissaṁ4- sahāyaṁ paṁsukiḷitaṁ

[pts page 251] [\q 251/]
3510. katarasmiṁ5- so janapade raṭṭhesu nigamesu ca,
kattha te soṇako diṭṭho6- taṁ me akkhāhi pucchito.

3511. taveva deva vijite7- tavecuyyānabhumiyā,
ujuvaṁsā mahāsālā nilobhāsā manoramā
tiṭṭhanti meghasamānā rammā aññoññanissitā.

3512. tesaṁ mulasmiṁ8- soṇako jhāyati anupādano,
upādānesu lokesu dayhamānesu9- nibbuto.

3513. tato ca rājā pāyāsi senāya caturaṅgiyā,
kārāpetvā samaṁ maggaṁ agamā yena soṇako.

3514. uyyānabhumiṁ gantvāna vicaranto brahāmane,
āsinaṁ soṇakaṁ dakkhi dayhamānesu nibbutaṁ

3515. kapaṇovatāyaṁ bhikkhu muṇḍo saṅghāṭipāruto,
amātiko apitiko rukkhamulasmiṁ jhāyati.

3516. imaṁ vākyaṁ nisāmetvā soṇako etadabravi,
na rājā kapaṇo hoti dhammaṁ kāyena phassayaṁ.

1. diṭṭha - machasaṁ, syā 2. makkhāsi - machasaṁ 3. saha paṁsukiḷitaṁ - vi 4. soṇakakkhissaṁ - machasaṁ 5. katamasmiṁ - machasaṁ 6. katthasoṇakamadadakkhi - machasaṁ 7. jivite - machasaṁ 8. mulamhi - machasaṁ 9. ḍayahamānesu - vi machasaṁ, syā

[bjt page 262] [\x 262/]
[pts page 252] [\q 252/]
3517. yodha dhammaṁ niraṁkatvā adhammamanuvattati,
sa rāja kapaṇo hoti pāpo pāpaparāyano.

3518. arindamoti me nāmaṁ kāsirājāti maṁ vidu,
kacci bhoto sukhaseyyā idha pattassa soṇaka

3519. sadāpi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
na tesaṁ koṭṭhe openti na kumbhiṁ na kaḷopiyaṁ
paraniṭṭhita1- mesānā tena yāpenati subbatā.

3520. dutiyampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
anavajjapiṇḍo bhottabbo na ca kocuparodhati.

3521. tatiyampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
nibbuta2-piṇḍo bhottabbo na ca kocuparodhati.

3522. catutthampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
muttassa raṭṭhe carato saṅgho yassa na vijjati.
3523. pañcampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
nagarambhi dayhamānamhi nāssa kiñci adayhatha.
[pts page 253] [\q 253/]
3524. chaṭṭhampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
raṭṭhe vilumpamānamhi nāssa kiñci ahāratha3
3525. sattamampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
corehi rakkhitaṁ maggaṁ ye caññe paripatthikā pattacivaramādāya sotthiṁ gacchati subbato.

3526. aṭṭhamampi bhadumadhanassa anāgārassa bhikkhuno,
yaṁ yaṁ disaṁ pakakamati anapekkhova gacchati.
1. paritiṭṭhita - vi machasaṁ, syā 2. nibbuto - vi machasaṁ 3. āharatha - machasaṁ

[bjt page 264] [\x 264/]
[pts page 254] [\q 254/]
3527. bahuni1- samaṇabhaduni ye tvaṁ bhikkhu pasaṁsasi,
ahañca giddho kāmesu kathaṁ kāhāmi soṇaka

3528. piyā me mānusā kāmā atho dibyāpi2- me piyā,
atha kena nu vaṇṇena abho loke labhambhase.

[pts page 255] [\q 255/]
3529. kāmesu giddhā kāmaratā kāmesu adhimucchitā,
narā pāpāni katvāna upapajjanti duggatiṁ

3530. ye ca kāme pahatvāna nikkhantā akutobhayā,
ekodibhāvādhigatā na te gacchanti duggatiṁ.

3531. upamante karissāmi taṁ suṇohi arandama,
upamāyapidhekacce3- atthaṁ jānanti paṇḍitā

3532. gaṅgāya kuṇapaṁ disvā cuyhamānaṁ mahaṇṇave,
vāyaso samavintesi appapañño acetaso

3533. yānañca vatidaṁ laddhaṁ bhakkhovāyaṁ anapapako,
tattha rattiṁ tattha divā tattheva nirato mano.

3534. khādaṁ nāgassa maṁsāni picaṁ bhāgirathodakaṁ,
sampassaṁ vanacetyāni na palettha4- vihaṅgamo.

3535. tañca otaraṇi gaṅgā pamatataṁ kuṇape rataṁ,
samuddaṁ ajjhagāhāsi agati yattha pakkhinaṁ.

3536. so ca bhakkhaparikkhiṇo uppatitvā5- vihaṅgamo,
na pacchato na purato nuttaraṁ nopi dakkhiṇaṁ.

3537. dīpaṁ so na ajjhagañchi agati yattha pakkhinaṁ,
so ca tattheva pāpattha yathā dubbalako tathā.

1. bahu pi bhadrā etesaṁ - machasaṁ bahupi bhadrakā ete - vi 2. dibbāpi - vi 3. upamāya vidhekacce - machasaṁ 4. napaḷetha - machasaṁ 5. upadatvā - vi machasaṁ

[bjt page 266] [\x 266/]
3538. tañca sāmuddikā macchā kumahilā makarā susu,
pasayhakārā khādiṁsu endamānaṁ vipakkhinaṁ1-

3539. evameva tuvaṁ rāja ye caññe kāmabhogino,
giddhā ce na vamissanti kākapaññāya2- te vidu.

3540. esā te upamā rāja atthasandassani katā,
tvaṁ ca paññāyase tena yadi kāhasi vā na vā.

[pts page 257] [\q 257/]
3541. ekavācampi dve vācaṁ bhaṇeyya anukampako,
tatuttariṁ3- na bhāseyya dāso vayyassa4- sannike.

3542. idaṁ vatvāna pakkāmi soṇako amitabuddhimā,
vehāse antalikkhasmiṁ anusāsitvāna khattiyaṁ.

[pts page 258] [\q 258/]
3543. ko nu me rājakattāro sutā ceyyattimāgatā5,
rajjaṁ niyyādayissāmi nāhaṁ rajjenamatthiko.

3544. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamanacagaṁ

3545. atthi te daharo putto dighāvu raṭṭhavaḍḍhano,
taṁ rajje abhisiñcassu so no rājā bhavissati.

3546. khippaṁ kumāraṁ ānetha dighāvuṁ raṭṭhavaḍḍhanaṁ,
taṁ rājje abhisiñcissaṁ so vo rājā bhavissati.

3547. tato kumāraṁ ānesuṁ dighāvuṁ raṭṭhavaḍḍhanaṁ,
taṁ disvā ālapi rājā ekaputtaṁ manoramaṁ.

3548. saṭṭhi gāmasahassāni paripuṇṇāni sabbaso,
te putta paṭipajjassu rajjaṁ niyyādayāmi te

1. vipakkhakaṁ - machasaṁ 2. kākapaññāca - machasaṁ 3. taduttari - machasaṁ 4. ayiyassa - vi 5. sudadāveyyattamāgatā - machasaṁ suduveyyatati māgatā - vi

[bjt page 268] [\x 268/]
3549. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamānacagaṁ

3550. saṭṭhināgasahassani sabbālaṅkārabhusitā,
suvaṇṇakacchā mātaṅgā hemakappanavāsasā.

3551. ārūḷhā gāmaṇiyehi tomaraṅkusapāṇihi,
te putta paṭipajjassu rajjaṁ niyyādayāmi te.

3552. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamanavagaṁ

3553. saṭṭhiassasahassāni sabbālaṅkārabhusitā,
ājāniyā ca jātiyā sindhavā sighavāhanaṁ

3554. ārūḷhā gāmaṇiyehi tomaraṅkusapāṇihi,
te putta paṭipajjassu rajjaṁ niyyādayāmi te.

3555. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamanavagaṁ

[pts page 259] [\q 259/]
3556. saṭṭhiassasahassāni sannaddhā ussitaddhajā,
dipā athopi veyyagghā1- sabbālaṅkārabhusitā

3557. ārūḷhā gāmaṇiyehi cāpahatthehi vammihi,
te putta paṭipajjassu rajjaṁ niyyādayāmi te.

3558. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamanavagaṁ

3559. saṭṭhiassasahassāni rohaññā suṅgavusabhā,
tā putta paṭipajjassu rajjaṁ niyyādayāmi te

3560. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamanvagaṁ.

3561. soḷasitthisahassāni sabbālaṅkārabhusitā,
vicitravatthābharaṇā āmuttamaṇikuṇḍalā
tā putta paṭipajjassu rajjaṁ niyyādayāmi te.

1. veyagghaṁ - machasaṁ

[bjt page 270] [\x 270/]
3562. ajjeva pabbajissāmi ko jaññā maraṇaṁ suve,
māhaṁ kākova dummedho kāmānaṁ vasamanavagaṁ

3563. daharasseva me tāta mātā matāti me sutaṁ,
tayā vinā ahaṁ tāta jīvitumpi na ussahe.

3564. yathā āraññakaṁ nāgaṁ poto anveti pacchato,
jessantaṁ1- giriduggesu samesu visamesu ca.

3565. evaṁ taṁ anugacchāmi puttamādāya gacchato,
subharo te bhavissāmi na te hessāmi dubbharo.

3566. yathā sāmuddikaṁ nāvaṁ vāṇijānaṁ dhanesinaṁ,
vohāro tattha gaṇheyya vāṇijā byasani2- siyā

3567. imaṁ kumāraṁ pāpetha pāsādaṁ rativaḍḍhanaṁ,
[pts page 260] [\q 260/]
tattha kambusahatthāyo yathā sakkaṁva accharā
tā naṁ tattha ramessanti tāhi ceso ramissati.

3568. tato kumāraṁ pāpesuṁ pāsādaṁ rativaḍḍhanaṁ,
taṁ disvā avacuṁ4- kaññā dighāvuṁ raṭṭhavaḍḍhanaṁ.

3569. devatānusi gandhabbo ādu sakko purindado,
ko vā tvaṁ kassa vā putto kathaṁ jānemu taṁ mayaṁ.

3570. namhi devo na gandhabbo napi5- sakko purindado,
kāsi rañño ahaṁ putto dighāvu raṭṭhavaḍḍhano
mamaṁ bharatha bhaddaṁ vo6- ahaṁ bhattā bhavāmi vo.

3571. taṁ tattha avacuṁ kaññā dighāvuṁ raṭṭhavaḍḍhanaṁ,
kuhiṁ rā anuppetto ito rājā kuhiṁ gato.

1. desasantaṁ - machasaṁ 2. byasanaṁ - machasaṁ 3. evamevāyaṁputatakali - vi machasaṁ 4. avacaṁ - machasaṁ 5. namhi - machasaṁ 6. te - machasaṁ

[bjt page 272] [\x 272/]
3572. paṅkaṁ rājā atikkanto thale rājā patiṭṭhito,
akaṇṭakaṁ agahanaṁ paṭipanno mahāpathaṁ.

3573. ahañca paṭipannosmi maggaṁ duggatigāminaṁ, sakaṇṭakaṁ sagahanaṁ yena gacchanti1- duggatiṁ.

3574. tassa te svāgataṁ rājā sihassova giribbajaṁ,
anusāsa mahārāja tvaṁ no sabbāsamissaroti.
soṇakajātakaṁ.

2. saṅkiccajātakaṁ [pts page 264] [\q 264/]
3575. disvā nisinnaṁ rājānaṁ brahmadantaṁ rathesabhaṁ,
athassa paṭivedesi yassāsi anukampako

3576. saṅkiccāyaṁ anuppatto isinaṁ sādhusammato,
taramānarūpo niyyāhi khippaṁ passa mahesinaṁ

3577. tato ca rājā tararamāno yuttamāruyha sandanaṁ,
mittāmaccaparibbuḷho agamāsi rathesabho.

3578. nikkhippa2- pañca kakudhāni kāsinaṁ raṭṭhavaḍḍhano,
vāḷavijanimuṇhīsaṁ khaggaṁ chattañcupāhanaṁ.

3579. oruyha rājā yānambhā ṭhapayitvā3- pacchadaṁ,
āsinaṁ dāyapassasmiṁ saṅkiccamupasaṅkami.

3580. upasaṅkamitvā so rājā sammodi isinā saha, taṁ kathaṁ vitisāretvā ekamantaṁ upāvisi.

3581. ekamantaṁ nisinnova atha kālaṁ amaññatha,
tato pāpāni kammāni pucchituṁ paṭipajjatha.

1. gacchāmi - vi. machasaṁ 2. nikkhipa - machasaṁ 3. thapayitvā - machasaṁ

[bjt page 274] [\x 274/]
3582. isiṁ pucchāmi1- saṅkiccaṁ isinaṁ sādhusammataṁ,
āsinaṁ dāyapassasmiṁ isisaṅghapurakkhataṁ2-

[pts page 265] [\q 265/]
3583. kaṁ gatiṁ pepacca3- gacchanti narā dhammāticārino,
aticiṇṇo mayā dhammo tamme akkhāhi pucchito.

3584. isi avaca saṅkicco kāsinaṁ raṭṭhavaḍḍhanaṁ,
āsinaṁ dāyapassasmiṁ mahārāja suṇohi me.

3585. uppathena vajantassa yo maggamanusāsati,
tassa ce vacanaṁ kayirā nāssa maggeyya kaṇṭako.

3586. adhammaṁ paṭipannassa yo dhammamanusāsati,
tassa te vacanaṁ kayirā na so gaccheya duggatiṁ.

[pts page 266] [\q 266/]
3587. dhammo patho mahārāja adhammo pana uppatho,
adhammo nirayaṁ neti dhammo pāpeti suggatiṁ.

3588. adhammacārino rāja narā visamajivino,
yaṁ gatiṁ pecca gacchanti niraye te suṇohi me.

3589. sañachivo kāḷasutto ca saṅghāto4- dve ca roruvā,
athāparo mahāvici tapano ca patāpano.

3590. iccete aṭṭha nirayā akkhātā duratikkamā,
ākiṇṇā luddakammehi paccekā soḷasussadā.

3591. kadariyatāpanā ghorā accimanto mabhabbhāyā,
lomahaṁsanarūpā ca bhesmā paṭibhayā dukhā.

1. pucchāma - syā 2. purakkhitaṁ - machasaṁ 3. pacca - machasaṁ 4. saṅghāṭo - machasaṁ, [pts]

[bjt page 276] [\x 276/]
3592. catukkaṇṇā catudvārā vibhattā bhāgaso mitā,
ayopākārapariyantā ayasā paṭikujjitā.

3593. tesaṁ ayomayā bhūmi jalitā tejasā yutā,
samantā yojanasataṁ phuṭā tiṭṭhanti sabbadā.

3594. ete pattani niraye uddhapādā avaṁsirā,
isīnaṁ ativattāro saññatānaṁ tapassinaṁ.

3595. te bhūnahuno paccanti macchā bilakatā yathā,
saṁvacchare asaṅkheyye narā kibbisakārino.

3596. dayha 1- mānena gattena niccaṁ santarabāhiraṁ,
nirayā nādigacchanti dvāraṁ nikkhamanesino.

3597. puratthimena dhāvanti tato dhāvanti pacchato,
uttarenapi dhāvanti tato dhāvanti dakkhiṇaṁ.

3598. yaṁ yaṁ hi dvāraṁ gacchanti taṁ tadeva pithiyati, 2-
[pts page 267] [\q 267/]
bahunivassasahassāni 3- janā nirayagāmino 4-
bāhā paggayha nandanti patvā dukkhaṁ anappakaṁ.

3599. āsivisaṁva kupitaṁ 5- tejassiṁ 6- duratikkamaṁ,
na sādhurūpe āside saññatānaṁ tapassanaṁ.

3600. atikāyo mahisasāso ājjuno kekakādhipo, 7-
sahassabāhu ucchinno 8- isimāsajja gotamaṁ.

3601. arajaṁ rajasā vacchaṁ kisaṁ avakiriya daṇḍakī,
talova mulato 9- chinto sarājā vibhavaṅgato.

3602. upahacca manaṁ mejjho 10- mātaṅgasmiṁ yassasine,
sapārisajjo ucchānno mejjhāraññaṁ 11- tadā ahu.

1. ḍayaha - vi machasaṁ 2. pidhiyare - machasaṁ 3. bahutisatasahassāni - vi machasaṁ
4. vāsino - vi 5. kuppitaṁ - machasaṁ 6. tejasiṁ - vi machasaṁ
7. ketakādhipo - vi machasaṁ 8. acchinno - machasaṁ 9. mulako - machasaṁ
10. majjho - machasaṁ 11. majjhāraññaṁ - machasaṁ

[bjt page 278] [\x 278/]
3603. kaṇhādipāyanāsajja isiṁ andhakaveṇhuyo,
aññamaññaṁ musale 1- hanatvā sampannā yamasādhanaṁ.

3604. athāyaṁ isinā satto antalikkhe caro pure,
pāvekkhi paṭhaviṁ 2- cecco hīnatto pattapariyāyaṁ.

3605. tasmā hi chandāgamanaṁ nappasaṁsanti paṇḍitā,
aduṭṭhacitto bhāseyya giraṁ saccupasaṁhitaṁ.

3606. manasā ce paduṭṭhena yo naro pekkhate muniṁ,
vijjāvaraṇasampannaṁ gantā so nirayaṁ adho.

3607. ye muddhe 3- paribhāsanti pharusupakkamā janā,
anapaccā adāyādā tālavatthu bhavanta
3608. yo ca pabbajitaṁ 4- hanti katakiccaṁ mahesinaṁ.
sa kāḷasuteta niraye cirarattāya paccati.

3609. yo ca rājā adhammaṭṭho raṭṭhaviddhaṁsano 5- cuto,
tāpayitvā janapadaṁ tāpane pecca 6- paccati.

3610. yo ca vassasahassānaṁ 7- sataṁ dibyāni 8- paccati,
acacisaṅghapareto so dukkhaṁ vedeti vedanaṁ.

[pts page 268] [\q 268/]
3611. tassa aggisikhā kāyā niccharanti pabhassarā,
tejobhakkhassa gattāni lomaggehi nakhehi ca.

3612. dayha 9- mānena gattena niccaṁ santarabāhiraṁ, 10-
dukkhāhitunto nadati nāgo tuttaddito 11- yathā.

3613. yo lohā pitaraṁ hanti dosā vā purisādhamo,
sa kāḷasutte niraye cirarattāya paccati.

1. musalā - machasaṁ 2. pathaviṁ - machasaṁ 3. vuḍḍhe - machasaṁ
4. pabbajjitaṁ - machasaṁ 5. raṭṭhadhaṁsano - vi machasaṁ 6. pacca - machasaṁ
7. vassasahassāni - machasaṁ 8. dibbāni - machasaṁ 9. ḍayha - vi machasaṁ
10. antara - machasaṁ 11. tutataṭṭito - machasaṁ tuṇḍaṭaṭito - syā.

[bjt page 280] [\x 280/]
3614. sa tāsiso paccati lohakumbhiyaṁ
pakkañca santihi hananti nittacaṁ,
andhaṁ karitvā muttakarisabhakkhaṁ
khāre 1- nimujjenti tathāvidhaṁ naraṁ.

3615. tantaṁ pakkaṭṭhitaṁ 2- ayoguḷañca
dīghe ca phāle cirarattatāpite,
vikkhambhamādāya vihajja rajjuhi
vivaṭe mukhe saṁsavayanti 3- rakkhasā.

3616. sāmā ca soṇā sabalā ca gijjha
kākoḷasaṅghā ca dijā ayomukhā,
saṅgamma khādanti vipphandamānaṁ.
jivhaṁ vibhajja 4- vighāsaṁ 5- salohitaṁ.

3617. taṁ daḍḍhatālaṁ paribhinnagattaṁ
nipphoṭhayantā 6- anuvicaranti rakkhasā,
rati hi tesaṁ dukhino panitare
etādisasmiṁ niraye vasanti
ye keci loke idha pettighātino

3618. putto ca mātaraṁ hanatvā ito gantvā yamakkhayaṁ,
bhusamāpajjate dukkhaṁ attakammaphalūpago.

3619. amanussā atibalā 7- hantāraṁ janayantiyā,
ayomayehi vālehi piḷayanti punappunaṁ.

[pts page 269] [\q 269/]
3620. taṁ passavaṁ 8- sakā gatatā rudhiraṁ: - attasambhavaṁ,
tambalohavilinaṁva 10- tattaṁ pāyenti mattiyaṁ.

3621. jigucchaṁ kuṇapaṁ puti duggandhaṁ 11- guthakadadmaṁ.
pubbalohitasaṅkāsaṁ rahadaṁ 12- ogayha tiṭṭhati.

3622. tamenaṁ kimayo tattha atikāyā ayomukhā,
chaviṁ chetvāna khādanti pagiddhā maṁsalohite.

3623. so ca taṁ nirayaṁ patto nimuggo sataporisaṁ,
putikaṁ kuṇapaṁ vāti samantā satayojanaṁ.

1. māde 7. asibalā - machasaṁ
2. pakkuṭṭhitamayoguḷañca - machasaṁ 8. tamassavaṁ - machasaṁ
3. saṁpavisanti - machasaṁ 9. ruhiraṁ - vi
4. vihiṁja - machasaṁ 10. tamabalohavilinanaṁva - machasaṁ
5. vighāsaṁva - machasaṁ 11. dugandhaṁ - machasaṁ
6. nippothayantā - syā 12. rabhadavoggassa - machasaṁ, rabhadoggayha - syā
[bjt page 282] [\x 282/]
3624. cakkhumāpi hi cakkhuhi tena gandhena jiyati, etādisaṁ brahmadanta mātughāti 1- labhe dukhaṁ.

3625. khuradhāramanukkamma tikkhaṁ durabhisambhavaṁ,
patanti gabbhapātiniyo 2- duggaṁ vetaraṇiṁ nadiṁ.

3626. ayomayā simbaliyo soḷasaṅgulakaṇṭakā,
ubhato mahilambanti duggaṁ teraṇiṁ nadiṁ.

3627. te accimanto tiṭṭhanti aggikkhandhāva ārakā,
ādintā jātavedena uddhaṁ yojanamuggatā.

3628. ete sajanti niraye tatte tikhiṇakaṇṭake,
nāriyo ca aticāriṇiyo 3- narā ca paradāragū.

3629. te patanti adhokkhandhā 4- vivattā 5- vihatā puthu,
sayanti vinividdhaṅgā dīghaṁ jagganti saṁvariṁ.

3630. tato ratyā vivasane mahatiṁ pabbatupamaṁ,
lohakumbhiṁ pavajjanti tattaṁ aggisamudakaṁ.

3631. evaṁ divā ca ratto ca dusasilā mohapārutā,
anubhonti sakaṁ kammaṁ pubbe dukkatamatatano.

3632. yā ca bhariyā dhanakkitā sāmikaṁ atimaññati, sassuṁ vā sasuraṁ vāpi jeṭṭhaṁ vāpi nanandaraṁ 6-

3633. tassā vaṅkena jivhaggaṁ nibbahanti sabandhanaṁ,
[pts page 270] [\q 270/]
sabyāmamattaṁ kiminaṁ jivhaṁ pasasti antano
viññāpetuṁ sakkoti tāpane pecca 7- paccati.

1. mātuḷolate dukhaṁ - machasaṁ, syā mattigho - vi
2. gabbhapātiyo - machasaṁ 3. ativārā - machasaṁ aticāri - vi
4. adhakkhandhā - machasaṁ, vi 5. vigattā - machasaṁ
6. nandanaṁ - syā machasaṁ 7. sacca - machasaṁ

[bjt page 284] [\x 284/]
3634. orabbhikā sukarikā macchikā migabandhakā,
corā goghātakā luddā avaṇṇe vaṇṇakārākā.

3635. sattihi lobhakūṭehi nettiṁsehi usuhi ca,
haññamānā khāranadiṁ papatanti 1- avaṁsirā.

3636. sāyaṁ pāto kūṭakāri ayokuṭehi haññati,
tato vantaṁ durattānaṁ paresaṁ buñajate 2- sadā.

3637. dhaṅkā bheraṇḍakā 3- gijjhā kākoḷā ca ayomukhā,
vipphandamānaṁ 4- khādanti naraṁ kibbisakārinaṁ.

3638. ye vigena migaṁ hanti pakkhiṁ vā pana pakkhinā,
asanto rajasā channā gantā te nirayussadaṁ

[pts page 276] [\q 276/]
3639. santo ca uddhaṁ gacchanti suviṇṇenidha kamamunā,
suciṇṇassa phalaṁ passa sahindā devā sabuhmakā.

3640. taṁ taṁ brūmi mahārāja dhammaṁ raṭṭhapati cara,
tathā 5- tathā rāja carāhi dhammaṁ
yathā taṁ suciṇṇaṁ nānutappeyya pacchāti.
saṅkicca jātakaṁ.

saṭṭhinipātaṁ niṭṭhitaṁ
tassuddānaṁ:
atha saṭṭhinipātamhi suṇātha mama bhāsitaṁ, pavaro soṇaka arindamasambhayano
tathā vutta rathesabha kicca varoti.

1. saṁpatanti - machasaṁ 2. bhuñjare - machasaṁ 3. bhedaṇaṁḍakā - machasaṁ
4. vipandamānaṁ - vi 5. tathārāja - machasaṁ

[bjt page 286] [\x 286/]
sattatinipāto
1. kusajātakaṁ.
[ptspage 289]
3641. idaṁ te raṭṭhaṁ sadhanaṁ sayoggaṁ
sakāyuraṁ sabbakāmūpapannaṁ,
idante rajjaṁ anusāsa amma
gacchāmahaṁ yattha piyā pabhāvati.

[pts page 293] [\q 293/]
3642. anujajubhutena haraṁ mahantaṁ 1-
divā ca ratto ca nisithakāle, 2-
paṭigaccha tvaṁ khippaṁ kusāvatiṁ kusa
na icchāmi 3- dubbaṇṇamahaṁ vasantaṁ.

[pts page 294] [\q 294/]
3643. nāhaṁ gamissāmi ito kusāvatiṁ
pabhāvati vaṇṇapalohito tava,
ramāmi maddasasa niketaramme
hitvāna raṭṭhaṁ tava dassane rato.

3644. pabhāvati vaṇṇapalohito tava
sammuḷharūpo vicarāmi mediniṁ,
disaṁ na jānāmi kutombhi āgato
tayambhi matto migamandalocane.

3645. suvaṇṇacīravasane jātarūpasumekhale,
sussoṇi 4- tava kāmā hi nāhaṁ rajjenamatthiko.

[pts page 295] [\q 295/]
3646. abbhu hi tassa bho hoti yo anicchantamicchati,
akāmaṁ rāja kāmehi akanto kanta 5- micchasi.

3647. akāmaṁ vā sakāmaṁ vā yo naro labhate piyaṁ,
lābhamettha pasaṁsāmi 6- alābho tattha pāpako.

1. mahanti - machasaṁ 2. nisidakāle - machasaṁ 3. nicchāmi - machasaṁ
4. susoṇi - machasaṁ 5. kantu - machasaṁ 6. pasaṁsāma - machasaṁ, vi.

[bjt page 288] [\x 288/]
3648. pāsāṇasāraṁ khaṇasi kaṇikārassa dārunā,
vātaṁ jālena bādhesi yo anicchantamicchati.

3649. pāsāṇo nūna te bhadaye ohito mudulakkhaṇe,
yo te sātaṁ na vindāmi tirojanapadāgato

[pts page 296] [\q 296/]
3650. yadā maṁ bhūkuṭiṁ 1- katvā rājaputti udikkhasi,
āḷāriko tadā homi rañño maddassa 2- thipure.

3651. yadā umbhayamānā maṁ rājaputti udikkhasi,
nāḷāriko tadā homi rājā bhomi tadā kuso.

3652. sace hi vacanaṁ saccaṁ nemittānaṁ bhavissati,
neva me tvaṁpati assa kāmaṁ chidantu sattadhā.
3653. sace hi vacanaṁ saccaṁ aññesaṁ yadi vā mama,
neva tuyhaṁ pati atthi añño sihassarā kusā.

[pts page 297] [\q 297/]
3654. nekkhaṁ 3- givante kāressa patvā khujje kusavātiṁ,
sace maṁ nāganāsuru olokeyya pabhāvati.

3655. nekkhaṁ givante kāressaṁ 4-patvā khujje kusavātiṁ,
sace maṁ nāganāsuru 5-ālapeyya pabhāvati.

3656. nekkhaṁ givante kāressaṁ patvā khujje kusavātiṁ,
sace maṁ nāganāsuru umbhāyeyya 6- pabhāvati.

3657. nekkhaṁ givante kāressaṁ patvā khujje kusavātiṁ,
sace maṁ nāganāsuru pambhāyeyya 7- pabhāvati.

3658. nekkhaṁ givante kāressaṁ patvā khujje kusavātiṁ,
sace maṁ nāganāsuru pāṇihi 8- upasamphuse. .

1. bhukuṭikaṁ - vi 2. dadassante - machasaṁ 3. nikkhaṁ - machasaṁ
4. kārissaṁ - machasaṁ 5. anāganāsuraṁ - machasaṁ syā nāganāsuraṁ - vi
6. umbhāpeyya - vi machasaṁ 7. pambhāpeyya - vi machasaṁ 8. pāṇinā - machasaṁ

[bjt page 290] [\x 290/]
[pts page 298] [\q 298/]
3659. nahi nunāyaṁ rājaputti rājaputti kuse sātampi vindati,
āḷārike bhate 1- pose vetanena 2- anatthike.

[pts page 299] [\q 299/]
3660. nahi nūna 3- ayaṁ khujjā labhati jivihāya chedanaṁ,
sunisitena satthena evaṁ dubbhāsitaṁ bhaṇaṁ.

3661. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
mahāyasoti katvāna karassu rucire piyaṁ

3662. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
mahaddhanoti katvāna karassu rucire piyaṁ

3663. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
mahabbaloti katvāna karassu rucire piyaṁ

3664. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
mahāraṭṭhoti katvāna karassu rucire piyaṁ

3665. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
mahārājāti katvāna karassu rucire piyaṁ

3666. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
sīhassaroti katvāna karassu rucire piyaṁ
3667. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
vaggussaroti katvāna karassu rucire piyaṁ

3668. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
bindussaroti katvāna karassu rucire piyaṁ

3669. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
mañjussaroti katvāna karassu rucire piyaṁ

1. bhaṭe - machasaṁ 2. vettanena - machasaṁ 3. nunāyaṁ sā khujjā - machasaṁ

[bjt page 292] [\x 292/]
3670. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
madhurassaroti katvāna karassu rucire piyaṁ

3671. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
satasippoti katvāna karassu rucire piyaṁ

3672. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
khattiyoti katvāna karassu rucire piyaṁ

3673. mā naṁ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati,
kusarājāti katvāna karassu rucire piyaṁ

[pts page 301] [\q 301/]
3674. ete nālā upatthaddhā sabbe tiṭṭhanti vammitā,
purā maddanti pākāraṁ ānentetaṁ pabhāvatiṁ.

3675. satta khaṇḍe 1- karitvāna ahametaṁ pabhāvatiṁ,
khantiyānaṁ padassāmi ye maṁ hattumidhāgatā.

3676. athuṭṭhuhī rājaputti sāmā koseyyavāsini,
assupuṇṇehi nettehi dāsigaṇapurakkhatā.

[pts page 302] [\q 302/]
3677. taṁ nūna kakkupasevitaṁ mukhaṁ
ādāsadantā tharupaccavekkhitaṁ,
subhaṁ sunteṁ virajaṁ anaṅgaṇaṁ
chuddhaṁ vane ṭhassati khantiyehi.

3678. te nūna me asite vellitagge
kese mudu candanasāralitte,
samākule sivathikāya 2- majjhe
pādehi gijjhā parikaḍḍhayanti 3-

3679. tā nūna me tambatakhā sulomā
bāhā mudu candanasāralittā,
channā vane ujjhitā khantiyehi
gayha dhaṅko gacchati yenakāmaṁ.

1. khile - machasaṁ 2. sivaṭhikāya - machasaṁ 3. parikaḍḍhiyanti - machasaṁ

[bjt page 294] [\x 294/]
3680. te nūna tālupanibhe alambe
nisevite kāsikacandanena,
thanesu me lambisasti sigālo 1-
mātāva putto taruṇo tanujo.

3681. taṁ nūna soṇiṁ puthulaṁ sukoṭṭhitaṁ
nisevitaṁ kañcana mekhalāhi, 2-
chinnaṁ vane khantiyehi avatthaṁ.
sigālasaṅghā parikaḍḍhayanti. 3-

3682. soṇā dhaṅkā sigālā ca ye caññe santi dāṭhino,
ajarā nūna hessanti bhakkhayitvā pabhāvatiṁ,

3683. sace maṁsāni bhāresuṁ 4- khantiyā duragāmino,
aṭṭhini amma yācitvā anupanthe 5- ahātha naṁ.

3684. khentāni amma kāretvā kaṇikārettha ropaya,
yadā te puppitā assu hemantānaṁ himaccaye
sareyyātha mamaṁ amma evaṁvaṇṇā pabhāvati.

[pts page 303] [\q 303/]
3685. tassā mātā udaṭṭhāsi khattiyā devavaṇṇinī,
disvā asiñca suṇañca rañño maddassa thipure.

[pts page 304] [\q 304/]
3686. iminā nūna asinā susaññaṁ tanumajjhimaṁ,
dhitaraṁ mama hanatvāna 6- khantiyānaṁ padassasi.

3687. na me akāsi vacanaṁ atthakāmāya puttike,
sājja lohitasaññachantā gañachisi 7- yamasādhanaṁ.

3688. evamāpajjati poso pāpiyaññaca nigacchati,
yo ve hitānaṁ vacanaṁ na karaṁ atthadassinaṁ.

3689. sace tvaṁ amma dhāresi 8- kumāraṁ cārudassanaṁ,
kusena jātaṁ khattiyaṁ suvaṇṇamaṇimekhalaṁ
pujitaṁ ñātisaghehi na gañchisi yamakkhayaṁ.

3690. yatthassu bherī nadati kuñajaro paṭikujjati, 9-
khattiyānaṁ kule bhadde kinnu sukhataraṁ tato.

1. diṅgālo - vi machasaṁ 6. dhitaraṁ madadahanatvāna
2. mekhalehi - machasaṁ 7. gacchasi - machasaṁ
3. gayhāvako gacchati yena kāma - vi 8. saceva ajjadhāresi - machasaṁ
4. bhariṁsu - machasaṁ 9. kañajaroca nikujati - vi, machasaṁ, syā
5. anupathe - machasaṁ.
[bjt page 296] [\x 296/]
3691. asso hasisati dvāre kumāro uparodati,
khattiyānaṁ kule bhadde kinnu sukhataraṁ tato.

3692. mayurakoñcāhirude kokilābhinikujite,
khantiyānaṁ kule bhadde kinnu sukhataraṁ tato.

[pts page 305] [\q 305/]
3693. kahaṁ nukho sattumaddano pararaṭṭhappamaddano,
kuso soḷārapaññāṇo so no dukkhā pamocaye.

3694. idheva so sattumaddano 1- pararaṭṭhappamaddano,
kuso soḷārapaññāṇo yo no dukkhā 2- pamocaye.

3695. ummattikā nu bhanasi ādu bālāva 3- bhāsasi,
kuso ce āgato assa kiṁ na jānemu taṁ mayaṁ.

[pts page 306] [\q 306/]
3696. eso āḷāriko poso kumāripuramantare,
daḷhaṁ katvāna saṁvelliṁ 4- kumbhiṁ dhovati onato

3697. veṇi tvamasi caṇḍāli ādusi kulagandhinī,
kathaṁ maddakule jātā dasaṁ kayirāsi kāmukaṁ.

3698. nambhi veṇi na vaṇḍāli na cambhi kulagandhinī,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

3699. yo brāhmaṇasahassāni sadā bhojeti visatiṁ,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

[pts page 307] [\q 307/]
3700. yassa nāgasahassāni sadā bhojenti visatiṁ,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

1. sattumadāno - machasaṁ 2. sabbe vadhissati - machasaṁ 3. andhabālā - machasaṁ
andhabālā pabhāssi - syā 5. saṁvellaṁ - machasaṁ, syā.

[bjt page 298] [\x 298/]

3701. yassa assasahassāni sadā bhojenti visatiṁ,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

3702. yassa rathasahassāni sadā yojenti visatiṁ,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

3703. yassa usabhasasahassāni sadā yojenti visatiṁ,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

3704. yassa dhenusahassāni sadā dughanti 1- visatiṁ,
okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.

3705. taggha te dukkaṭaṁ bale yaṁ khattiyaṁ mahabbalaṁ,
nāgaṁ maṇḍukavaṇṇe na taṁ akkhāsi āgataṁ, 2-

3706. aparādhaṁ mahārāja tvaṁ no khama rathesabha,
yaṁ taṁ aññātavesena naññāsimbhā idhāgataṁ.

3707. mādisassa na taṁ channaṁ yohaṁ aḷāriko bhave,
tvaññeva me pasidassu nanthi te deva dukkaṭaṁ.

[pts page 308] [\q 308/]
3708. gaccha bale khamāpehi kusarājaṁ mahabbalaṁ,
khamāpito kusarājā so te dassati jīvitaṁ.

3709. pitussa vacanaṁ sutvā devavaṇṇi pabhāvatī,
sirasā aggahi pāde kusarājaṁ mahabbalaṁ.

3710. yā imā ratyo atikkantā tā imā deva tayā vinā.
vande te sirasā pāde mā me kujjha rathesabha.

3711. saccaṁ te 4- paṭijānāmi mahārāja suṇohi me,
na cāpi appiyaṁ 5- tuyhaṁ kareyyāmi ahaṁ puna.

1. duhanti -- machasaṁ, vi syā 2. nanaṁ ākkhāsimāgataṁ - machasaṁ, syā
4. sabbaṁ te - machasaṁ 5. apiyaṁ - machasaṁ.
[bjt page 300] [\x 300/]
3712. evañce yāvamānāya vacanaṁ me na kāhasi,
idāni maṁ tāto havatvā khantiyānaṁ padasasti.

3713. evante yācamānāya kiṁ na kāhāmi te vaco,
vikuddho tyasmi kalyāṇi mā tvaṁ bhāyi pabhāvati.

[pts page 309] [\q 309/]
3714. saccante paṭijānāmi rājaputti suṇohi me,
na cāpi appiyaṁ tuyhaṁ kareyyāmi ahaṁ puna.

3715. taca kāmā hi sussoṇi bahuṁ dukkhaṁ titikkhisaṁ,
pahu maddakulaṁ gantvā nayituṁ taṁ pabhāvati.

3716. yojayantu rathe asse nānācitte samāhite,
atha dakkhatha me vegaṁ vidhamentassa sattavo.

3717. tañca tattha udikkhiṁsu rañño maddassa thipure, 1-
vijambhamānaṁ sīhaṁva pothentaṁ diguṇaṁ bhujaṁ.

[pts page 310] [\q 310/]
3718. hatthakkhandhañca āruyha āropetvā pabhavatiṁ,
saṅgāmaṁ otaritvāna sihanādaṁ nadi kuso.
3719. tassa taṁ nadato sutvā sihassevitare migā,
khantiyā vipalāyiṁsu kusaddasabhayaṭṭitā.

3720. hatthārohā anikaṭṭhā rathikā pattikārakā,
aññamaññassa chindanti kusasaddabhayaṭṭitā.

3721. tasmiṁ saṅghāmasisassamiṁ passitvā tuṭṭhamānaso, 2-
kusassa rañño devindo adā verocanaṁ maṇi.

3722. so taṁ vijitvā saṅgāmaṁ laddhā verocanaṁ maṇiṁ,
hatthikkhandhagato rājā pāvekkhi nagaraṁ puraṁ.

3723. jivagāhaṁ 4- gahetvāna bandhitvā satta khattiye,
sasurassupanāmesi ime te deva sattavo.

1. maddasasante pure - machasaṁ 2. haṭṭhamānaso - vi machasaṁ 3. jivaggāhaṁ- machasaṁ

[bjt page 302. [\x 302/]     ]
3724. sabbeva te vasaṅgatā amittā vihatā taca,
kāmaṁ karohi te tayā muñca vā te hanassu vā.

[pts page 311] [\q 311/]
3725. tumbheva 1- sattavo ete nahi te myaha sattavo,
tvaññeva no mahārāja muñca vā te hanassu vā.

3726. imā te dhītaro satta devakaññupamā subhā,
dadāhi nesaṁ ekekaṁ hontu jāmātaro taca.

3727. ambhākañceva tvaṁ no sabbesamissaro,
tvaññeva no mahārāja dehi nesaṁ yadicchasi.

3738. ekamekasasa ekekaṁ adā sihassaro kuso,
khattiyānaṁ tadā nesaṁ rañño maddassa dhitaro.

3729. piṇitā 2- tena lābhena tuṭṭhā sihasasare kuse,
sakaraṭṭhāni pāyiṁsu khattiyā satta tāvade.

3730. pabhāvatiñca ādāya maṇiṁ verocanaṁ subhaṁ,
kusāvatiṁ kuso rājā agamāsi mahabbalo.

3731. tyassu ekarathe yantā pavisantā kusāvatiṁ, *
samānā vaṇṇarūpena nāññamaññamatirocayuṁ. 3-

3732. mātā puttena saṅgañachi ubhayo ca jayampatī,
samaggā te tadā āsuṁ phītaṁ dharaṇimāvasunti.
1. kusajātakaṁ.

1. tuyheva - vi machasaṁ, syā 2. paṇitā - vi machasaṁ 3. rocayiṁsu - machasaṁ

[bjt page 304] [\x 304/]
2. soṇanandajātakaṁ.
[pts page 317] [\q 317/]
3733. devatānusi gandhabbo ādu sakko purindado,
manussabhuto iddhimā kathaṁ jānemu taṁ mayaṁ.

3734. namhi devo na gandhabbo namhi sakko purindado,
manussabhuto iddhimā evaṁ jānāhi bhārata. 1-

3735. katarūpamidaṁ bhotā 2- veyyāvaccaṁ anappakaṁ,
devambhi vassamānambhi anovassaṁ bhavaṁ akā.

3736. tato vātātape ḷore sitacchāyaṁ bhavaṁ akā,
tato amittamajjhe 3- ca saratāṇaṁ bhavaṁ akā.

3737. tato phitāni raṭṭhāni vasino te bhavaṁ akā,
tato ekasataṁ khatye anuyante bhavaṁ akā.

3738. patitāssu 4- mayaṁ bhoto vara taṁ bhaññamicchasi, 5-
hatthiyānaṁ assarathaṁ nāriyo ca alaṅkatā
nivesanāni rammāni mayaṁ bhoto dadāmase.

3739. atha vā aṅge vā magadhe 6- mayaṁ bhoto dadāmase,
atha vā assakāvantiṁ sumanā damma te mayaṁ

3740. upaḍḍhaṁ vāpi rajjassa mayaṁ bhoto dadāmase,
sace te attho rajjena anusāsa yadicchasi.

[pts page 318] [\q 318/]
3741. na me atthopi rājjena nagarena dhanena vā,
athopi janapadena attho mayhaṁ na vijjati.

3742. bhotova raṭṭhe vijite araññe atthi assamo,
pitā mayhaṁ janetti ca ubho sammanti assame.

3743. tesāhaṁ pubbācariyesu puññaṁ na labhāmi 7- kātave,
bhavantaṁ ajjhācaraṁ katvā soṇaṁ yācāmu 8- saṁvaraṁ.

1. bhāradha - machasaṁ 2. bhoto - syā 3. amittamajjhesu - machasaṁ, syā
4. patitassu - machasaṁ 5. vadataṁbhuñajamicchasi - machasaṁ 6. athavaṅgavā magadhe - machasaṁ, syā 7. labbhāmi - machasaṁ 8. yāmecu - machasaṁ.

[bjt page 306] [\x 306/]
3744. karomi te taṁ vacanaṁ yaṁ maṁ bhaṇasi brāhmaṇa,
etañca kho no akkhāhi nivanto hontu yācakā.

[pts page 319] [\q 319/]
3745. parosataṁ jānapadā 1- mahāsālā ca brāhmaṇā
ime ca khattiyā sabbe abhijātā yasassino
bhavañca rājā manojo alaṁ hessanti yācakā.

3746. hatthi asse ca yojentu rathaṁ santayha sārathi,
ābandhanāni gaṇhatha pādesussārayaṁ daje
assamaṁ taṁ gamissāmi yattha sammani kosiyo.

3747. tato ca rājā pāyāsi senāya caturaṅgini,
agamāsi 2- assamaṁ rammaṁ yattha sammati kosiyo.

[pts page 320] [\q 320/]
3748. kassa kādambayo 3- kājo vehāsaṁ caturaṅgulaṁ,
aṁsaṁ asamphusaṁ eti udabhārasasa gacchato.

3749. ahaṁ soṇo mahārāja, tāpaso sahitabbato,
bharāmi mātāpitaro rattindivamatandito.

3750. vane phalañca mulañca āharitvā disampati,
posemi mātāpitaro pubbekatamanussaraṁ.

[pts page 321] [\q 321/]
3751. icchāmi assamaṁ gantuṁ yattha sammati kosiyo,
maggaṁ no soṇa akkhāhi yena gacchemu assamaṁ.

3752. ayaṁ ekapadi rāja yenetaṁ meghasantihaṁ.
akoviḷārehi sañachannaṁ ettha sammati kosiyo.

3753. idaṁ vatvāna pakkāmi taramāno mahāisi,
vehāse antalikkhasmiṁ anusāsitvāna khattiye.

3754. assamaṁ parimajjitvā paññāpetvāna āsanaṁ,
paṇṇasālaṁ pavisitvā pitaraṁ paṭibodhayi.

1. janapadā - vi machasaṁ 2. agāmā - vi. machasaṁ 3. kādambamayo - machasaṁ

[bjt page 308] [\x 308/]
3755. ime āyanti rājāno abhijātā yasassino,
assamā nikkhamitvāna nisidāhi 1- mahāisi.

3756. tassa taṁ vacanaṁ sutvā taramāno mahāisi,
assamā nikkhamitvāna padvārambhi upāvisi.

[pts 322]
3757. tañca disvāna āyantaṁ jalantariva tejasā,
khatti 2- saṅghaparibbuḷhaṁ kosiyo etadabravi.

3758. kassa bherī mudiṅgā ca saṅkhā paṇavadeṇḍimā, 3-
purato viṭapantāni hāsayantā rathesabhaṁ.

3759. kassa kañcanapaṭṭena puthunā vijjuvaṇṇinā,
yuvā kalāpasannaddho ko eti siriyā jalaṁ.

3760. ukkā mukhe 4- pahaṭṭhaṁva khadiraṅgārasantibhaṁ,
mukhañca ruciraṁ bhāti ko eti siriyā jalaṁ.

3761. tassa pagaghitaṁ chattaṁ sasalākaṁ manoramaṁ,
ādiccaraṁsāvaraṇaṁ 5- ko eti siriyā jalaṁ.

3762. kassa aṅgaṁ pariggayha vālavijanimuttamā,
caranti varapaññassa 6- hatthikkhandhena āyato.

3763. kassa setāni chattāni ājāniyā ca vammitā, 7-
samantā parikiranti ko eti siriyā jalaṁ.

3764. kassa ekasataṁ khatyā anuyantā yasassino,
samantā anupariyanti ko eti siriyā jalaṁ.

3765. hatthi assā rathā patti senāya caturaṅganī,
samantā anupariyanti ko eti siriyā jalaṁ.

3766. kassesā mahati senā piṭṭhito anuvatattī,
akkhobhanī apariyantā sāgarasseva ūmiyo.

1. nisada tvaṁ mahā ise - vi machasaṁ, syā 2. khatya - machasaṁ
3. nindimā - machasaṁ 4. mukhaṁ - machasaṁ 5. ādicca rasāvaraṇaṁ - machasaṁ
6. varapuññassa - machasaṁ 7. camimikā - machasaṁ

[bjt page 310. [\x 310/]     ]
3767. rājābhirājā manojo indeva jayataṁ pati, nandassajjhāvaraṁ eti assamaṁ brahmacārinaṁ

3768. tassesā mahati senā piṭṭhito anuvattati,
akkhobhani apariyantā sāgarasseva ūmiyo.

[pts page 323] [\q 323/]
3769. anulittā candanena kāsikuttamadhārino,
sabbe pañajalikā hutvā isinaṁ ajjhupāgamuṁ.

3770. kacci nu bhoto kusalaṁ kacci bhoto anāmayaṁ,
kacci uñechana yāpetha kacci mulaphalā bahu.

3771. kacci ḍaṁsā ca makasā appameva siriṁsapā,
vane vālamigākiṇṇe kacci hiṁsā na vijjati.

3772. kusalañce no rāja atho rāja anāmayaṁ,
atho uñechana yāpema atho mulaphalā bahu.

3773. atho ḍaṁsā ca makasā appameva siraṁsapā, 1-
vane vālamigākiṇṇe hiṁsā ambhaṁ 2- na vijjati.

3774. bahuni vassapugāni assame vasato 3- idha.
nābhijānāmi uppannaṁ ābādhaṁ amanoramaṁ.

3775. svāgatante mahārāja atho te adurāgataṁ,
issarosi anuppatto yaṁ idhatthi pavedayaṁ 4-

[pts page 324] [\q 324/]
3776. tindukāni 5- piyālāni madhuke kāsa 6- māriyo,
phalāni khuddakappāni bhuñja rāja varaṁ varaṁ.

3777. idampi pāniyaṁ sītaṁ ābhataṁ girigababharā,
tato piva mahārāja sace tvaṁ abhikaṅkhasi.

3778. paṭiggahitaṁ yaṁ dinnaṁ sabbassa agghiyaṁ kataṁ,
nandassāpi nisāmetha vacanaṁ yaṁ 7- pavakkhati.

1. sarisapā - machasaṁ 2. mayhaṁ - machasaṁ 3. samamato - machasaṁ sammataṁ - vi
4. pavedhaya - machasaṁ 5. tiṇḍukāni - machasaṁ 6. kāsu - vi machasaṁ 7. so - machasaṁ.
[bjt page 312] [\x 312/]
3779. ajjhavarambhā nandassa bhoto santikamāgatā,
suṇātu me bhavaṁ vacanaṁ nandassa parisāya ca.

3780. parosataṁ jānapadā mahāsālā ca brāhmaṇā,
ime ca khattiyā sabbe abhijātā yasassino
bhavañca rājā manojo anumaññantu me vaco.

3781. ye vasanti samitāro yakkhāni idha asasame,
araññe bhūtabhavyāni suṇantu vacanaṁ mama.

3782. namo katvāna bhūtānaṁ isiṁ vakkhāmi subbataṁ,
so tyāhaṁ dakkhiṇo 1- bāhu tava kosiya sammato.

3783. pitaraṁ me janettiñca bhattukāmassa me sato,
vīra puññamidaṁ ṭhānaṁ mā maṁ kosiya vāraya.

[pts page 325] [\q 325/]
3784. sabbhihetaṁ upaññātaṁ mametaṁ apanissaja,
uṭṭhānapāricariyāya dīgharattaṁ tayā kataṁ.
mātāpitusu puññāni mama lokadado bhava.

3785. tatheva santi manujā dhamme dhammapadaṁ vudu, 2-
maggo saggassa lokassa yathā jānāsi tvaṁ ise.

3786. uṭṭhānapāricariyāya mātāpitu sukhāvahaṁ,
taṁ maṁ puññābhivāreti ariyamaggāvaro naro.

[pts page 326] [\q 326/]
3787. suṇantu bhonto vacanaṁ bhātu 3- rajjhāvarā mama,
kulavaṁsaṁ mahārāja porāṇaṁ parihāpayaṁ
adhammacāri 4- yo jeṭṭho nirayaṁ so upapajjati.

1. dakkhiṇaṁ - machasaṁ 2. vida - machasaṁ 3. bhāta - vi machasaṁ 4. adhammacāri jeṭṭhesu - machasaṁ, syā adhacāri jeṭṭho - vi.

[bjt page 314] [\x 314/]
3788. ye ca dhammassa kusalā porāṇassa disampati,
cārintena ca sampannā na te gacchanti duggatiṁ.

3789. mātāpitā ca bhātā ca bhagini ñātibandhavā,
sabbe jeṭṭhassa te bhārā evaṁ jānāhi bhārata 1-

3790. ādiyitvā garuṁ bhāraṁ nāviko viya ussahe,
dhammañca nappamajjāmi 2- jeṭṭhocasmi rathesabha.

3791. adhigatambhā 3- tame ñāṇaṁ jālaṁva jātavedato, 4-
evameva no bhavaṁ dhammaṁ kosiyo pavidaṁsayi.

3792. yathā udayamādicco vāsudevo pabhaṅkaro,
pāṇinaṁ pavidaṁseti rūpaṁ kalyāṇapāpakaṁ
evameva no bhavaṁ dhammaṁ kosiyo pavidaṁsayi.

[pts page 327] [\q 327/]
3793. evaṁ me yācamānassa añjaliṁ nāvakhujjhatha,
tava baddhacaro 5- hessaṁ vuṭṭhito paricārako. 6-

3794. addhā nanda pajānāsi saddhammaṁ sabbhi desitaṁ,
ariyo ariyasamācāro bāḷhaṁ tvaṁ mama ruccasi.

3795. bhavantaṁ vadāmi bhotiñca suṇātha vacanaṁ mama,
nāyaṁ bhāro bhāramatto ahu mayhaṁ kudācanaṁ.

1. bhāradha - machasaṁ 2. pamajjāmina - machasaṁ 3. adhigamā - machasaṁ adhigamahā - syā. 4. jātavedaso - machasaṁ 5. tavupaṭṭhacaro - machasaṁ tavapaṭṭhavaro -syā 6. paricāriko - machasaṁ.

[bjt page 316] [\x 316/]
3796. taṁ maṁ upaṭṭhitaṁ santaṁ mātāpitu sukhāvahaṁ,
nando ajjhācaraṁ katvā upaṭṭhānāya yācati.

[pts page 328] [\q 328/]
3797. yo ce icchati kāmena santānaṁ brahmacārinaṁ,
nandaṁ vo caratha eko kaṁ nando upatiṭṭhatu.

3798. tayā tāta anuññātā soṇa taṁ nissitā mayaṁ,
upaghāyituṁ 1- labhe nandaṁ muddhani brahmacārinaṁ.

3799. assatthasseva taruṇaṁ pavāḷaṁ māḷuteritaṁ,
cirassa nandaṁ disvāna hadayaṁ me pavedhati.

3800. yadā suttāpi supine 2- nandaṁ passāmi āgataṁ,
udaggā sumanā homi nando no āgato ayaṁ.

3801. yadā ca paṭikhujjhitvā nandaṁ passāmi nāgataṁ,
bhiyo 3- āvisati soko domanassañcanappakaṁ.

[pts page 329] [\q 329/]
3802. sāhaṁ ajja cirassampi nandaṁ passāmi āgataṁ
bhattu ca mayhañca piyo nando no pāvisi gharaṁ.

3803. pitu ca 4- nando suppiyo 5- yaṁ nando nappavase gharā, 6-
labhatu tāta nando taṁ maṁ nando upatiṭṭhatu.

3804. anukampikā patiṭṭhā ca pubbe rasadadi ca no,
maggo saggassa lokassa mātā taṁ varate ise.

3805. pubbe rasadadi gonti mātā puññupasañahitā,
maggo saggassa lokassa mātā taṁ varate ise.

[pts page 330] [\q 330/]
3806. ākakkhamānā puttaphalaṁ devatāya namassati, nakkhantāni ca pucchati utusaṁvaccharāni ca.

3807. tassā atusinātāya hoti gabbhassavakkamo, 8-
tena dohaḷini hoti suhadā tena vuccati.

1. upaghātuṁ - machasaṁ, syā 2. suppanne - machasaṁ, syā
3. hiyo - machasaṁ 4. pitupi - vi, machasaṁ 5. supiyo - machasaṁ
6. gharaṁ - machasaṁ, syā 7. anukamapakā - machasaṁ, syā
8. vokkamo - vi, machasaṁ

[bjt page 318] [\x 318/]

3808. saṁvaccharaṁ vā ūnaṁ vā pariharitvā vijāyati,
tena sā janayantiti janetti tena vuccati.

3809. thanakkhirena gitena aṅgapāpūraṇena ca,
rodantaṁ puttaṁ toseti 1- tosenti tena vuccati.

3810. tato vātātape ghore mamaṁ 2- katvā udikkhati,
dārakaṁ appajānantaṁ 3- posenti tena vuccati.

3811. yañca mātu dhanaṁ hoti yaññaca hoti pituddhanaṁ,
ubhayampetassa gopeti api puttassa no siyā
evaṁ puttaṁ aduṁ putta iti mātā vihaññati.

3812. pamattaṁ paradāresu nisithe 4- pattayobbane,
sāyaṁ puttaṁ anāyantaṁ iti matā vihaññati.

3813. evaṁ kicchā bhato poso mātu aparivārako,
mātarī micchā caritvāna nirayaṁ so upapajjati.

3814. evaṁ kicchā bhato poso pitu aparivārako,
mātaraṁ aparicaritvāna kicchaṁ vā so upapajjati.

3815. dhanāpi 6- dhanakāmānaṁ nassati iti me sutaṁ.
mātaraṁ aparicaritvāna kicchaṁ vā so nigacchati.

3816. dhanāpi dhanakāmānaṁ nassati iti me sutaṁ.
pitaraṁ aparicaritvāna kicchaṁ vā so nigacchati.

3817. ānando ca pamādo ca sadā hasitakīḷitaṁ,
mātaraṁ paricaritvāna labbhametaṁ 7- vijānato.

1. tosenti - vi machasaṁ 2. mammaṁ - machasaṁ, mamiṁ - vi 3. apajānattaṁ - vi machasaṁ 4. niside - machasaṁ nissive - syā 5. aparicāriko - machasaṁ
6. dhanaṁpi - machasaṁ, syā 7. labbatena - machasaṁ, syā

[bjt page 320  [\x 320/]     3818.] ānando ca pamādo ca sadā hasitakīḷitaṁ,
pītaraṁ paricaritvāna labbhametaṁ vijānato.

3819. dānañca piyavācā ca atthacariyā ca yā idha,
samānattatā ca dhammesu tattha tattha yathārahaṁ.

3820. ete kho saṁgahā loke rathassāṇiva yāyato,
ete ca saṅghahā nāssu na mātā puttakāraṇā
uabhetha mānaṁ pūjaṁ vā pitā vā puttakāraṇā.
[pts page 331] [\q 331/]

3821. yasmā ca saṅgahā 1- ete samavekkhanti paṇḍitā,
tsamā mahantaṁ papponti pāsaṁsā 2- ca bhavanti te.

3822. brahmamāti mātāpitaro pubbācariyāti vuccare,
āhunaiyyā ca puttānaṁ pajāya anukampakā.

3823. tasmā hi te namasseyya sakkareyyātha 3- paṇḍito,
annena atho pānena vatthena sayanena ca
ucchādanena nahāpanne pādānaṁ dhovanena ca.

3824. tāya naṁ pāricariyāya mātāpitusu paṇḍitā, 4-
idheva 5- pasaṁsanti pecca sagge pamodatiti.
2. soṇanandajātakaṁ.

sattatinipāto niṭṭhito.
tassuddānaṁ:
atha sattatimmahi nipātavare
sa bhavaṁ tu kusāvati rājavaro,
atha soṇanandavaro ca puna
abhivāsita sattatimambhi suteti.

1. saṅghahe - machasaṁ 2. pasaṁsā - vi machasaṁ 3. sakakareyyava - machasaṁ
4. paṇḍito - machasaṁ 5. idhaceva - vi.

[bjt page 322] [\x 322/]
asītinipāto
1. cullahaṁsajātakaṁ.
[pts page 339] [\q 339/]
3825. sumukha anupacinantā pakkamanti vibhaṅgamā,
gaccha tuvampi mā kaṅkhi natthi baddhe 1- sahāyatā.

3826. gacchevāhaṁ na vā gacche na tena amaro siyaṁ,
sukhitaṁ taṁ upāsitvā sukkhitaṁ taṁ kathaṁ rahe.

3827. maraṇaṁ vā tayā saddhiṁ jīvitaṁ vā tayā vinā,
tadeva maraṇaṁ seyyo yañce jive tayā vinā. 6-

3828. nesa dhammo mahārāja yaṁ taṁ evaṁ gataṁ 2- jahe,
yā gati tuyhaṁ sā mayhaṁ ruccate vihagādhipa 3-

3829. kā nu pāsena baddhassa 4- gati aññā mahānasā,
sā kathaṁ cetayānassa muttassa tava ruccati.

3830. kaṁ vā tvaṁ passase atthaṁ mama tuyhañca pakkhima,
√ātinaṁ vāvasiṭṭhānaṁ ubhintaṁ jīvitakkhaye.

3831. yaṁ nu kañcanadepiccha 5- andhena tamasā gataṁ,
tādise sañcajaṁ pāṇaṁ kamatthamahijotaye.

3832. kathannu patataṁ seṭṭha dhamme atthaṁ na khujjhase,
dhammo apavito santo atthaṁ dasseti pāṇinaṁ.

[pts page 34] [\q  34/]     ra0
3833. sohaṁ dhammaṁ avekkhanto dhammā catthaṁ samuṭṭhitaṁ,
bhattiñca tayi sampassaṁ nāvakaṅkhāmi jivataṁ.

3834. addhā eso sataṁ dhammo yo mitetā mittamāpade,
naccaje jīvitasasāpi hetu dhammaṁ anussaraṁ.
3835. svāyaṁ dhamemā ca te ciṇṇo hatti ca viditā mayi,
kāmaṁ karassu mayhetaṁ gacchevānumato mayā.

1. natthi bandhe - machasaṁ 2. kataṁ - machasaṁ 3. vihaṅgādhipa - machasaṁ 4. bandhassa - machasaṁ 5. cepiñcha - machasaṁ 7. ayaṁ gāthā pādo maramma potthakesu na disasti,
[bjt page 324] [\x 324/]
3836. api tvevaṁ gate kāle yaṁ baddhaṁ ñātinaṁ mayā,
tayā taṁ buddhisampanna assa paramaṁvutaṁ.

3837. iccevaṁ mantayantānaṁ ariyānaṁ ariyavuttinaṁ,
paccadissatha nesādo āturānamivantako.

3838. te sattuṁ abhisaṁcikkha digharattaṁ hitā dijā,
tuṇhimāsittha ubhayo na ca sañcesumāsanā.

3839. dhataraṭṭhe ca disvāna samuḍḍhente tato tato,
abhikkamatha vegena dvijasattu dvijādhipe.

3840. so ca vegenabhikkamma āsajja parame dije,
paccakampittha nesādo baddhā iti vicintayaṁ.

3841. ekañca baddhimāsinaṁ abaddhañca punāparaṁ,
āsajja baddhamāsinaṁ pekkhamānamadinavaṁ.

3842. tato so vimato yeva paṇḍare ajjhabhāsatha,
pavaddhakāye āsine dijasaṅghagaṇādhipe.

3843. yannu pāsena mahatā baddho na kurute disaṁ,
atha kasmā abaddho tvaṁ bali pakkhī na gacchasi.

3844. kinnu tāyaṁ dijo hoti mutto baddhaṁ upāsasi,
ohāya sakuṇā yanti kiṁ eko avahiyasi.

3845. rājā meso dijāmitta sakhā pāṇasamo ca me,
neva naṁ vijahissāmi yāva kālassa pariyāyaṁ.

[pts page 341] [\q 341/]
3846. kathaṁ panāyaṁ vihago nāddasā pāsamoḍḍitaṁ,
padaṁ hetaṁ mahantānaṁ boddhumarahanti āpadaṁ.

3847. yadā parābhavo hoti poso jīvitasaṅkaye,
atha jālañca pāsañca āsājjapi na khujjhati.

3848. api tveva mahāpañña pāsā bahuvidhā tatā,
gulhamāsajja bajjhanti athevaṁ jīvitakkhaye.

[bjt page 326] [\x 326/]
[pts page 343] [\q 343/]
3849. apināyaṁ tayā saddhiṁ sambhāsassa sukhudrayo,
api no anumaññasi api no jīvitaṁ dade.

3850. na ceva me tvaṁ baddhosi napi icchāmi te vadhaṁ,
kāmaṁ khippamito gantvā jiva tvaṁ anigho ciraṁ.

3851. na vāhametaṁ 1- icchāmi aññatretassa jīvitā,
sace ekena tuṭṭhosi muñcetaṁ mañca bhakkhaya.

3852. ārohapariṇāhena tulyasmā vayasā ubho,
na te lābhena jinatthi 2- etena niminā tuvaṁ.

3853. tadiṅgha samavekkhassu hotu giddhi tavāsmasu,
maṁ pubbe bandha pāsena pacchā muñca dijādhipaṁ.
3854. tāvadeva ca te lābho katassa yācanāya ca,
mitti ca dhataraṭṭhehi yāvajivāya te siyā.

3855. passantu no mahāsaṅghā tayā muttaṁ ito gataṁ,
mittāmaccā ca bhattā ca puttadārā ca bandhavā.

3856. na ca te tādisā mittā bahuntaṁ 3- idha vijjati,
yathā tvaṁ dhataraṭṭhassa pāṇasādhāraṇo sakhā.

3857. so te sahāyaṁ muñcāmi hotu rājā tavānugo,
kāmaṁ khippamito gantvā ñātimajjhe virocatha.

3858. so patito pamuttena bhattunā bhattu gāravo,
ajjhabhāsatha vakkaṅgo vācaṁ kaṇṇasukhaṁ bhaṇaṁ.

3859. evaṁ luddaka nandassa saha sabbehi ñātihi,
yathāhamajja nandāmi muttaṁ disvā dijādhipaṁ.

3860. ehi taṁ anusikkhāmi yathā tuvampi lacchase,
lābhaṁ yathāyaṁ 4- dhataraṭṭho pāpaṁ kiñci na dakkhati.

3861. khippamante puraṁ netvā 5- rañño dassehi no ubho,
abaddhe pakatībhute kāje ubhayate ṭhite

1. nevāhaṁ - machasaṁ 2. jivatthi - machasaṁ 3. bahunaṁ - machasaṁ 4. tavāya -machasaṁ syā, 5. gantvā - machasaṁ, syā.

[bjt page 328] [\x 328/]
3862. dhataraṭṭhā mahārāja haṁsādhipatino ime,
ayaṁ hi rājā haṁsānaṁ ayaṁ senāpatitaro,

3863. asaṁsayaṁ imaṁ disvā haṁsarājaṁ narādhipo,
patitā sumano vitto bahuṁ dassati te dhanaṁ.

[pts page 346] [\q 346/]
3864. tassa taṁ vacanaṁ sutvā kammanā 1- upapādayi,
khippamantepuraṁ gantvā rañño haṁse adassiyi.
abaddhe pakatibhute kāje ubhayato ṭhite.

3865. dhataraṭṭhā mahārāja haṁsādhipatino ime,
ayaṁ hi rājā haṁsānaṁ ayaṁ senāpatitaro.

3866. kathaṁ panidhe vihagā 2- tava hatthatthamāgatā,
kathaṁ luddo mahantānaṁ issaremidhamajjhagā.

3867. vihitā santi me pāsā pallalesu janādhipa,
yaṁ yadāyatanaṁ maññe dijānaṁ pāṇarodhanaṁ.

3868. tādisaṁ pāsamāsajja haṁsarājā abajjhatha,
taṁ abaddho upāsino mamāyaṁ ajjhabhāsatha.

3869. sudukkaraṁ anariyehi dahate bhāvamuttamaṁ,
bhatturatthe parakkanto dhamme yutto vihaṅgamo.

3870. attanāyaṁ cajitvāna jīvitaṁ jīvitāraho,
anutthunanto āsino bhattu yācittha jīvitaṁ.

3871. tassa taṁ vacanaṁ sutvā pasādamahamajjhagaṁ,
tato naṁ pāmuviṁ pāsā anuññāsiṁ sukhena ca.

3872. so patito pamuttena battunā bhattugāraco,
ajjhaśasatha vakkaṅgo vācaṁ kaṇṇasukhaṁ bhaṇaṁ.

1. kammamunā - machasaṁ syā 2. vibhaṅga - machasaṁ, syā

[bjt page 330] [\x 330/]
3873. evaṁ luddaka nandassu saha sabbehi ñātibhi,
yathāhamajja nandami muttaṁ disvā dijādhipaṁ.

3874. ehi taṁ anusikkhāmi yathā tvamapi lacchase,
lābhaṁ yathāyaṁ dhataraṭṭho pāpaṁ kiñci nadakkhati. 1-

3875. khippamantepuraṁ gantvā rañño dassehi no ubho,
abaddhe pakatibhūte kāje uīyato ṭhite.

3876. dhataraṭṭhā mahārāja haṁsādhipatino ime,
ayaṁ hi rājā haṁsānaṁ ayaṁ senāpatitaro.

3877. asaṁsayaṁ imaṁ disvā haṁsarājaṁ narādhipo,
patito sumano vitto bahuṁ dasasti te dhanaṁ.

[pts page 347] [\q 347/]
3878. evametassa vacanā ānitāme ubho mayā,
ettheva hi ime assu ubho anumatā mayā.

3879. soyaṁ evaṁ gato pakkhī dijo paramadhammiko,
mādisassa hi luddassa janayeyyātha maddavaṁ.

3880. upāyanaṁ hi 2- te deva nāññaṁ passāmi edisaṁ,
sabbasākuṇikagāme taṁ passa manujādhipa.

[pts page 348] [\q 348/]
3881. disvā nisinnaṁ rājānaṁ piṭhe sovaṇṇaye subhe,
ajjhabhāsatha vakkaṅgo vācaṁ kaṇṇasukhaṁ bhaṇaṁ.

3882. kaccinu bhoto kusalaṁ kacci bhoto anāmayaṁ,
kacci raṭṭhamidaṁ phītaṁ dhammena manusisasati. 3-

3883. kusalañceva me haṁsa atho haṁsa anāmayaṁ,
atho raṭṭhamidaṁ phītaṁ dhammena manusisasti.

3884. kacci bhoto amaccesu doso koci na vijjati,
kaccinnu te tavatthesu nāvakaṅkhanti jīvitaṁ

3885. athopi me amaccesu doso koci na vijjati,
atho te mamatthesu nāvakaṅkhanti jīvitaṁ.

1. nadakkhasi - machasaṁ 2. ca - machasaṁ 3. manusāsati - machasaṁ, syā

[bjt page 332. [\x 332/]     ]
3886. kacci te sādisi bhariyā assavā piyabhāṇini,
puttarūpayasupetā tava chandamasānugā.

3887. atho me sādisi bhariyā assavā piyyāṇinī,
puttarūpayasupetā mama chandavasānugā.

[pts page 349] [\q 349/]
3888. bhavaṁ tu kacci nu mahāsattuhatthatthataṅgato,
dukkhamāpajji vipulaṁ tasmiṁ paṭhamamāpade.

3889. kacciyaṁ 1- nāpatitvāna daṇejena samapoṭhayi,
evametesaṁ jamamānaṁ pākatikaṁ bhavati tāvade.

3890. khemamāsi mahārāja evamāpadi 2- saṁsati,
na cāyaṁ kiñcirasmāsu satatuva samapajjatha, 3-

3891. paccakampittha nesādo pubbeva ajjhabhāsatha,
tadāyaṁ sumukhoyeva paṇḍito paccahāsatha 4-

3892. tassa taṁ vacanaṁ sutvā pasādamayamajjhagā, tato maṁ pāmuci pāsā anuññāsi sukena ca,

3893. idampi sumukheneva etadatthāya cintitaṁ,
bhoto sakāse āgamanaṁ etassa dhanamicchatā.

3894. svāgatañcevidaṁ bhavataṁ patitocasmi dassanā,
eso api bahuṁ vittaṁ labhataṁ yāvaticchati.

[pts page 350] [\q 350/]
3895. santappayitvā nesādaṁ bhogehi manujādhipo,
ajjhabhāsatha vakkaṅgaṁ 5- vācaṁ kaṇṇasukhaṁ bhaṇaṁ.

3896. yaṁ balu dhammadhinaṁ 6- vaso vattati kiñcanaṁ,
sabbatthissariyaṁ 7- bhavataṁ pasāsatha 8- yadicchatha.

3897. dānatthaṁ upabhottuṁ vā yañcaññaṁ upakappati,
etaṁ dadāmi vo vitataṁ isseraṁ vissajāmi vo.

[pts page 351] [\q 351/]
3898. yathā ca myāyaṁ sumukho ajjhabhāseyya paṇḍito,
kāmasā khuddhisampanno taṁ myāssa paramappiyaṁ.

1. kacciyanto - machasaṁ 5. vakkaṅgo - machasaṁ, syā
2. evamāpariyāsati - syā 6. dhamammādhinaṁ - machasaṁ, syā
evamāpadiyāsati - machasaṁ 7. sababissariyaṁ - machasaṁ
3. māpajjatha - machasaṁ 8. taṁ pasāsaṁ - machasaṁ
4. ajjhabhāsatha - machasaṁ

[bjt page 336] [\x 336/]
3899. ahaṁ balu mahārāja nāgarājārivantaraṁ,
paṭivattuṁ na sakkomi na me so vinayo siyā.

3900. ambhākañceva yo seṭṭho tvañca uttamasattavo,
bhumipālo manusasindo pujā bahuhi hetuhi.

3901. tesaṁ abhinnaṁ bhaṇataṁ vattamāne vinicchaye,
nāntaraṁ 1- paṭivattabbaṁ pesesna 2- manujādhipa.

3902. dhamemana kira nesādo paṇḍito aṇḍajo iti,
naheva akatattassa nayo etādiso siyā.

3903. evaṁ aggapakatimā evaṁ uttamasatatavo,
yāvatatthi mayā diṭṭhā nāññaṁ passāmi edisaṁ.

3904. tuṭṭhosmi co pakatiyā vākeyyana madhurena ca,
eso cāpi mama chando ciraṁ passeyya vo ubho.

[pts page 352] [\q 352/]
3905. yaṁ kiccaṁ parame mitte katarasmāsu 3- taṁ tayā,
pattā nissaṁsayaṁ tyambhā bhattirasmāsu yā tava.

3906. aduñca nūna sumahā ñātisaṅghassamantaraṁ,
adasasanena asmākaṁ dukkhaṁ bahūsu pakkhisu.

3907. tesaṁ sokavighātāya tayā anumatā mayaṁ,
taṁ padakkhiṇato katvā ñāti passe marindama 4-

3908. addhāhaṁ vipulaṁ pitiṁ bhavataṁ vindāmi dassanā,
eso cāpi mahā attho ñātivissāsanā siyā.

[pts page 353] [\q 353/]
3909. idaṁ vatvā dhataraṭṭhā 5- haṁsarājā narādhipaṁ,
uttamajavamattāya ñātisaṅghamupāgamuṁ.

3910. te aroge anuppatte disvāna parame dvije,
kekānimakaruṁ haṁsā puthu paddo ajāyatha.

1. nattaraṁ - machasaṁ, syā 2. pesena - machasaṁ 3. katimasmāsu - machasaṁ
4. murindama - machasaṁ, syā 5. dhataraṭṭho - vi machasaṁ, syā

[bjt page 336] [\x 336/]
3911. te patitā pamuttena bhattunā bhattugāravā,
samantā parikariṁsu aṇḍajā laddhapaccayā.

3912. evaṁ mittavataṁ atthā sabbe honti padakkhiṇā,
haṁsā yathā dhataraṭṭhā ñātisaṅghamupāgamutti.
1. cullahaṁsajātakaṁ.

2. mahāhaṁsajātaṁ.
[pts page 359] [\q 359/]
3913. ete haṁsā pakkamanti vakkaṅgā bhayameritā,
bharittava hemavaṇṇa kāmaṁ sumukha pakkama.

3914. obhāya maṁ ñātigaṇā ekaṁ pāsavasaṁ gataṁ,
anapekkhamānā gacchanti kiṁ eko avahiyyasi.

3915. pateva patataṁ seṭṭha natthi baddhe 1- sahāyatā,
mā anīghāya hāpesi kāmaṁ sumukha pakkama.

[pts page 360] [\q 360/]
3916. nāhaṁ dukkhaparetoti 2- dhataraṭṭha tavaṁ jahe,
jīvitaṁ maraṇaṁ vā me tayā saddhiṁ bhavissati.
3917. nāhaṁ dukkhaparetoti dhataraṭṭha tavaṁ 3-jahe,
na maṁ anariyasaṁyutte kamme yojetumarahasi.

3918. sakumāro sakhātyasami sacitte casamiṁ te ṭhito,
√āto senāpati tyāhaṁ saṁsānaṁ pavaruttama.

3919. kathaṁ ahaṁ vikatthissaṁ 4- ñātimajjhe ito gato,
taṁ hitvā patataṁ seṭṭha kinte vakkhāmito gato
idha paṇaṁ cajissāmi nānariyaṁ kattumusasahe.

3920. eso hi dhammo sumukha yaṁ tvaṁ ariyapathe ṭhito,
yo bhattāraṁ sakhāraṁ maṁ na pariccattumusasahe 5-

1. bandhe - machasaṁ, syā 2. pi - machasaṁ, syā 3. tuvaṁ - machasaṁ, syā
4. vintisasaṁ - machasaṁ 5. paridattu - machasaṁ

[bjt page 338] [\x 338/]
[pts page 361] [\q 361/]

3921. taṁ hi me pekkhamānassa bhayaṁ na tveva jāyati,
adhigacchasi tvaṁ mayhaṁ evambhūtassa jīvitaṁ.

3922. icceva mantayantānaṁ ariyānaṁ ariyavuttinaṁ,
daṇḍamādāya nesādo āpadi 1- turito bhusaṁ.

3923. tamāpatantaṁ disvāna sumukho apari 2- brūhayi,
aṭṭhāsi purato rañño haṁso vissāsayaṁ vyathaṁ. 2-

9324. mā bhāyi pattaṁ seṭṭha nahi bhāyanati tādisā,
ahaṁ yogaṁ payuñachayasaṁ yuttaṁ dhammupasaṁhitaṁ.
tena pariyāpadānena 4- khippaṁ pāsā pamokkhasi.

[pts page 362] [\q 362/]
3925. tassa taṁ vacanaṁ sutvā sumukhassa subhāsitaṁ,
pahaṭṭhalomo nesādo añajalissa paṇāmayi.

3926. na me sutaṁ vā diṭṭhaṁ vā bhāsanto mānusiṁ 5dijo,
ariyaṁ bruvāno 6- vakkaṅgo cajanto mānusiṁ giraṁ.

3927. kinnu tāyaṁ dijo hoti mutto baddhaṁ 7- upāsasi,
obhāya sakuṇā yanati kiṁ eko avahiyasi.

[pts page 363] [\q 363/]
3928. rājā me so dijāmitta senāpaccassa kārayiṁ,
tamāpade pariccattuṁ nussabhe vihagādipaṁ.

3929. mahāgaṇāya bhattā me me eko vyasanaṁ agā,
cajāmi taṁ samma nesāda bhattāyaṁ abhito rame.

3930. ariyavattasi cakkaṅga yo piṇḍamapacāyasi,
cajāmi te taṁ bhattāraṁ gacchathubho yathā sukhaṁ

[pts page 364] [\q 364/]
3931. sace attappayogena ohito haṁsapakkhinaṁ,
anissaro muñcamambhe theyyaṁ kayirāsi luddaka.

1. āpati - machasaṁ, syā 2. ati - machasaṁ, syā 3. byadhaṁ - machasaṁ
4. pariyādānena - machasaṁ 5. mānusaṁ - machasaṁ 6. bruhanto - vi machasaṁ, syā 7. bandhaṁ - machasaṁ, syā 8. paṭiggaṇhama - machasaṁ

piṭavu 340
[pts page 365] [\q 365/]
3933. yassa tvaṁ batako 1- rañño kāmaṁ tasseva pāpaya,
tattha saṁyamano rājā yathābhiññaṁ karissati.

3934. icceva vutto nesādo hemavaṇeṇa haritatace,
ubho hatthehi saṅgayha 2- pañajare ajjhavodahi

[pts page 366] [\q 366/]
3935. te pañajaragate pakkhī ubho hassaravaṇṇine,
sumukhaṁ dhataraṭṭhañca luddo ādāya pakkami.

3936. bhariyamāno dhataraṭṭho sumukhaṁ etadabuvi,
khāḷhaṁ bhāyāmi sumukha sāmāya lakkhaṇuruyā
asmākaṁ vadhamaññāya athattānaṁ vadhissati.

3937. pākahaṁsā ca sumukha suhemā hemasuttavā,
koñca samuddatireva kapaṇā nūna rucchati.

3938. evaṁ mahanto lokassa appameyyo mahāgaṇi,
ekitthimanusoceyya na idaṁ paññavakomiva

3939. vāto ca gandhamādeti ubhayaṁ chekapāpakaṁ,
bālo āmakapakakaṁ ca lolo andho va āmisaṁ.

[pts page 367] [\q 367/]
3940. avinicchayaññu atthesu mandova paṭibhāsi 3- maṁ,
kiccākiccaṁ na jānāsi sampatto kālapariyāyaṁ.

3941. aḍḍhummatto udiresi yo seyyā maññasitthiyo,
bahusādhāraṇā hetā soṇḍānaṁva surāgharaṁ.

1. bhaṭako - machasaṁ 2. paggayha - machasaṁ, syā 3. paṭibhāti - machasaṁ

[bjt page 342] [\x 342/]
3942. māyā cesā marici ca soko rogo vupaddavo,
kharā ca bandhanā cetā maccupāso guhāsayo
tāsu yo visasase poso so naresu narādhamo.

[pts page 368] [\q 368/]
3943. yaṁ vuddhehi1 upaññātaṁ ko taṁ ninditumarahati,
mahābhūtitthiyo nāma lokasmiṁ udapajjisuṁ.
3944. khiḍḍā paṇihitā tyāsu rati tyāsu patiṭṭhitā,
khijāni tyāsu rūhanti yadidaṁ sattā pajāyare
tāsu ko nibbide poso pāṇamāsajja pāṇihi.
3945. tvameva nañño sumukha thinaṁ atthesu yuñajasi, tassa tyājja bhaye jāte bhītena jāyate mati.

3946. sabbo hi saṁsayaṁ patto bhayaṁ bhīrū titikkhati,
paṇḍitā ca mahattāno attho yuñajanti duyyuje.

3947. etadatthāya rājāno suramicchanti mantinaṁ,
paṭibāhati yaṁ suro āpadaṁ attapariyāyaṁ.

3948. mā no ajja vikantiṁsu rañño sudā mahānase,
tathāhi vaṇṇo pattānaṁ phalaṁ veḷuṁva taṁ vadhi.

3949. mutto na icchi oḍḍetuṁ bandhaṁ upāgami,
sopajja saṁsayaṁ patto atthaṁ gaṇhihi mā mukhaṁ.

1. buddhehi - machasaṁ

[bjt page 344] [\x 344/]
[pts page 369] [\q 369/]
3950. so taṁ yogaṁ payujañassu yuttaṁ dhammupasaṁhataṁ,
tavaṁ pariyāpadānena 1- mama pāṇesanaṁ cara.

[pts page 370] [\q 370/]
3951. mābhāyi patataṁ seṭṭha nahi bhāyanti tādisā,
ahaṁ yogaṁ payuñajissaṁ yuttaṁ dhammupasaṁhitaṁ,
mama pariyāpadānena khippaṁ pāsā pamokkhasi.

3952. sa luddo haṁsakājena rājadvāraṁ upāgami,
paṭivedetha maṁ rañño dhataraṭṭhāyamāgato.

3953. te disavā puññasaṅkāse ubho lakkhaññasammate,
khalu saññamano2- rājā amacce ajjhahāsatha.

3954. detha luddassa vatthāni attaṁ pānañca bhojanaṁtha
kāmaṁ karo hiraññassa yāvanto esa icchati.

[pts page 371] [\q 371/]
3955. disvā luddaṁ pasantantaṁ kāsirājā3- tadābravi,
yadāyaṁ samma khemaka puṇṇā haṁsehi tiṭṭhati.

3956. kathaṁ ruciṁ4- majjhagataṁ pāsahattho upāgami,
okiṇṇaṁ ñātisaṅghehi nimajjhimaṁ5- kathaṁ gahi.

3957. ajja me sattamā ratti ādānāni6- upasato, padametassa atvesaṁ appamatto
3958. athassa padamaddakkhiṁ carato adanesanaṁ,
tatthāhaṁ odahiṁ pāsaṁ evetaṁ7- dijamaggahiṁ.

[pts page 372] [\q 372/]
3959. ludda dve ime sakuṇā atha ekoti bhāsasi,
cittannu te vipariyattaṁ ādu kinnu jigiṁsasi. 8-

3960. yassa lohitakā tāḷā tapaneyyanibhā subhā, 9-
uraṁ saṁhacca tiṭṭhanti so me bandhaṁ upāgami.

1. pariyādānena - machasaṁ 2. saṁsamano - machasaṁ, syā
3. kāsirājetadabruvi - machasaṁ, syā 4. ruci - machasaṁ, syā
5. nimmajjhimaṁ - machasaṁ, syā 6. adanāni - machasaṁ
7. evaṁ taṁ - machasaṁ, syā 8. jigisati - machasaṁ 9. sabhā - machasaṁ

[bjt page 346] [\x 346/]
3961. athāyaṁ bhassaro pakkhī abaddho1- baddhamāturaṁ,
ariyaṁ bruvāno aṭṭhāsi vajanto mānusiṁ giraṁ.

[pts page 373] [\q 373/]
3962. atha ninnu2-dāni sumukha hanuṁ saṁhacca tiṭṭhasi,
ādu me parisaṁ patto bhayā bhito na bhāsasi.

3963. nāhaṁ kāsipati bhīto ogayha parisaṁ tava,
nāhaṁ bhayā na bhāsissaṁ vākyaṁ atthasmiṁ tādise.

3964. na te abhisaraṁ passe na rathe napi pattike,
nāssa cammaṁva kīṭaṁ vā vammite ca dhanuggahe.

3965. na hiraññaṁ suvaṇṇaṁ vā nagaraṁ vā sumāpitaṁ,
okiṇṇaparikhaṁ3- duggaṁ daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṁ,
yattha paviṭṭho sumukha bhāyitabbaṁ na bhāyasi.

[pts page 374] [\q 374/]
3966. na me abhisarenattho nagarena dhanena vā,
apathena pathaṁ yāma antalikkhe carā mayaṁ.

3967. sutāva paṇḍitā tyambhā nipuṇā atthacintakā,
bhāsematthavatiṁ vācaṁ saccevasasa patiṭṭhito.

3968. kiñca tuyhaṁ asaccassa anariyassa karissati,
musāvādissa luddassa bhaṇitampi subhāsitaṁ.

3969. taṁ brahmaṇānaṁ vacanā imaṁ khemiṁ 4- akārayi,
abhayañca tayā ghuṭṭhaṁ imāyo dasadhā disā.

3970. ogayha te pokkharaṇiṁ vippasannodakaṁ suciṁ,
pahutañcādanaṁ5- tattha abhiṁsācettha pakkhinaṁ.

1. abandho bandha - machasaṁ 2. kiṁ - machasaṁ 3. parikakhaṁ - machasaṁ
4. khemaṁ - machasaṁ 5. bahukaṁ khādanaṁ - machasaṁ, pahutaṁ khādanaṁ - syā

[bjt page 348] [\x 348/]
3971. idaṁ sutvāna nigghosaṁ āgatambhā 1- tavantike,
te te baddhasmā2- pāsena etaṁ te bhāsitaṁ musā.

3972. musāvādaṁ purakkhatvā icchālohañca pāpakaṁ. ubhosandhiṁ atikkamma asātaṁ upapajjati.

[pts page 375] [\q 375/]
3973. nāparajjhāma sumukha napi lobhā camaggahiṁ,
sutā ca paṇḍitātyattha nipuṇāatthacintakā.

3974. appevatthavatiṁ vācaṁ vyākareyyuṁ idhāgatā,
tathā taṁ samma nesādo vutetā sumukha magaghi.
3975. neva bhītā3- kāsipati upanitasmiṁ jivite,
bhāsematthivatiṁ vācaṁ sampattā kālapariyāyaṁ.

3976. yo migena migaṁ hatti pakkhiṁ vā pana pakkhinā,
sutena vā sutaṁ kiṇe4- kiṁ anariyataraṁ tato.

3977. yo ca ariyarudaṁ bhāse anariyadhammamavassito,
ubho so dhaṁsate lokā idhaceva parattha ca.

3978. na majjetha yasaṁ patto na vyathe5- pattasaṁsayaṁ,
vāyametheva kiccesu saṁvare vivarāni ca.

[pts page 376] [\q 376/]
3979. ye vaddhā6- abbhatikkantā sampattā kālapariyāyaṁ,
idha dhammaṁ caritvāna evete 7- tidivaṁ gatā.

3980. idaṁ sutvā kāsipati dhammamattani pālaya,
dhataraṭṭhañca muñcāhi haṁsānaṁ pavaruttamaṁ,

3981. āharantudakaṁ pajjaṁ āsanañca mahārahaṁ,
pañajarato pamokkhāmi dhataraṭṭhaṁ yasassinaṁ.

1. agatamha - machasaṁ 2. bandhasmā - vi machasaṁ 3. bhūtā - machasaṁ, syā
4. kiṇyā - machasaṁ kilyā - syā 5. nabyādhe - machasaṁ, syā 6. vuḍḍānābabhatikkhantā - machasaṁ 7. evaṁ te - machasaṁ, syā

[bjt page 350] [\x 350/]
3982. tañca senāpatiṁ dhiraṁ nipuṇaṁ atthacintakaṁ,
yo sukho sukhino rañño dukkhite hoti dukkhito.

3983. etādisā1- kho arahanti piṇḍamasnātu bhattuno,
yathāyaṁ sumukho rañño pāṇasādhāraṇo sakhā.

[pts page 377] [\q 377/]
3984. pīṭhañca sababasovaṇṇaṁ aṭṭhapadaṁ manoramaṁ,
maṭṭhaṁ kāsikapatthinnaṁ2- dharaṭṭho upāvisi.

3985. kocchañca sabbasovaṇṇaṁ veyyagghaparisibbitaṁ,
sumukho ajjhupāvekkhi dhataraṭṭhassa anantaraṁ.

3986. tesaṁ kañcanapattehi puthu ādāya kāsiyo,
bhaṁsānaṁ abhihāresu aggaṁ rañño pavāsitaṁ.

3987. disvā abhihaṭaṁ aggaṁ kāsirājena pesitaṁ,
kusalo khattadhammānaṁ tato pucchi anantarā.

3988. kacci bhoto kusalaṁ kacci bhoto anāmayaṁ,
kacci raṭṭhamidaṁ phītaṁ dhammenamanusissati.

3989. kusalañceva me haṁsa atho haṁsa anāmayaṁ,
atho raṭṭhamidaṁ phītaṁ dhammenamanusissati.

3990. kacci bhoto amaccesu doso koci na vijjati,
kaccinnu te tavatthesu nākaṅkhanti jīvitaṁ

3991. atho pi me amaccesu doso koci na vijjati,
atho pi te mamatthesu nāvakaṅkhanti jīvitaṁ.

3992. kacci te sādisi bhariyā assavā piyabhāṇinī,
puttarūpayasupetā mama chandavasānugā.

3993. atho me sādisi bhariyā assavā piyabhāṇinī,
puttarūpayasupetā mama chandasānugā.

[pts page 378] [\q 378/]
3994. kacci raṭṭhaṁ anuppīḷaṁ akutoci upadadvaṁ,
asāhasena dhammena samena manusissati3-

1. ediso kho arahati - machasaṁ, syā 2. matthinnaṁ - machasaṁ vatthinaṁ - syā
3. samenamanusāsasi - machasaṁ

[bjt page 352. [\x 352/]     ]
3995. atho raṭṭhaṁ anuppīḷaṁ akutoci upadadvaṁ,
asāhasena dhammena samena manusissati1-

3996. kacci santo apacitā asanto parivajjitā,
no ce dhammaṁ niraṅkatvā adhammamanuvattasi. 2-

3997. santo ca me apacitā asanto parivajjitā,
dhammamevānuvattāmi adhammo me niraṅkato.

3998. kacci nānāgataṁ dīghaṁ samavekkhasi khattiya,
kacci na matto madaniye paralokaṁ na santatasi.

3999. nāhaṁ anāgataṁ dīghaṁ samavekkhāmi pakkhima, ṭhito dasasu dhammesu paralokaṁ na santase.

4000. dānaṁ sīlaṁ pariccāgaṁ ajjavaṁ maddavaṁ tapaṁ,
akkodhaṁ3- avihiṁsañca khantiñca avirodhanaṁ.

4001. iccete kusale dhamme ṭhite pasasāmi attani,
tato4- me jāyate piti somanasasaññacanappakaṁ.

4002. sumukho ca acintetvā vissaji pharusaṁ giraṁ,
bhāvadosamanaññāya asmākāyaṁ vihaṅgamo.

4003. so kuddho pharusaṁ vācaṁ nicchachāresi ayoniso,
yānasmāsu5- na vijjanti na idaṁ paññavatāmiva.

[pts page 379] [\q 379/]
4004. atthi metaṁ atisāraṁ vegena manujādhipa,
dhataraṭṭhe ca baddhasmiṁ dukkhaṁ me vipulaṁ ahu.

4005. tvaṁ no pitāva puttānaṁ bhūtānaṁ dharaṇiriva,
asmākaṁ adhipantānaṁ khamassu rājakuñajara.

4006. etaṁ te anumodāma yaṁ bhāvaṁ na niguhasi,
khīlaṁ pahindasi pakkhī ujukosi vihaṅgama.

1. manusissahaṁ - machasaṁ 2. mavattasi - machasaṁ 3. akodhaṁ - machasaṁ
4. atho - machasaṁ 5. yānasmesu - machasaṁ

[bjt page 354] [\x 354/]
4007. yaṁ kiñci ratanaṁ atthi kāsirājanivesane,
rajataṁ jātarūpañca muttā veḷuriyā bahu.

[pts page 380] [\q 380/]
4008. maṇayo saṅkhamuttañca vatthakaṁ haricandanaṁ,
ajinaṁ dantabhaṇḍañca lohaṁ kālāyasaṁ bahuṁ,
etaṁ dadāmi vo vintaṁ isseraṁ vissajāmi vo.

4009. addhā apaphitā tyamhā sakkatā ca rathesabha,
dhammesu vattamānānaṁ tvaṁ no ācariyo bhava.

4010. ācariyasamanuññātā tayā anumatā mayaṁ,
taṁ padakkhiṇato katvā ñāti passemarindama.

4011. sabbarattiṁ cintayitvā mantayitvā yathā tathaṁ,
kāsirājā anuññāsi haṁsānaṁ pavaruttamaṁ.

[pts page 381] [\q 381/]
4012. tato ratyā vivasane suriyassuggamanaṁ1- pati,
pekkhato kāsirājassa bhavanā2- te vigāhisuṁ.

4013. te aroge anuppatte disvāna parame dije,
ke keti makaruṁ haṁsā puthusaddo ajāyatha.

4014. te patitā pamuttena bhattunā bhattugāravā,
samattā parikariṁsu aṇaḍajā laddhapaccayā.

[pts page 382] [\q 382/]
4015. evaṁ mittavataṁ atthā sabbe honti padakkhiṇā,
haṁsā yathā dhataraṭṭhā ñātisaṅghamupāgamutti.
mahāhaṁsajātaka yi.

3. sudhābhojanajātakaṁ.
[pts page 387] [\q 387/]
4016. 3-neva kiṇāmi napi vikakiṇāmi
na cāpi me sannicayo ca atthi,
sukiccharūpaṁ catidaṁ parittaṁ
patthodano nālamayaṁ duvinnaṁ.

1. suriyuggamanaṁ - machasaṁ 2. bhavanato - machasaṁ
3. "neva kiṇāmi napi vikkiṇāmi" tyādi imā ekavisati gāthāyo heṭṭhā vādasanipāte kosiyajātakepi dissanti. imasmimpi ṭhāne āgatā aṭṭhakathācariyo pana- "naguttame girivare gandhamādane"ti. ito paṭṭhāya sudhābhojana jātakaṁ dassesiti.

[bjt page 356] [\x 356/]
4017. appambhā appakaṁ dajjā anumajjhato majjhakaṁ,
bahumhā bahukaṁ dajjā adānaṁ nupapajjati.

4018. taṁ taṁ vadāmi kosiya dehi dānāni bhuñja ca,
ariyaṁ maggaṁ samārūha nekāsi labhate sukhaṁ.

[pts page 388] [\q 388/]
4019. moghañcassa hutaṁ hoti moghañcāpi samihitaṁ,
atithismiṁ yo nisinnasmiṁ eko bhuñjati bhojanaṁ.
4020. taṁ taṁ vadāmi kosiya dehi dānāni bhuñja ca,
ariyaṁ maggaṁ samārūha nekāsi labhate sukhaṁ.

4021. saccaṁ tassa hutaṁ hoti moghañcāpi samihitaṁ,
atithismiṁ yo nisinnasmiṁ neko bhuñjati bhojanaṁ.
4022. taṁ taṁ vadāmi kosiya dehi dānāni bhuñja ca,
ariyaṁ maggaṁ samārūha nekāsi labhate sukhaṁ.

4023. sarañca juhati yo so bahukāya ca,
doṇe tibbarutitthasmiṁ sīghasote mahāvahe.

4024. atracassa hutaṁ hoti atracassa samihitaṁ
atithismiṁ yo nisinnasmiṁ neko bhuñjati bhojanaṁ.
4025. taṁ taṁ vadāmi kosiya dehi dānāni bhuñja ca,
ariyaṁ maggaṁ samārūha nekāsi labhate sukhaṁ.

[pts page 389] [\q 389/]
4026. balisaṁ hi so niggalati dīghasutataṁ sabbandhanaṁ,
atithismiṁ yo nisinnasmiṁ eko bhuñjati bhojanaṁ.
4027. taṁ taṁ vadāmi kosiya dehi dānāni bhuñja ca,
ariyaṁ maggaṁ samārūha nekāsi labhate sukhaṁ.

[pts page 390] [\q 390/]
4028. uḷāravaṇṇā vata brāhmaṇā ime
ayañca vo sunakho kissa hetu,
uccāvacaṁ vaṇṇanibhaṁ vikubbati
akkhātha no brahmaṇā kenu tumbhe.

[bjt page 358] [\x 358/]

4029. cando ca suriyo ca ubho idhāgatā
ayaṁ pana mātali devasārathi,
sakkohamasmi tidasānamindo
eso ca kho pañcasikhoti vuccati.

4030. pāṇissarā mutiṅgā ca murajāḷambarāni ca,
suttamenaṁ pabodhenti paṭibuddho ca nandati.

[pts page 391] [\q 391/]
4031. ye kecime maccharino kadariyā
paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṁ,
idheva nikkhippa sarīradehaṁ
kāyassa bhedā nirayaṁ vajanti.
4032. ye kecime suggatimāsasānā
dhamme ṭhitā saṁyame saṁvibhāge,
idheva nikkhippa sarīradehaṁ
kāyassa bhedā sugatiṁ vajanti.

4033. tvaṁ no ñāti purimāsu jātisu
so macchari rosako pāpadhammo,
taveva atthāya idhāgatambhā
mā pāpadhammo nirayaṁ apattha.

4034. addhā hi maṁ vo hitakāmā yaṁ maṁ samanusāsatha,
sohaṁ tathā karissāmi sabbaṁ vuttaṁ hitesihi.

[pts page 392] [\q 392/]
4035. esāhamajjeva upāramāmi
na cāpahaṁ kiñci kareyya pāpaṁ,
na cāpi me kiñci adeyyamatthi
na pāci datvā udakampahaṁ pibe.

4036. evañca me dadato sabbakālaṁ
bhogā ime vāsava khiyissanti,
tato ahaṁ pabbajissāmi sakka
hitvāna kāmāni yathodhikāniti.

[pts page 393] [\q 393/]
4037. naguttame girivare gandhamādane
modanti tā devavarāhipālitā,
athāgamā isivaro sabbalokagu
supupphitaṁ dumavarasākhamādiya.

[bjt page 360] [\x 360/]
4038. suciṁ sugandhaṁ tidasehi sakkataṁ
pupphuttamaṁ amaravarehi sevitaṁ,
aladdha maccehi vā dānavehi vā
aññatra devehi tadārahaṁ hidaṁ.

4039. tato catasso kanakattacūpamā
uṭṭhāya nāriyo pamadādhipā muniṁ,
āsā ca saddhā ca tato sirī hiri
iccabravuṁ nārada devabrāhmaṇaṁ.

4040. sace anuddiṭṭhaṁ tayā mahāmuni
pupphaṁ imaṁ pārichatassa brahme,
dadāhi no sabbagati te ijjhatu
tvampi no hohi yatheva vāsavo.

4041. taṁ yācamānābhisamekkha nārado
iccabravī saṅkalahaṁ udirayi,
na mayhamatthatthi imehi kocinaṁ
yā yeva vo seyyasī sā piḷayhatha1-

[pts page 394] [\q 394/]
4042. tvaṁ nottamovābhisamekkha nārada,
yassicchasi tassaṁ anuppacecchasu,
yassā hi no nārada tvaṁ padassasi
sā yeva no hohiti seṭṭhasammatā.

4043. akallametaṁ vacanaṁ sugatte
ko brāhmaṇo ko kalahaṁ udiraye,
gantvāna bhūtādhipameva pucchatha
sace na jānātha idhuttamādhamaṁ.

4044. tā nāradena parampapakopitā
udiritā vaṇṇamadena mattā,
sakāse2- ganatvāna sahassacakkhuno
pucchiṁsu bhūtādhipaṁ kānu seyyasi.

[pts page 395] [\q 395/]
4045. tā disvā āyattamanā purandado
iccabravi devavaro katañajalī,
sabbāva vo hotha sugatte sādisi
ko neva bhadde kalahaṁ udirayi.

1. pilandhetha - vi. machasaṁ 2. sakāsaṁ - machasaṁ

[bjt page 362] [\x 362/]
4046. yo sabbalokaṁ carako mahāmuni
dhamme ṭhito nārado saccanikkamo,
so no bravi girivare gandhamādane
gantvāna bhūtādhipameva pucchatha
sace na jānātha idhuttamādhamaṁ.

4047. asu brahāraññacaro mahāmuni
nādatvā bhattaṁ varagatte bhuñjani,
viceyya dānāni dadāti kosiyo
yassā hi so dassati sāva seyyasi.

[pts page 396] [\q 396/]
4048. asuhi yo sammati dakkhiṇaṁ disaṁ
gaṅgāya tīre himavantapasmanī,
sa kosiyo dullabhapānabhojano
tassa sudhaṁ pāpaya devasārathi.

4049. sa mātali devavarena pesito
sahassayuttaṁ abhiruyha sandanaṁ,
sa khippameva upagamma assamaṁ
adissamāno munino sudhaṁ adā1-

4050. udaggihuttaṁ upatiṭṭhāto hi me
pabhaṅkaraṁ lokatamonuduttamaṁ,
sabbāni bhūtāni aticca vāsavo
ko neva me pāṇisu kiṁ sudhodahi.

4051. saṁkhupamaṁ setamatulyadassanaṁ
suciṁ sugandhaṁ piyarūpambhutaṁ,
adiṭṭhapubbaṁ mama jāta2- cakkhuhi
kā devatā pāṇisu kiṁ sudhodahi.

[pts page 397] [\q 397/]

4052. ahaṁ mahindena mahesi pesito
sudhābhihāsiṁ turito mahāmuni,
jānāsi maṁ mātali deva sārathi
bhuñjassu bhattuttamaṁ mā vicārayi3-

4053. bhuttā ca sā dvādasa hanti pāpake
khudaṁ pipāsaṁ aratiṁ daraklamaṁ, 4-
kodhupanāhañca vivādapesunaṁ
sītuṇhatandiñca rasuttamaṁ idaṁ.

1. adāsi - machasaṁ 2. jātu- machasaṁ 3. mātabhicārayi - machasaṁ
4. darathakkhamaṁ - machasaṁ, durakkamaṁ - vi darathaṁ kīlaṁ - syā

[bjt page 364] [\x 364/]
4054. na kappati mātali mayha bhuñjituṁ
pubbe adatvā iti me vatuttamaṁ,
na cāpi ekāsanamariyapujitaṁ
asaṁvibhāgi ca sukhaṁ na vindati.

4055. thighātakā yecime pāradārikā
mittadduno yeca sapanti subbate,
sabbeva te maccharīpañca mādhamā
tasmā adatvā udakampi nāsmiye.

[pts page 398] [\q 398/]
4056. yo hitthiyā cā purisassa vā pana
dassāmi dānaṁ vidusampavaṇṇitaṁ,
saddhā vadaññu idha vitamaccharā
bhavanti hete sucisammasammatā 1-

4057. ato mutā2- devavarena pesitā
kaññā catasso kanakattacūpamā,
āsā ca saddhā ca sirī tato hiri
taṁ assamaṁ āgamuṁ yattha kosiyo.

4058. tā disvā sabbo paramappamodito
subhena vaṇṇena sikhārivaggino,
kaññā catasso caturo catuddisā
iccabravi mātalino ca sammukhā.

4059. purimaṁ disaṁ kā tvaṁ pabhāsi devate
alaṅkatā tāravarāva osadhi,
pucchāmi taṁ kañcanavellivigagahe
ācikkha me tvaṁ katamāsi devatā3-

[pts page 399] [\q 399/]
4060. sirāhaṁ devi4- manujesu pujitā
apāpasattupanisevini sadā,
sudhāvivādena tavantimāgatā
taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya.

4061. yassāhamicchāmi sudhaṁ mahāmuni
sa5- sabbakāmehi nāro pamodati,
siriti6- maṁ jānahi pujahatuttama
taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya.

1. suvisacca - vi machasaṁ syā 4. deva - machasaṁ
2. matā - machasaṁ syā 5. so - vi machasaṁ, syā
3. devate - machasaṁ 6. siritu - machasaṁ siriyi - vi.

[bjt page 366] [\x 366/]
4062. sippena vijjacaraṇena buddhiyā
narā upetā paguṇā sakammunā,
tayā vihinā na labhanti kiñcanaṁ
tayidaṁ nana sādhu yadidaṁ tayā kataṁ.

4063. passāmi posaṁ alasaṁ mahagghasaṁ
sudukkulinampi arūpimaṁ naraṁ,
tayānugutto siri jātimaṁ api
peseti dāsaṁ viya hogavā sukhi.

4064. taṁ taṁ asaccaṁ avibhajjaseviniṁ
jānāmi mulhaṁ vidurānupātiniṁ,
na tādisi arahati āsanudakaṁ
kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi.

[pts page 400] [\q 400/]
4065. kā sukkadāṭhā paṭimutta7- kuṇḍalā
cittaṅgadā kambuvimaṭṭhadhārinī,
osintavaṇṇaṁ paridayha sobhasi
kusaggirattaṁ apiḷayha macajariṁ.

4066. migiva bhantā saracāpadhārinā
viraditā mandamiva udikkhasi,
ko te dutiyo idha vandalovane
na bhāyasi ekikā kānane vane.

4067. na me dutiyo idhamatthi kosiya
masakkasārappabhavambhi devatā,
āsā sudhāsāya tavantimāgatā
taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya.

[pts page 401] [\q 401/]
4068. āsāya yanti vāṇijā dhanesino
nāvaṁ samāruyha parenti aṇṇave,
te tatthasidanti athopi ekadā
jinādhanā enti vinaṭṭhapābhatā.

4069. āsāya khettāni kasanti kassakā
vapanti khijāni karontupāyaso,
ītinipātena avuṭṭhitāya vā
na kiñci vindanti tato phalāgamaṁ.

1. paṭimukka - machasaṁ

[bjt page 368] [\x 368/]
4070. athattakārāni karonti bhattusu
āsaṁ purakkhatvā narā sukhesino,
te bhatturatthā atigāḷhitā puna
disā panassanti aladdha kiñcanaṁ.

4071. jahitva 1- dhaññañca ñātake
āsāya saggādhimanā sukhesino,
tapanti lukhampi tapaṁ cirantaraṁ
kummagga2- māruyha parenti duggati. ṁ

4072. āsā visaṁvādikasammatā3- ime
ase sudhāsaṁ4- vinayassu attani,
na tādisi arahati āsanudakaṁ5-
kuto sudhā gaccha na mayaha ruccasi.

[pts page 402] [\q 402/]
4073. daddallamānā yasasā yasassini
chighañña6-nāmavhayanaṁ disaṁ pati,
pucchāmi taṁ kañcanavelliviggahe
ācikkha me tvaṁ katamāsi devatā7-

4074. saddhāhaṁ devī8- manujesu pujitā
apāpasattupinasevini sadā,
sudhāvivādena tavantimāgatā
taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya.

[pts page 403] [\q 403/]
4075. dānaṁ damaṁ cāgamathopi saṁyamaṁ
ādāya saddhāya karonti hekadā,
theyyaṁ musākuṭamathopi pesunaṁ
karonti heke puna viccutā tāya.

4076. bhariyāsu poso sadisisu pekkhavā
silupapannāsu patibbatāsupi,
vinetvā chandaṁ kuladhitiyāsupi
karoti saddhaṁ pana9- kumbhadāsiyā.

1. hitvāna - machasaṁ 2. kumagga - machasaṁ 3. visaṁvādaka - machasaṁ
4. sudhāya - machasaṁ 5. āsanuddakaṁ - machasaṁ 6. dīghañña - machasaṁ
7. devate - machasaṁ 8. deva - machasaṁ 9. puna - vi.

[bjt page 370] [\x 370/]
4077. tvameva saddhe paradārasevinī
pāpaṁ karosi kusalampi rañcasi,
na tādisi arahasi āsanudakaṁ
kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi.

[pts page 404] [\q 404/]
4078. jighaññarattiṁ aruṇasmimuhate
yā dissati uttamarūpavaṇṇinī,
tathupamā maṁ paṭibhāsi devate
acikkhā me tvaṁ katamāsi accharā.

4079. kāḷā nidāgheriva aggajātiva
anileritā lohitapattamālinī,
kā tiṭṭhasi mandamivāvalokayaṁ
bhāsesamānāva giraṁ na muñcasi.

4080. hirāhaṁ devī1- manujesu pujitā
apāpasattūpanisevini sadā
sudhā vivādena tavantimāgatā
sā taṁ na sakkomi sudhampi yācituṁ
kopinarūpā viya yācanatthiyā.

4081. dhammena ñāyena sugatte lacchasi
eso hi dhammo nahi yācanā sudhā,
taṁ taṁ ayācantimahaṁ nimantaye
sudhāya yampicchasi tampi dammi te.

[pts page 405] [\q 405/]
4082. sā tvaṁ mayā ajja sakambhi assame
nimantinā kañcanavelli2- viggahe
tuvaṁ hi me sabbarasehi pujiyā
taṁ pujayitvāna sudhampi asmiye.

4083. sā kosiyenānumatā jutimatā
addhā hiri rammaṁ pāvisiyasmaṁ,
udaññacantaṁ phalamariyapujitaṁ
apāpasattupanisevitaṁ sadā.

4084. rukkhaggahaṇā bahutettha pupphitā
ambā piyālā panasā ca kiṁsukā,
sobhañajanā loddamathopi padamakā
kekā ca bhaṅgā tilakā ca pupphitā.

1. dve - machasaṁ 2. vella - machasaṁ

[bjt page 372] [\x 372/]
4085. sālā kareri bahukettha jambuyo
assattha nigrodha madhukā ca vetasā,
uddālakā pāṭalisindhucārikā
manuññagandhā mucalindaketakā.

4086. hareṇunā veḷukā veṇutindukā1-
sāmāka nivaramathopi cinakā,
mocā kadali bahuketthasāliyo
pavihayo ābhujino ca taṇḍulā.

4087. tassa ca uttare passe2- jātā pokkharaṇi sivā,
akakkasā apabbhārā3- sādhu appaṭigandhiyā.

4088. tattha macchā4- santiratā khemino bahubhojanā,
siṅgu savaṅkā sakulā5- satavaṅkā ca rohitā
āligaggarakākiṇṇā pāṭhinā kākamacchakā.
[pts page 406] [\q 406/]
4089. tattha pakkhī santiratā khemino bahubhojanā,
haṁsā koñcā mayurā ca cakkavākā ca kukkubhā
kuṇālakā bahucitrā sikhaṇḍi jīvaṁjivakā.

4090. tattha pānāyamāyanti nānāmigagaṇā bahu,
sīhā vyagghā varābhā ca acchakokataracchayo.

4091. palāsādā ca gavajā mahisā rohitā rurū,
eṇoyyā ca varāhā ca gaṇino niṅkasukarā6-

4092. kadalimigā bahu vettha7- biḷārā sasakaṇṇakā
chamāgiri pupphavicitra santhatā
dijābhighuṭṭhā dijasaṅghasevitā

[pts page 407] [\q 407/]
4093. sā suttavā nīladumāhilamabitā
vijju mahāmegharivānupajjatha,
tassā susambandha siraṁ8- kusāmayaṁ
suciṁ sugandhaṁ ajinupasevitaṁ
atricchakocchaṁ hirimetadabravi
nisida kalyāṇi sukhayidamāsanaṁ.

1. keṇutiṇḍukā - machasaṁ 2. uttarapassena - machasaṁ, syā 3. akakkassa apabbharā - machasaṁ 4. paccha - machasaṁ 5. saṅkulā - machasaṁ 6. nikasukarā -vi machasaṁ, syā 7. bahukettha - machasaṁ bahuketthe - syā 8. suraṁ - machasaṁ

[bjt page 374] [\x 374/]
4094. tassā tadā kocchagatāya kosiyo
yadicchamānāya caṭājinaṁ dharo,
navehi pattehi sayaṁ sahudakaṁ
sudhābhihāsi turito mahāmuni.

4095. sā taṁ paggayha1- ubhogi pāṇihi
iccabravi attamanā jaṭādharaṁ,
handāhaṁ etarahi pujitā tayā
gaccheyya brahme tidivaṁ jitāvini.

4096. sā kosiyānumatā jutimatā
udiritā2- vaṇṇamadena mattā,
sakāse3- gananvana sahassacakkhuno
ayaṁ sudhā vāsava dehi me jayaṁ.

4097. tamena sakkopi tadā apūjayi
sahindā devā sura4- kaññamuttamaṁ,
sā pañajali devamanussapujitā
tavambhi kocchambhi yadā upāvisi.

[pts page 408] [\q 408/]
4098. tameva saṁsi punareva mātalī
sahassanetto tidasānamindo,
gananvāna vākyaṁ mama brūhi kosiyaṁ
āsāya saddhā siriyā ca kosiya
hiri sudhaṁ kena malattha hetunā.

4099. taṁ supalavatthaṁ udatārayī rathaṁ
daddallamānaṁ upakiriya5- sādisaṁ,
jambonadīsaṁ tapaneyya sannibhaṁ
alaṅkataṁ kañcanacittasantikaṁ.

4100. suvaṇṇacandettha bahu nipātitā
hatthi gavassā kikivyagghadipiyo, 6-
eṇeyyakā7- laṅghimayettha pakkhiyo
migettha veḷuriyamayā yudhāyutā8-

1. paṭiggayha - machasaṁ 2. udirayi - machasaṁ 3. saṅkāse - machasaṁ, syā
4. sura - machasaṁ 5. upakakiriya - syā upakāriya - machasaṁ 6. kiṁpurisa -machasaṁ, syā 7. laṅgha - machasaṁ, syā 8. yuthāyutā - syā yutāyutā - machasaṁ

[bjt page 376] [\x 376/]
[pts page 409] [\q 409/]
4101. tatthassarājaharayo1- ayojayuṁ
dassatāni susunāgasādise,
alaṅkate2- kañcanajāluracchade
āveḷike saddagame asaṅgite.

4102. taṁ yānaseṭṭhaṁ abhirūyha mātalī
dasādisā imā abhinādayittha,
nahañca selañca vanaspatīni3- ca
sasāgaraṁ pavyathayittha mediniṁ4-.

4103. sa khippameva upagamma assamaṁ
pācāramekaṁsakato katañajali,
bahussutaṁ baddhaṁ5- vinitavantaṁ6-
iccabravi mātali devabrāhmaṇaṁ.

4104. indassa vākyaṁ nisāmehi kosiya
duto ahaṁ pucchati taṁ purindado,
āsāya saddhā siriyā ca kosiya
hiri sudhaṁ kena malattha hetunā.

[pts page 410] [\q 410/]
4105. andhā siri maṁ paṭibhāti mātalī
saddhā aniccā pana deva sārathi,
āsā visaṁvādikasammatā hi me
hiri ca ariyambhi guṇe patiṭṭhitā.

4106. kumāriyo yācimā gottarakkhitā
jiṇṇā ca yāyā ca sabhattuitthiyo,
tā chandarāgaṁ purisesu uggataṁ
hiriyā nivārenti sacittamattano.

4107. saṅgāmasise sarasattisaṁyute
parājitānaṁ patataṁ palāyinaṁ,
hiriyā nivattanti jahitva jīvitaṁ
te saṁpaṭicchanti punā hirimanā.

4108. velā yathā sāgaravegacāriṇi hirāyaṁ hi pāpajanaṁ nivāraṇi,
taṁ sabbaloke hirimariyapujitaṁ
indassa7- naṁ vedaya devasārathi.

1. ārabhariyo - syā rājaharayo - machasaṁ 2. athaṁ - machasaṁ 3. vanappatiñca - machasaṁ, sayā 4. medaniṁ - machasaṁ, syā 5. vuddhaṁ - macasaṁ 6. vatthaṁ - vi syā 7. indassetaṁ - machasaṁ
[bjt page 378] [\x 378/]
[pts page 411] [\q 411/]
4109. ko te imaṁ kosiya diṭṭhimodahi
brahmā mahindo athavā pajāpati,
hirāyaṁ devesu hi seṭṭhasammatā
ṭhitā mahindassa mahesi jāyatha.

4110. handehidāni tidivaṁ samakkama1-
rathaṁ samāruyha mamāyitaṁ imaṁ,
indo ca taṁ indasagotta kaṅkhati
ajjeva tvaṁ indasahavyataṁ vaja.

[pts page 412] [\q 412/]
4111. evaṁ samijjhanti apāpakammino
atho suciṇṇassa phalaṁ na nassati,
ye keci maddakkhu sudhāya bhojanaṁ
sabbeva te indasahavyataṁ gatāti.

4112. hiri uppalavaṇṇāsi kosiyo dānapiti bhikkhu,
anuruddho pañcasikho ānando āsi matalī.

4113. suriyo kassapo bhikkhu moggallānosi candimā,
nārado sāriputtosi sambuddho āsi vāsavoti.
3. sudhābhojanajātakaṁ.

kuṇāla jātakaṁ.

evamakkhāyati, evamanusuyati; sabbosadhadharaṇidhare2nekapupphamālyacitte3gacagavajamahisaruruvamarapasa- dakhagga4- goka ṇṇasihavyagghadipiacchakokataracchauddārakakadalimigabiḷārasasakaṇṇakānucari- te ākiṇṇanelamaṇḍalamahāvarāhanāgakulakaṇerusaṅghādhivutthe issamigasākhamigasarabhamigaphaṇimiga vātamigapasadamigapurisalalukimpurisayakkharakkhasa nisevite amajjamañajaridharabrahaṭṭha5-puppapupphitagganekapādapagaṇavitate6kuraracake- ravāraṇamayura7-parābhūta8-jivañajivaka9-celāvakabhiṅkārakaravikamattaviha- ṅgasatasampaghuṭṭhe

1. apakkama - machasaṁ, syā sapakkama - vi
2. sabbosatha - machasaṁ 3. malyaviṭate - machasaṁ 4. mamahiṁsa - machasaṁ
5. pahaṭaṭha - machasaṁ 6. vibhade - machasaṁ 7. vaṅkora - machasaṁ
8. parabhata - machasaṁ 9. jivajivaka - machasaṁ

[bjt page 380] [\x 380/]
añajanamanosilābharitāla hiṅgulakahemarajatakanakānekadhātusatavinaddhapatimaṇḍitappadese evarūpe khalu bho ramme vanasaṇḍe kuṇālo nāma sakuṇo paṭivasati ativiya citto ativiya cittapattacchadano. tasesva khalu bho kuṇālassa sakuṇassa aḍḍhuḍḍhāni itthisahassāni paricārikā dijakaññāyo. atha khalu bho dve dijakaññayo kaṭṭhaṁ mukhena ḍasitvā1- taṁ kuṇālaṁ sakuṇaṁ majjhe nisidāpetvā uḍḍenti2- mā naṁ kuṇālaṁ sakuṇaṁ addhānapariyāyapathe kilamatho ubbāheyyāti pañcasatā dijakaññāyo heṭṭhato heṭṭhato ḍenti sacāyaṁ kuṇālo sakuṇo āsanā paripaṭissati mayaṁ taṁ pakkhehi paṭiggahessāmāti. pañcasatā dijakaññāyo uparūpari ḍenti mā naṁ kuṇālaṁ sakuṇaṁ ātapo paritāpiti3-. pañcasatā dijakaññāyo ubhato passena ḍenti mā naṁ kuṇālaṁ sakuṇaṁ sītaṁ vā uṇhaṁ vā tiṇaṁ vā rajo vā vāto vā ussāvo vā upappusiti. pañcasatā dijakaññāyo purato purato ḍenti mā naṁ kuṇālaṁ sakuṇaṁ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kaṭhalāya vā4- pāṇinā vā (pāsāṇena vā) leḍaḍunā vā aṇḍena vā satthena vā sakkharāya vā pahāraṁ adaṁsu. māyaṁ kuṇālo sakuṇo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhihi saṅgā mesiti. pañcasatā dijakaññāyo pacchato pacchato ḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañajuhi madhurāhi vā cāhi samudācarantiyo māyaṁ kuṇālo sakuṇo āsane pariyukkaṇṭhiti. pañcasatā dijakaññāyo diso disaṁ ḍenti nekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo māyaṁ kuṇālo sakuṇo khudāya parilamitthāta atha khalu bho tā dijakaññāyo taṁ kuṇālaṁ sakuṇaṁ ārāmeneva ārāmaṁ uyyāneneva uyyānaṁ naditittheneva nidatitthaṁ pabbatasikhareneva pabbatasikharaṁ ambavaneneva ambavanaṁ jambuvaneneva jambuvanaṁ labujavaneneva labujavanaṁ nāḷikerasañcāriyeneva nāḷikerasañcāriyaṁ khippameva abhisambhonti ratatthāya. atha khalu bho kuṇālo sakuṇo tāhi dijakaññāhi divasaṁ paribbuḷho evaṁ apasādeti, nassatha tumbhe vasaliyo vinassatha tumbhe vasaliyo coriyo dhuttiyo asatiyo lahucitatāyo katassa appatikārikāyo anilo viya yena kāmaṅgamāyoti.

1. ḍaṁsitvā - machasaṁ, syā 2. ḍenati- machasaṁ 3. paritāpesiti - vi machasaṁ, syā 4. tathalāya - machasaṁ

[bjt page 382] [\x 382/]
tasseva khalu bho himavato pabbatarājassa puratthimadisābhage susukhumasunipuṇagirippabhavā haritupayantiyo uppalakumudapadumanalinasatapananasogandhikamandālavasampativirūḷhasuvigandhama- nuñña-pāvakappadese kuravaka1mucalindaketakavetasavañajulapunnāgavakulatilakapiyakahasanasalasāḷa-la- campakāsokanāgarukkhatiriṭabhujapata taloddacandanoghavane, kāḷāgaḷupadamakapiyaṅgudevadārukaco-cagahaṇekakudhakuṭajaaṅkolakacci- kārakaṇikaṇṇakārakaṇavera koraṇḍakoviḷārakiṁsukayodhinavamallikamanaṅgaṇamanavajjabhaṇḍisurucirabhagi- nimālādimālyadhare jātisumanamadhugandhikadhanukāritāḷisatagarausirakoṭṭhakacchavitate, atimuttakasaṅkusumitalatāvitatapatimaṇḍitappadese haṁsapilavakādāmbakāraṇaḍavābhinadite, vijjādharasiddhasamaṇatāpasagaṇādhivatthe varadevayakkharakkhasadānavagandhabbakintaramahoragānuciṇṇappadese evarūpe khalu bho ramme vanasaṇḍe puṇṇamukho nāma phussakokilo paṭivasati ativiya madhuragiro vilasitanayanamattakkho.

tasseva khalu bho puṇṇamukhassa phussakokilassa aḍḍhuḍḍhāni itthisatāni paricārikā dijakaññāyo. atha khalu bho dve dijakaññāyo kaṭṭhaṁ mukhena isitvā taṁ puṇṇamukhaṁphussakokilaṁ majjhe nisidāpetvā uḍḍeniti, mā naṁ puṇṇamukhaṁ phussakakokilaṁ addhānapariyāyapathe kilamatho ubbahetthāni. paññasa dijakaññāyo heṭṭhato yeṭṭhato ḍenti, sacāyaṁ puṇṇamukho phussakokilo āsanā paripatissati mayaṁ taṁ pakkhehi paṭiggahessāmāti. paññāya dija kaññāyo uparūpari ḍenti, mā naṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ ātapo paritāpiti. paññasa dijakaññāyo ubhato passena ḍenti, mā naṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ sītaṁ vā uṇhaṁ vā tiṇaṁ vā rajo vā vāto vā ussāvo vā upapphusiti. paññasa dijakaññāyo purato purato ḍenti, mā naṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kaṭhalāya vā pāṇihārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kaṭhalā vā pāṇinā vā (pāsāṇena vā) leḍaḍunā vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā

1. kurāvaka - machasaṁ

[bjt page 384] [\x 384/]
pahāraṁ adaṁsu. māyaṁ puṇṇamukho phussakokilo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhihi saṁgāmesīti. paññasa dijakaññāyo pacchato pacchato ḍenti, saṇhāhi sakhilāhi mañajuhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo, māyaṁ puṇṇamukho phussakokilaṁ āsane pariyukkaṇṭhiti. paññasa dijakaññāyo disodisaṁ ḍenti, nekarukkhavividhavikatiphalamarahantiyo māyaṁ puṇṇamukho phussakokilo khudāya parikilamitthāti. atha khalu bho taṁ tā dijakaññāyo taṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ ārāmeneva arāmaṁ uyyāneneva uyyānaṁ naditittheneva pabbatasikhareneva pabbatasikharaṁ ambavaneneva ambavana jambuvanaiva jambuvanaṁ labujavaneneva lakhujavanaṁ kāḷikerasañcāriyeneva nāḷikerasañcāriyaṁ khippameva abhisambhonti atathoya. atha khalu bho puṇṇamukho phussakokilo tāhi dijakaññāhi divasaṁ paribbuḷho evaṁ pasaṁsati sādhu sādhu bhaginiyo etha kho bhaginiyo tumbhākaṁ patirūpaṁ kuladhitānaṁ yaṁ tumbhe bhattāraṁ paricareyyāthāti.

atha khalu bho puṇṇamukho phussakokile yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkami. addasaṁsu kho kuṇālassa sakuṇassa paricārikā dijakaññāyo taṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁduratova āgacchantaṁ, disvāna yena puṇṇamukho phussakokilo tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā taṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ etadavocuṁ. ayaṁ sammapuṇṇamukha, kuṇālo sakuṇo ativiya pharuso atitiviyapharusavāco appevanāma tvampi āgamma piyavācaṁ labheyyāmāti. appevanāma bhaginiyoti vatvā yena kuṇālosakuṇo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā kuṇālena sakuṇena saddhiṁ paṭisammoditvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho puṇṇamukho phussakokilo taṁ khuṇālaṁ sakuṇaṁ etadavoca: kissa tvaṁ smama kuṇāla, itthinaṁ sujātānaṁ kuladhitānaṁ smamā paṭipannānaṁ micchā paṭipantosi. amanāpabhāṇinampi kira samma kuṇāla, itthinaṁ manāpabhāṇinā bhavitabbaṁ kimaṅgaṁ pana manāpabhāṇinanti. evaṁ apasādesi. tassa tvaṁ samma jamma vasala, vinassa tvaṁ smama jamma vasala konu tayā viyatto jāyājinenāti. evaṁ apasādito ca pana puṇṇamukho phussakokilo tato heva paṭinivatti.

[bjt page 386] [\x 386/]
atha khalu bho puṇṇamukhassa phussakokilassa aparena samayena na cirasseva (accayena) kharo ābādho uppajja, lohitapakkhandikā bāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā. atha khalu bho puṇṇamukhassa, phussakokilassa paricārikānaṁ dijakaññānaṁ etadahosi. ābādhiko kho ayaṁ puṇṇamukho phussakokilo appevanāma imambhā ābādhā vuṭṭhabheyyāti. taṁ ekakaṁ adutiyaṁ ohāya yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkamiṁsu. addasā kho kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo duratova āgacchantiyo, dinvāna tā dijakaññāyo etadavo: kahaṁ pana tumbhaṁ vasaliyo bhattāni. ābādhiko kho samma kuṇāla puṇṇamukho phusasakokilo, appevanāma tambhā ābādhā vuṭṭhaheyyāti. evaṁ vutte kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo evaṁ apasādesi. nassatha tumbhe vasaliyo, vinassatha tumebha vasaliyo, coriyo dhuttiyo asatiyo lahuvitatāyo katassa apaṭikārikāyo anilo viya yena kāmaṅgamāyoti. vatvā yena puṇṇamukho phussakokilo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ta puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ etadavoca: haṁ samma puṇṇamukhāti, haṁ samma kuṇālāti, atha khalu bho kuṇālo sakuṇo taṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ pakkhehi ca mukhatuṇḍena ca pariggahetvā vuṭṭhāpetvā nānābhesajjāni pāyāpesi. atha khalu bho puṇṇamukhassa phussakokilassa so abādho paṭippassambhiti.

atha khalu bho kuṇālo sakuṇo taṁ puṇṇamukhaṁ phussakokilaṁ gilānā vuṭṭhitaṁ aciravuṭṭitaṁ gelaññā etadavoca. diṭṭhā māya sammā puṇṇamukha kanhā dve1pitikāpañcapatikāya chaṭṭhe purise cittaṁ paṭibaddhantiyā yadidaṁ kavandhe piṭhasappiyabhiti. bhavati ca panu2ttarettha vākyaṁ.

[pts page 424] [\q 424/]
4114. pathajjuno nakulo bhimaseno
yudhiṭṭhilo saha3- devoca rājā,
ete pati4- pañcamaticca nārī
akāsi khujjavāmanakena pāpanti.

diṭṭhā mayā samma puṇṇamukha saccata5- pāvi nāma samaṇi susāna majjhe vasanti catutthabhattaṁ pariṇāmayamānā tulāputtakena6- pāpa makāsi.

1. kaṇhā - devi - machasaṁ 5. saccaka - machasaṁ
2. punu - machasaṁ 6. surādhuttakena - syā
3. siha - machasaṁ
surādhuttakena - sā machasaṁ
4. patikā - machasaṁ
[bjt page 388] [\x 388/]
diṭṭhā mayā sammā puṇṇamukha kākāti nāma devī samuddamajjhe vasanti bhariyā venateyyassa naṭakuverena pāpamakāsi. diṭṭhā mayā samma puṇṇamukha kuruṅgadevi nāma lomasundari eḷakamārakaṁ kāmayamānā chaḷaṅgakumāradhananetavāsinā pāpamakāsi.

4115. evaṁ hetaṁ mayā ñātaṁ brahmadattassa mātaraṁ,
obhāya kosalarājaṁ pañcālacaṇḍena pāpamakāsa.

4116. etā ca aññā ca akaṁsu pāpaṁ
kasmāhaṁ itthinaṁ na visasase nappasaṁse,
vasundharā itarītarā patiṭṭhā
sabbaṁsahā aphandanā akuppā
tathitthiyo tāyo na vissase naro.

[pts page 425] [\q 425/]
4117. siho yathā lohitamaṁsabhojano
vāḷamigo pañcahattho2- suruddo, 3-
pasayha khādi parahiṁsane rato
tathitthiyo tayo na visasa naro.

na khalu bho samma puṇṇamukha vesiyo nāriyo gamaniyo, nahetāva bandhakiyo nāma vadhikāyo nāma etayo, yadidaṁ vesiyo nāriyo gamaniyoti. corā viya veṇikatā madirā4viya diddhā vāṇijā viya vācāsanthutiyo issasiṅgamiva viparivattāyo uragamiva dujivhāyo sobbamiva paṭicchantā pātālamiva duppurā rakkhasi viya duttosā yamovekantabāriye sikhiriva sabbabhakkhā nadiriva sabbavāhini anilo viya yena kāmañarā neruviya avisesakarā visarukkho viya niccaphalitāyoti. bhavati ca panuttarettha vākyaṁ.

1. jaggati - machasaṁ 2. pañāvudho - machasaṁ 3. suruddho - sīmu 4. madirāva diṭṭhā - machasaṁ

[bjt page 390] [\x 390/]
4118. yathā coro yathā diddho1- vāṇijova vikatthanī,
issasiṅgamivāvaṭṭā2- dujivhā urago yathā3-

4119. sobbhamiva paṭicchantā pātāpamiva duppurā,
rakkhasi viya duttosā yamovekantahāriyo
yathā sīkhi nadi vāho 7anilo kāmacāravā4-

4120. neruva avisesā ca visarukkho viya niccaphalā,
nāsayanti ghare bhogaṁ ratanānantakaritthiyoti.

cattārimāni samma puṇṇamukha yāni parakule na vāsetabbāni. goṇaṁ dhenuṁ yānaṁ bhariyaṁ, cattāri etāni paṇḍito yāni gharā na vippavāsaye.

[pts page 433] [\q 433/]
4121. goṇaṁ dhenuñca yānañca
bhariyaṁ ñātikule na vāsaye,
bhuñajanti5- rathaṁ ayānakā
ativāhena hananti puṅgavaṁ
dohena hananti vacchakaṁ
bhariyā ñātikulesu dussatiti.

cha imāni samma puṇṇamukha yāni vatthuni kicce jāte anatthācarāni bhavanti.

4122. aguṇaṁ dhanu ñātikule ca bhariyā
pāraṁ nāvā akkhabhaggañca yānaṁ,
dure mitto pāpasahāyako ca
kiceca jāte anatthacārini bhavanti6-

aṭṭhahi khalu samma puṇṇamukha ṭhānehi itthi sāmikaṁ avajānāti: daḷiddatā āturatā jiṇṇatā surāsoṇaḍatā muddhatā pamatatatā sabbakiccesu anuvatatitā sabbadhanamanuppadānena, imehi khalu samma puṇṇamukha aaṭṭahi ṭhānehi itthi sāmikaṁ avajānāti. bhavati ca panuttarettha vākyaṁ.

1. diṭṭho - machasaṁ duṭṭho - syā 2. parivattā - machasaṁ, syā
3. viya - machasaṁ 4. kāmapāravā - vi syā
5. bhañajanti - machasaṁ 6. anatthacarāni - vi machasaṁ 7ayaṁ gāthāpāde maramma potthakesu nadissati.

[bjt page 392] [\x 392/]
4123. daḷiddaṁ āturañcāpi jiṇṇaṁ surāsoṇaḍakaṁ,
pamattaṁ muddhapattañca rattaṁ1- kiccesu hāpanaṁ
sabbakāmappadānena avajānanti sāmikanti.

navahi khalu samma puṇṇamukha ṭhānehi itthi padosamāharati. ārāmagamanasilā ca hoti uyyānagamanasīlā ca hoti nadititthagamanasilā ca hoti ñātikulagamanasīlā ca hoti parakulagamanasilā ca hoti ādāsadussamaṇdhanānuyogamanuyuttasīlā ca hoti majjapāyini cahoti nillokanasilā ca hoti padvāraṭṭhāyini2- ca hoti. imehi khalu samma puṇṇamukha navahi ṭhānehi itthi padosamāharatiti. bhavati ca panuttarettha vākyaṁ.

4124. ārāmasilā ca uyyānaṁ
nadi ñātiparakulaṁ,
dussamaṇḍanamanuyuttā3-
yācitthi majjapāyini.

4125. yā ca nillokanasilā
yā4- ca padvāraṭṭhāyinī,
navahetehi ṭhānehi
padosamāharantitthiyoti.

cattālisāya khalu samma puṇṇamukha ṭhānehi itthi purisaṁ accāvadati5vijambhati vinamati vilāsati vilikhati vilajjati nakhena nakhaṁ ghaṭṭeti pādena pādaṁ akkamati kaṭṭhena paṭhaviṁ likhati6- dārakaṁ ullaṁgheti olaṁghāpeti kīḷati kīḷāpeti cumbati cumbāpeti bhuñjati bhuñajāpeti dadati āyācati katamanukaroti uccaṁ śasati nicaṁ bhāsati aviviccaṁ bhāsati viviccaṁ bhāsati naccena gitena vāditena roditena7- vilasitena vibhusitena jagghati pekkhati kaṭiṁ cāleti guyhabhaṇḍakaṁ sañcāleti ūruṁ vicarati ūruṁ pidahati thanaṁ dasseti kacchaṁ dasseti nābhiṁ dasesti akkhiṁ nikhaṇati hamukaṁ ukkhipati oṭṭhaṁ palikhati jivhaṁ nillāleti dussaṁ muñcati dussaṁ paṭibandati sirasaṁ mañcati sirasaṁ bandhati imehi khala samma puṇṇamukha cattāḷīsāya ṭhānehi itthi purisaṁ accāvadati.

1. sabbaṁ - machasaṁ, dattaṁ - syā 2. santhāra - machasaṁ 3. ādāsa dussamaṇḍaṇa - machasaṁ 4. yāva sacāra - machasaṁ 5. accācarati - machasaṁ
6. vilekhati - vi machasaṁ 7. rodanena - machasaṁ

[bjt page 394] [\x 394/]
pañcavisāya khalu samma puṇṇamukha ṭhānahi itthi paduṭṭhā veditabbā bhavati. sāmikassa pavāsaṁ vaṇṇeti pavutthaṁ1- na sarati āgataṁ nābhinandati avaṇṇaṁ tassa bhaṇati vaṇṇaṁ tassa na bhanati anatthaṁ tassa carati atthaṁ tassa na carati akiccaṁ tassa karoti kicacaṁ tassa na karotiparidahitvā sayati parammukhi nipajjati parāvantakajātā2- kho pana hoti kuṅkumiyajātā dīghaṁ asassati3- dukkhaṁ vedayati uccārapassāvaṁ abhiṇhaṁ gacchati vilomaṁ ācarati parapurisasaddaṁ sutvā kaṇṇasotavivaramodahati nihatabhogā kho pana hoti paṭivisasakehi santhavaṁ karoti nikkhantapādā kho pana hoti visikhānucārini aticārini kho pana hoti sāmike agāravā paduṭṭhamanasaṅkappā abhiṇhaṁ dvāre tiṭṭhati kacchāni aṅgāni thanāni dasseti disodiṁ gantvā pekkhati. imehi khalu samma puṇṇamukha pañcavisāya ṭhānehi itthi paduṭṭhā veditabbā bhavati.
bhavati ca panuttarettha vākyaṁ.

[pts page 434] [\q 434/]
4126. pavāsamassa vaṇṇeti
gataṁ nānusocati, 4-
disvā patiṁ āgataṁ nābhinandati
bhantāravaṇṇaṁ na kadāci bhāsati
ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.

4127. anatthaṁ tassa carati asaññatā
atthañca hāpeti akiccakāriṇi,
paridahitvā sayati parammukhi
ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
[pts page 435] [\q 435/]
4128. parāvattajātā5- ca bhavati kuṅkumi
dighañca assasati dukkhavedini,
uccārapassāvambhiṇhagacchati
ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
4129. vilomavācarati akiccakāriṇi
saddaṁ nisāmeti parassa bhāsato,
hatabhogā ca karoti santhavaṁ6-
ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
1. pavuṁ nisarati - machasaṁ 2. parivattakajātā - vi machasaṁ syā
3. assāsati - vi machasaṁ, syā 4. gataṁ tassa nasovati - vi machasaṁ
5. parivattajātā - vi machasaṁ, syā 6. sandhavaṁ - machasaṁ

[bjt page 396] [\x 396/]

4130. kicchena laddhaṁ kasirenābhataṁ1- dhanaṁ
vittaṁ vināseti dukekhana sambhataṁ,
paṭivissakehi ca karoti satthavaṁ
ete paduṭṭhāya bavanti lakkhaṇā.

4131. nikkhantapādi visikhānucārini
niccaṁ sa sāmimbhi paduṭṭhamānasā,
aticāriṇi hoti tatheva2- gāravā
ete paduṭṭhā bhavanti lakkhaṇā.
4132. abhikkhaṇaṁ tiṭṭhati dvāramule
thanāni kacchāni ca dassayanti,
disodisaṁ pekkhati bhantavittā
ete paduṭṭhāya bavanti lakkhaṇā.

4133. sabbā nadi vaṅkagati 3- sabbe kaṭṭhamayā vanā,
sabbitthiyo kare pāpaṁ labhamāne40 nivātake.

4134. sace labhetha khaṇaṁ vā rabo vā
nivātakaṁ cāpi labhetha tādisaṁ,
sabbāva itthi kareyyu5- no pāpaṁ
aññaṁ alattha piṭhasappināpi saddhiṁ.

4135. narānamārāmakarāsu nārisu
sabbitthiyo na ramanti agāre,
taṁ tādisaṁ maccaṁ cajitvā bhariyā
aññaṁ disvā purisaṁ piṭhasappiṁ

[pts page 440] [\q 440/]
4136. yaṁ ve disavā kaṇḍarīkintarānaṁ7 sabbitthiyo na ramanti agāre,
taṁ tādisaṁ maccaṁ cachitvā bhariyā
aññaṁ disvā purisaṁ pīṭhasappiṁ.

[pts page 444] [\q 444/]
4137. khakassa ca pāvārikassa8- rañño
accantakāmānugatassa bhariyā,
acācari baddhavasānugassa9-
kaṁ vāpi itthi nāticare tadaññaṁ.

1. kasirā bhataṁ - vi, machasaṁ 2. apeta - vi machasaṁ 3. vaṅkanadi - machasaṁ vaṅkagatā - vi 4. labhamānā - vi 5. kayiruṁ - machasaṁ 6. cesisuṁ - vi syā cesiyā - machasaṁ 7. kintara - machasaṁ, syā 8. bāvarikassa - machasaṁ
9. anācariyaṭṭhavasānuvakassa - machasaṁ

[bjt page 398] [\x 398/]
4138. piṅgiyāni sabbalokissarassa
rañño piyā brahmadantassa bhariyā,
avācari baddhavasānugassa
taṁ vāpi sā nājjhagā kāmakāmini.

4139. khuddānaṁ1- lahucittānaṁ akataññuna dubhinaṁ, 2-
nādevasatto puriso thinaṁ saddhātumarahati.

[pts page 445] [\q 445/]
4140. na tā pajānanti kataṁ na kiccaṁ
na mātaraṁ pitaraṁ bhātaraṁ vā,
anariyā samatikkantadhammā
sasseva cittassa vasaṁ vajanti.

4141. cirānuvutthampi piyaṁ manāpaṁ
anukampakaṁ pāṇasamampi santaṁ, 3-
āvāsu4- kiccesu ca naṁ jahanti
tasmānaṁ itthānaṁ nana vissasāmi.

4142. thinaṁ hi cittaṁ yathā vātarassa
kantappakantaṁ yathā rukkhachāyā,
calāvalaṁ hadayaṁ itthiyānaṁ
cakkassa nemi viya parivatatti.

4143. yadā tā passanti samekkamānā
ādeyyarūpaṁ purisassa vittaṁ,
saṇhāhi vācāhi nayanti metaṁ
kambojakā jalajeneva assaṁ.

4144. yadā na passanti samekkamānā
ādeyyarūpaṁ purisassa vittaṁ,
samannato taṁ parivajjayanti
tiṇṇo nadipāragatova kullaṁ. .

4145. silesupamā sikhiriva sabbabhakkhā
tikkhamāyā nidiriva sighasotā,
sevanti bhetā piyamappiyañca
nāvā yathā orakulaṁ parañca

1. luddanā - machasaṁ 2. dubbhinaṁ - vi machasaṁ, syā 3. sahantuṁ - machasaṁ
4. āvāsuṁ - machasaṁ

[bjt page 400] [\x 400/]
4146. na tā ekassa na ṇṭhinnaṁ āpaṇova pasārito,
yo tā mayhanti maññeyya vātaṁ jālena bādhaye1-

[pts page 446] [\q 446/]
4147. yathā nadi ca pattho ca pānāgāraṁ sabhā papā,
evaṁ lokitthiyo nāma velā tāsaṁ na vijjati.

4148. ghatāsanasamāhetā kaṇhasappasirūpamā,
gāvo bahi tiṇasseva omasanti varaṁ varaṁ.

4149. ghatāsanaṁ kuñajaraṁ kaṇhasappaṁ
muddhābhisintaṁ pamadā ca sabbā,
ete nāro niccayatto bhajetha
tesaṁ bhave dubbidu saccabhāvo2-

4150. nāccantavaṇṇā3- na bahuna kantā
na dakkhiṇā pamadā sevitabbā,
na parassa bhariyā na dhanassa hetu
etitthiyo pañca na sevitabbā.

atha khalu bho ānando gijjharājā kuṇālassa sakuṇassa ādimajjhakathāpariyosānaṁ viditvā tāyaṁ volāyaṁ imā gāthāyo abhāsi.

[pts page 448] [\q 448/]
4151. puṇṇampi cemaṁ paṭhaviṁ dhanena
dajjatthiyā puriso sammatāya,
laddhā khaṇaṁ atimaññeyya tampi
tāsaṁ vasaṁ asatinaṁ na gacche.

4152. uṭṭhāhakañcepi alinavuttiṁ
komārabhattāraṁ piyaṁ manāpaṁ,
āvāsu kiccesu ca naṁ jahanti
tasmā hi itthinaṁ na vissasāmi.

4153. na vissase icchati manti poso
na vissase rodati me sakāse,
sevanti hetā piyamappiyañca
nāvā yathā orakulaṁ parañcaña.

1. bandhaye - machasaṁ, syā 2. sabbabhāvo - machasaṁ 3. naccanta - machasaṁ
4. ādivajjhagāthā - vi machasaṁ, syā.

[bjt page 402] [\x 402/]
4154. na vissase sākhupurāṇasanthataṁ
na vissase mittapurāṇacoraṁ,
na vissase rājā1- sakhā mamanti
na vissase itthi dasannamātaraṁ.

4155. na vissase rāmakarāsu nārisu
accantasilāsu asasaññatāsu,
accantapemānugatassa bhariyā
na vissase titthasamā hi nāriyo.

4156. haneyyu2- chindeyyumpi chedayeyyuṁ
kaṇṭhampi chetvā rudhiraṁ pibeyyuṁ,
mā dinakāmāsu asaññatāsu
bhāvaṁ kare gaṅgatitthupamāsu.

4157. musā tāsaṁ yathā saccaṁ saccaṁ tāsaṁ3- yathā musā,
gāvo bahi tiṇasseva omasanti varaṁ varaṁ.

4158. gatenetā palobhenti pekkhitena4- mihitena ca,
athopi dunnivatthena mañajunā bhaṇitena ca.

4159. coriyo kaṭhinā5- bhetā vāḷā ca lapasakkharā,
na tā kiñci na jānanti yaṁ manussesu vañcanaṁ.

4160. asā lokitthiyo nāma velā tāsaṁ na vijjati,
sārattā ca pagabbhā ca6- sikhi sabbaghaso yathā

4161. natthitthinaṁ piyo nāma appiyopi7- na vijjati,
sevanti hetā piyamappiyañca nāvā yathā orakulaṁparañca.

[pts page 449] [\q 449/]
4162. natthitthinaṁ piyo nāma appiyopi na vijjati,
dhanattā pativellanti8- latāva dumanissitā

4163. hatthibandhaṁ assabandhaṁ gopurisañca caṇḍālaṁ, 9-
chavaḍāhakaṁ pupphachaḍḍakaṁ sadhanamanupatanti nāriyo.

1. rājānaṁ - machasaṁ 2. haneyyuṁ - machasaṁ 3. bhāsaṁ - machasaṁ
4. pakkhitenambhitenava - syā 5. kathinā - machasaṁ 6. pagabbāva - machasaṁ
7. apiyopi - machasaṁ 8. dhanattāpaṭivellanti - machasaṁ 9. maṇḍalaṁ - machasaṁ

[bjt page 404] [\x 404/]
4164. kulaputtampi jahanti akiñcanaṁ chavakasamasadisampi,
anugacchanti anupatanti dhanahetu hi nāriyoti.

atha khalu bho nārado devabrāhmaṇo ānandassa gijjharājassa ādimajjhakathā1pariyosānaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imā gāthāyo abhāsi.

[pts page 450] [\q 450/]
4165. cattāro me na purenti te me suṇātha bhāsato, 2-
samuddo brāhmaṇo rājā itthi cāpi dijampati.

4166. saritā sāgaraṁ yanti yā kāci paṭhiviṁsitā, 3-
tā samuddaṁ na purenti ūnattā4- hi na purati.

4167. brāhmaṇo ca adhiyāna vedamakkhānapañcamaṁ,
bhiyyopi sutamiccheyya ūnattā hi na purati.

4168. rājā ca paṭhaviṁ5- sabbaṁ sasamuddaṁ sapabbataṁ,
ajjhāvasaṁ6- vijinitvā anantaratanocitaṁ
pāraṁ samuddaṁ pattheti ūnattā hi na purati

4169. evamekāya itthiyā aṭṭhaṭṭha patino siyā,
surā ca balavantā ca sabbakāmarasāharā
kāreyya navame chandaṁ ūnattā hi na purati.

4170. sabbitthiyo sikhiriva sabbabhakkhā
sabbitthiyo nadiriva sabbavāhini, 7-
sabbitthiyo kaṇṭakānaṁ va sākhā
sababitthiyo dhanahetu vajanti.

4171. vātañca jālena nāro parāmase
osiñciyā sāgaramekapāṇinā,
sakena hatthena haneyya ghosaṁ
yo sabbabhāvaṁ pamadāsu ossaje.

4172. corinaṁ bahubuddhinaṁ yāsu saccaṁ sudullabhaṁ,
thinaṁ bhāve durājāno macchassevodake gataṁ

1. ādimajjhagāthā - vi machasaṁ 2. suṇātha mama bhāsato - machasaṁ 3. pathavissitā- machasaṁ 4. onattā - syā 5. pathaviṁ - machasaṁ 6. ajjhāvase -sīmu 7. vābhi - machasaṁ.

[pts page 451] [\q 451/]
[bjt page 406] [\x 406/]
4173. analā mudusambhāsā duppurā tā nadisamā,
sidanti naṁ viditvāna ārakā parivajjaye.

4174. āvaṭṭani mahāmāyā brahmacariyavikopanā,
sidanti naṁ viditvāna ārakā parivajjaye.

4175. yañcetā1- upasevanti chandasā vā dhanena vā,
jātavodova saṇaṭhānaṁ khippaṁ anudahanti natthi.

atha khalu bho kuṇālo sakuṇo nāradassa devabrāhmaṇassa ādimajjha2-kathāpariyosānaṁva viditvā tāyaṁ velāyaṁ imā gāthāyo abhāsi.

[pts page 452] [\q 452/]
4176. sallape nisita3- baggapāṇinā
paṇḍito api pisācadosinā,
uggatejauragampi āside
eko ekāya pamadāya nālape.

4177. lokacittamathanā hi nāriyo
naccagitabhaṇitambhitāvudhā,
bādhayanti anupaṭṭhitassatiṁ
dipa4- rakkhasigaṇāva vāṇije.

4178. natthi tāsaṁ vinayo na saṁvaro
majjamaṁsaniratā asaññatā,
tā gilanti purisassa pābhataṁ
sāgareva karaṁ timiṅgalo5
4179. pañcakāma guṇasātagocarā
uddhatā aniyatā asaññatā,
osaranti pamadā pamādinaṁ
loṇatoyavatiyaṁva āpagā6-

4180. yaṁ naraṁ uparamanti7- nāriyo
candasāva ratiyā dhanenavā,
jātavedasadisampi tādisaṁ
rāgadosavatiyo8- ḍahanti9- naṁ.

1. yaṁetā - machasaṁ 2. gāthā - vi machasaṁ, syā 3. nisita - machasaṁ
4. dipe - vi machasaṁ, syā 5. timiḍagayo - machasaṁ 6. āpakā - simu
7. palāpenti - machasaṁ upalapenti - vi syā 8. vadhiyo - machasaṁ, syā
9. dahanti - machasaṁ, syā.

[bjt page 408] [\x 408/]
4181. aḍḍhaṁ ñatvā purisaṁ mahaddhanaṁ
osaranti sadhanā sahantanā,
rattacittaṁ ativeṭhayanti naṁ
sālaṁ māluvalatāva kānane.

4182. tā upenti vividhena chandasā
citravimbamukhiyo laṅkatā,
ūhasanti pahasanti nāriyo,
sambarova satamāyakovidā.

[pts page 453] [\q 453/]
4183. rātarūpamaṇimuttabhusitā
sakkatā patikulesu nāriyā,
rakkhitā ativaranti sāmikaṁ
dānavaṁva hadayantarassitaṁ1-

4184. tejavāpi hi naro vicakkhaṇo
sakkato bahujanassa pujito,
nārinaṁ vasagato na bhāsati
rāhunā upagatova2- candimā.

4185. yaṁ kareyya kupito diso disaṁ
duṭṭhavitto vasamāgataṁ ari
tena bhiyyo vyasanaṁ nigacchati
nārinaṁ vasagato apekkhavā.

4186. kesalunanakhachintatajjitā
pādapāṇikasadaṇḍatāḷitā,
hitameva upagatā hi nāriyo
tā ramanti kuṇapeva makkhikā.

4187. tā kulesu visikhantaresu vā
rājadhāninigamesu3- vā puna,
oḍḍitaṁ namucipāsavākaraṁ4-
cakkhumā parivajjaye5- sukhatthiko.

1. bhadayantadassitā - machasaṁ bhadayantaranissitā - syā upaśatova - machasaṁ, syā
2. rājaṭṭhāni - machasaṁ 3. rājaṭṭhāni - machasaṁ 4. vākuraṁ - machasaṁ vāguraṁ syā 5. parivajje - sīmu

[bjt page 410] [\x 410/]
4188. ossajitva1- kusalaṁ tapoguṇaṁ
yo anariyacaritānimācari,
devatāhi nirayaṁ nimissati2-
chedagāmi vaṇiyaṁ va vāṇijo.

4189. so idha garahito parattha ca
dummati upagato3- sakammunā,
gacchati aniyato galāgalaṁ
duṭṭhagadrabharatova uppathe.

4190. so upeti nirayaṁ patāpanaṁ
sattisimbalivanañca āyasaṁ4-
āvasitvā tiracchānayoniyaṁ5-
petarājavisayaṁ na muñcati.

4191. dibbakhiḍḍaratiyo na nandane
cakkavatticaritañca mānuse,
nāsayanti pamadā pamādinaṁ
duggatiñca paṭipādayanti naṁ.

[pts page 454] [\q 454/]
4192. dibbakhiḍḍaratiyo na dullahā
cakkavatticaritañca mānuse,
soṇṇa6-vambhanilayā ca accharā
ye caranti pamadāhanatthikā.

4193. kāmadhātusamatikkamā gati
rūpadhātuyā7- bhavo na dullabho,
vitarāgavisayupapattiyā
ye caranti pamadāhanatthikā.

4194. sabbadukkhasamatikkamaṁ sivaṁ
accantaṁ acalitaṁ asaṅkhataṁ,
nibbutehi suvihi na dullabhaṁ
ye caranti pamadāhanatthikā.

[pts page 456] [\q 456/]
4195. kuṇālo haṁ tadā āsiṁ udiyi phussakokilo,
ānando gijjharājāsi sāriputto ca nārado
parisā buddhaparisā evaṁ dhāretha jātakanti.
4. kuṇālajātakaṁ.

1. osajitvā - machasaṁ 2. nayissati - machasaṁ 3. upahato - machasaṁ
4. māyasa - sima 5. yoniyā - machasaṁ yoniye - syā
6. suvaṇaṇa - machasaṁ 7. rupadhātubhāvo - machasaṁ rūpadhātusambhavo - syā

[bjt page 412] [\x 412/]
5. mahāsutasomajātakaṁ
[pts page 460] [\q 460/]
4196. kasmā tuvaṁ rasaka edisāni
karosi kammani sudāruṇāni,
hanāsi itthi purise ca muḷho
maṁsassa hetu adu1- dhanassa kāraṇā

4197. na antahetu na dhanassa kāraṇā
na puttadārassa sahāyañātinaṁ,
bhattā ca me bhagavā bhūmipālo
so khādati maṁsaṁ bhadante edisaṁ.

[pts page 461] [\q 461/]
4198. sace tuvaṁ bhatturatthe payutto
karosi kammāni sudāruṇāni,
pato ca antepuraṁ pāpuṇitvā
lapeyyāsi me rājino sammukhe taṁ.

4199. tathā karissāmi ahaṁ bhadante
yameva tvaṁ bhāsasi kāḷahatthi,
pāto va anteparaṁ pāpuṇitvā
vakkhāmi te rājino sammukhe taṁ.

4200. tato ratyā vivasane suriyassuggamanaṁ pati,
kāḷo rasakamādāya rājānaṁ upasaṅkami
upasaṅkamitvā rājānaṁ idaṁ vacanamabrūvi.

4201. saccaṁ kira mahāraja rasako pesito tayā,
hanāti2- itthi purise tuvaṁ maṁsāni khādasi.

[pts page 462] [\q 462/]
4202. evamevaṁ tathā kāḷa rasako pesito mayā,
mama atthaṁ karontassa kimetaṁ paribhāsasi.

[pts page 464] [\q 464/]
4203. ānando sabbamacchānaṁ khāditvā rasagiddhimā,
parikkhiṇāya parisāya attānaṁ khādiyā mato.

4204. evaṁ pamatto rasagārave rato
balo yadi āyatiṁ nāvabujjhati,
vidhamma putto caji3- ñātake ca
parivattiya attānameva khādati.

1. adu - machasaṁ 2. bhanti - machasaṁ 3. vajitvā - machasaṁ

[bjt page 414] [\x 414/]

4205. idaṁ te sutvāna vihetu chando
mā bhakkhasi rāja manussamaṁsaṁ,
mā tvaṁ imaṁ kevalaṁ vārijova
dipadādhipa suññamakāsi raṭṭhaṁ.

[pts page 465] [\q 465/]
4206. sujāto nāma nāmena oraso tassa atrajo,
jambupesiṁ aladdhāna mato so tassa saṅkhaye.

4207. evameva ahaṁ kāḷa bhutvā bhakkhaṁ rasuttatamaṁ,
aladdhā mānusaṁ maṁsaṁ maññe hessāmi jīvitaṁ.

[pts page 467] [\q 467/]
4208. māṇava abhirūposi kule jātosi sotthiye,
na tvaṁ arahasi tāta abhakkhaṁ bhakkhayetave.

4209. rasānamaññataraṁ etaṁ yasmā1- tvaṁ nivāraye,
sohaṁ tattha gamissāmi yattha lacchāmi edisaṁ.

4210. so vāhaṁ nippatissāmi na te vacchāmi santike,
yassa me dassanena tvaṁ nābhinandasi brahmaṇa
[pts page 468] [\q 468/]
4211. addhā aññepi dāyāde sutte lacchāma māṇava,
tvañca jamma vinassassu yattha pattaṁ na taṁ suṇe.

4212. evameva tuvaṁ rāja dipadinda suṇohi me,
pabbājassanti taṁ raṭṭhā soṇḍaṁ māṇavakaṁ yathā.

4213. sujāto nāma nāmena bhāvitattāna sāvako,
accharaṁ kāmayantova na so bhuñachi na so pivi.

4214. kusagge udakamādāya samudde udakaṁ mine,
evaṁ mānusakā kāmā dibbakāmāna santike.
4215. evameva ahaṁ kāḷa bhutvā bhakkhaṁ rasuttatamaṁ,
aladdhā mānusaṁ maṁsaṁ maññe hessāmi jīvitaṁ.

[pts page 469] [\q 469/]
4216. yathāpi te dhataraṭṭhā haṁsā vehāsayaṁ gamā,
avutti2- paribhogena sabbe abbhatthataṁ gatā.

1. kasmā - machasaṁ 2. abhutta - machasaṁ, ayutta - syā

[bjt page 416] [\x 416/]
4217. evameva tuvaṁ rāja dipadinda suṇohi me,
ahakkhaṁ rāja bhakkhesi tasmā pabbājayanti taṁ.

[pts page 475] [\q 475/]
4218. tiṭṭhāhiti mayā mutetā so tvaṁ gacchasi pamamukho, 1-
aṭṭhito tvaṁ ṭhitomhiti lapasi brahmacārini
idaṁ te samaṇa ayuttaṁ asiñca me maññasi kaṁkapantaṁ.

4219. ṭhitohamasmi sadhammesu2- rāja
na nāmagottaṁ parivattayāmi,
corañca loke aṭṭhitaṁ vadanati
āpāyikaṁ nerayikaṁ ito cutaṁ.

4220. sace tuvaṁ sadadhasi rāja sutaṁ gaṇhāhi khattiya,
tena yaññaṁ yajitvāna evaṁ saggaṁ gamissasi.

[pts page 476] [\q 476/]
4221. kasmiṁ nu raṭṭhe tava jātabhūmi
atha kena atthena idhānupatto,
akkhāhi me brāhmaṇa etamatthaṁ
kimacchasi demi tayajja patthitaṁ.

4222. gāthā catasso dharaṇimabhissara
sugambhiratthā varasāgarūpamā,
taveva atthāya idhāgatosmi
suṇohi gāthā paramatthasaṁhitā.

[pts page 478] [\q 478/]
4223. na ve rudanti matimanto sapaññā
bahussutā ye bahuṭhānacittino,
dipaṁ hi etaṁ paramaṁ narānaṁ
yaṁ paṇḍitā sokanudā bhavanti.

[pts page 479] [\q 479/]
4224. attānaṁ ñāti uda puttadāraṁ
dhaññaṁ dhanaṁ rājataṁ jātarūpaṁ,
kimonu tvaṁ sutasomānutappe
koravyaseṭṭha vacanaṁ suṇoma te3-

4225. nevāhamattānamanutthunāmi
na puttadāraṁ na dhanaṁ na raṭṭhaṁ,
satañca dhammo carito purāṇo
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇassānutappe.

1. pāmukho - machasaṁ 2. saddhammesu - machasaṁ 3. metaṁ - machasaṁ

[bjt page 418] [\x 418/]
4226. kato mayā saṁṅgāro brahmaṇena
raṭṭhe sake issariye ṭhitana,
taṁ saṅgāraṁ brāhmaṇassappadāya
saccānurakkhi punarāvajissaṁ.

4227. nevāhametaṁ abhisaddahāmi
sukhī naro maccumukhā pamutto,
amittahatthaṁ punarāvajeyya
koravyaseṭṭha nahi maṁ upesīti.

[pts page 480] [\q 480/]
4228. mutto tuvaṁ porisādassa hatho
gantvā sakaṁ mandiraṁ kāmakāmī,
madhurampiyaṁ jīvitaṁ laddha rāja
kuto tuvaṁ ehisi me sakāsaṁ.

4229. mataṁ vareyya parisuddhasīlo
na hi jīvitaṁ garahito pāpadhammo,
na hi taṁ naraṁ tāyate1- duggatihi
yassāpi hetu alikaṁ bhaṇeyya.

4230. sacepi vāto girimāvaheyya
cando ca suriyā ca chamāpateyyuṁ,
sabbāva najjo paṭisotaṁ2- vajeyyuṁ
natvehaṁ rāja musā baṇeyyaṁ.

4231. nabhaṁ phaleyya adadhī visusse
saṁvatteyya bhūtadharā vasundharā,
siluccayo neraa samulamuppate
natvevahaṁ rāja musā bhaṇeyya

[pts page 481] [\q 481/]
4232. asiñca sattiñca parāmasāmi
sapathampi te samma ahaṁ karomi,
tayā pamutto anaṇo bhavitvā
saccānurakkhi punarāvajissaṁ.
4233. yo te kato aṅgaro brāhmaṇena
raṭṭhe ke issariye ṭhitena,
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇassappadāya
saccānurakkhi punarāvajissaṁ.

1. tāyati - machasaṁ 2. pati - machasaṁ

[bjt page 420] [\x 420/]
4234. yo te kato aṅgaro brāhmaṇena
raṭṭhe ke issariye ṭhitena,
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇassappadāya
saccānurakkhi punarāvajissaṁ.

[pts page 482] [\q 482/]
4235. mutto ca so porisādassa hatthā
gantvāna taṁ brāhmaṇaṁ etadavoca,
suṇomi gāthāyo satārahāyo
yā me sutā assu hitāya brahme.

[pts page 483] [\q 483/]
4236. sakideva1- sutasoma sabbhi hoti samāgamo,
sā naṁ saṅgati pāleti nāsabbhi bahusaṅgamo.

4237. sabbireva samāsetha sabbhi kubbetha santhavaṁ, 2-
sataṁ saddhammamaññāya seyyo hoti na pāpiyo.

4238. jiranti ve rājarathā sucintā
atho sarirampi jaraṁ upeti,
satañca dhammo na jaraṁ upeti
santo bhave sabbhi pavedayanti.

4239. nabhañca dūre paṭhavi ca dure
pāraṁ samuddassa tadāhu dare,
tato bhave durataraṁ vadanti
satañca dhammaṁ3- asatañca rāja

[pts page 484] [\q 484/]
4240. sahassiyo4- imā gāthā na imā gāthā satārahā,
cattāri tvaṁ sahasasāni khippaṁ gaṇhāhi brāhmaṇa.

[pts page 485] [\q 485/]
4241. āsitiyā nāvutiyā ca gāthā
satārahā cāpi bhaveyyu gāthā
paccantameva sutasoma jānahi5-
sahassiyo6- nāma kudhatthi7- gāthā.

4242. icchāmi vohaṁ sutavuddhimattano
santo8- ca maṁ sappurisā bhajeyyuṁ,
ahaṁ savantihi mahodadhiva
nahi tāta tappāmi subhāsitena.

1. sakiṁ - syā 2. sandhavaṁ - machasaṁ 3. dhammo - machasaṁ 4. sānassiyā - machasaṁ 5. jānāhi - machasaṁ 6. sāhassiyā - machasaṁ 7. kāatthi - machasaṁ
8. sattoti - machasaṁ

[bjt page 422] [\x 422/]
4243. aggi yathā tiṇakaṭṭhaṁ ḍahanto1-
na tappati sāgaro vā nidahi,
evampi te paṇḍitā rājaseṭṭha
sutvāna tappanti subāsitena.

[pts page 486] [\q 486/]
4244. sakassa dāsassa yadā suṇomi
gāthā2- ahaṁ atthavati janinda,
tameva sakkacca nisāmayāmi
nahi tāta dhammesu mamatthi titti.

4245. idanne raṭṭhaṁ sadhanaṁ sayoggaṁ
sakāyuraṁ sabbakāmupapannaṁ,
kiṁ kāmahetu paribhāsase3-
gacchāmahaṁ porisādassa4- kante

4246. attānurakkhāya bhavanti hete
hatthārobhā rathikā pattikā ca,
assārehā5- ye ca dhanuggahāse
senaṁ payuñajāma hanāma sattuṁ.

[pts page 487] [\q 487/]
4247. sudukkaraṁ porisādo akāsi
jīvaṁ gahetvāna avissaji maṁ,
taṁ tādisaṁ pubbakiccaṁ santo
dubbhe6- ahaṁ tassa kathaṁ janinda.

4248. vanditvā so pitaraṁ mātarañca
anusāsitvā negamañca balañca,
saccavādi saccānurakkhamāno
agamāsi so yena so porisādo7-.

[pts page 488] [\q 488/]
4249. kato mayā saṅgaro brāhmaṇena
raṭṭhe sake issariye ṭhitena,
taṁ saṅgaraṁ brāhmaṇassappadāya
saccānurakkhi punarāgatosmi
yajasasu yaññaṁ khāda maṁ porisāda.

4250. na hāyate khādituṁ8- mayhaṁ pacchā
citakā ayaṁ tāva sadhumikā ca,
niddhumako pacitaṁ sādhu pakkaṁ
suṇāmi gāthāyo satārahāyo.

1. dahanto - machasaṁ 5. assāruhā - machasaṁ
2. taṁ - machasaṁ 6. dubbho - machasaṁ
3. paribhāsasi - machasaṁ paribhāsate - vi 7. yattha porisādo - machasaṁ
4. porisādassupatte - machasaṁ 8. khāditaṁ - machasaṁ

[bjt page 426] [\x 426/]
[pts page 489] [\q 489/]
4251. adhammiko tvaṁ porisādakāsi1-
raṭṭhā ca bhaṭṭho udarassa hetu,
dhammañcimā abhivadanti gāthā
dhammo adhammo ca kuhiṁ sameti.

4252. adhammikassa luddassa niccaṁ lohitapāṇino,
natthi saccaṁ kuto dhammo kiṁ sutena karissasi.

4253. yo maṁsabhetu migavaṁ careyya yo vā hane purisaṁ attahetu,
ubhopi te pecca samā bhavanti
kasmā no2- adhammikaṁ brūhi maṁ tvaṁ3-

4254. pañca pañca nakhā bhakkhā khattiyena pajānatā,
abhakkhaṁ4- rāja bhakkhesi tasmā adhammiko tuvaṁ.

[pts page 490] [\q 490/]
4255. putto tuvaṁ perāsādassa hatthā
gananvā sakaṁ mandiraṁ kāmakāmi,
amittahatthaṁ punarāgatosi
na khattadhamme5- kusalosi rāja.

4256. ye khattadhamme kusalā bhavanti
pāyena te nerayikā bhavanti,
tasmā ahaṁ khattadhammaṁ5- pahāya
saccānurakkhi punarāgatosmi
yajassu yaññaṁ khāda maṁ porisāda.

4257. pāsādavāsā paṭhavigavāssaṁ
kāmitthiyo kāsikacandanañca,
sabbaṁ tahiṁ labhasi sāmitāya
saccena kiṁ passasi ānisaṁsaṁ.

[pts page 491] [\q 491/]
4258. ye keci me atthi rasā pathavyā6-
saccaṁ tesaṁ sādutaraṁ rasānaṁ,
sacce ṭhitā samaṇabrāhmaṇā ca
taranti jāti7- maraṇassa pāraṁ.

1. purāsāda - machasaṁ, sāya 2. nu - machasaṁ 3. yaṁ - machasaṁ 4. abhakkha - machasaṁ 5. khatya - machasaṁ, sayā 6. pathabyā - machasaṁ 7. jātiṁ - machasaṁ

[bjt page 426] [\x 426/]
4259. mutto tuvaṁ porisādasasa hatthā
gantvā sakaṁ mandiraṁ kāmakāmi,
amittahātthaṁ punarāgatosi
nahā nūna te maraṇabhayaṁ janinda
alinacitto casi1- saccavādi.

4260. katā me kaḷayāṇā anekarupā
yaññā yiṭṭhā ye vipulā passatthā,
visodhito paralokassa maggo
dhamme ṭhito ko maraṇassa bhaye.

[pts page 492] [\q 492/]
4261. katā me kalyāṇā anekarūpā
yaññā yiṭṭhā se vipulā pasatthā,
anānutappaṁ paralokaṁ gamissaṁ
yajassu yaññaṁ khāda2- maṁ porisāda

4262. pitā ca mātā ca upaṭṭitā me dhammena me issariyaṁ pasatthaṁ,
visodhito paralokassa maggo
dhamme ṭhito ko maraṇassa bhaye.

4263. pitā ca mātā ca upaṭṭitā me dhammena me issariyaṁ pasatthaṁ,
anānutappaṁ paralokassa gamissaṁ
yajassu yaññaṁ khāda maṁ porisāda.

4264. √ātīsu mittesu katā me kārā
dhammena me issariṁ pasatthaṁ,
visodhito paralokassa maggo
dhamme ṭhito ko maraṇassa bhaye.
4265. √ātīsu mittesu katā3- me kārā
dhammena me issariṁ pasatthaṁ,
anānutappaṁ paralokassa gamissaṁ
yajassu yaññaṁ khāda maṁ porisāda.

4266. dinnaṁ me dānaṁ bahudhā bahunnaṁ4-
santappitā samaṇabrāhmaṇā ca,
visādhito paralokasa maggo
dhamme ṭhito ko maraṇassa bhaye

1. asi - machasaṁ 2. ada - machasaṁ 3. katupakāro - machasaṁ 4. bahunaṁ - machasaṁ

[bjt page 428] [\x 428/]
4267. dinnaṁ me dānaṁ bahudhā bahunnaṁ4-
santappitā samaṇabrāhmaṇā ca,
anānutappaṁ paralokassa gamissaṁ
yajassu yaññaṁ khāda maṁ porisāda.

[pts page 493] [\q 493/]
4268. visaṁ pajānaṁ puriso adeyya
āsivisaṁ jalitaṁ uggatejaṁ,
muddhāpi tassa vipateyya1- sattadhā
yo tādisaṁ saccādiṁ adeyya.

4269. sutvā dhammaṁ vijānanti narā kalyāṇapāpakaṁ,
api gāthā suṇitvāna dhamema me ramatī2- mano.

[pts page 494] [\q 494/]
4270. sakideva sutaso3- sabbhi hoti samāgamo,
sā naṁ saṅgati pāleti nāsabbhi bahu saṅgamo

4271. sabbhireva samāsetha sabbhi kubbetha santhavaṁ, 4-
sataṁ saddhammamaññāya seyyo hoti na pāpiyo.

4272. jiranti ve rājarathā sucittā
atho sarīrampi jaraṁ upeti,
satañca dhammo na jaraṁ upeti
santo bhave sabbhi pavedayanti

4273. nahañca dūre paṭhavī5- va dure
pāraṁ samuddassa tadāhu dure,
tato have durataraṁ vadanti
satañca dhammaṁ asatañca rāja.

4274. gāthā imā atthavatī suvyañajanā6-
subhāsitā tuyhaṁ janinda sutvā,
ānandi citto sumano patīto
cattāri te samma vare dadāmi.

[pts page 495] [\q 495/]
4275. yo nattano maraṇaṁ khujjhasi tvaṁ
hitāhitaṁ vinipātañca saggaṁ,
giddho rase duccarite niviṭṭho
kiṁ tvaṁ varaṁ dassasi pāpadhamma7-.

1. eleyya - machasaṁ vipaleyya - syā 2. ramate - machasaṁ, syā 3. mahārāja- machasaṁ, syā 4. sandhavaṁ - machasaṁ 5. pathavi - machasaṁ 6. byañachana - machasaṁ 7. pāpadhammo - machasaṁ

[bjt page 430] [\x 430/]
4276. ahañca taṁ dehi varanti vajjaṁ
tvañcāpi datvāna avākareyya,
sandiṭṭhikaṁ kalabhamimaṁ vivādaṁ
ko paṇḍito jānamupabbajeyya.

4277. na taṁ varaṁ arahati jantu dātuṁ
yaṁ vāpi datvāna avākareyya,
varassu samma avikampamāno
pāṇaṁ cajitvānapi dassameva.

4278. ariyassa ariye sameti sakkhi1-
paññassa paññāṇavatā sameti,
passeyya taṁ vassasataṁ arogaṁ2-
etaṁ varānaṁ paṭhamaṁ varāmi.
[pts page 496] [\q 496/]
4279. ariyassa ariye sameti sakkhi3-
paññassa paññāṇavatā sameti,
passapi maṁ vassasataṁ arogaṁ
etaṁ varānaṁ paṭhamaṁ dadāmi.
4280. ye khattiyāse idha bhūmipālā
muddhābhisittā katanāmadheyyā,
na tādise bhūmipatī adesi
etaṁ varānaṁ dutiyaṁ varāmi.
4281. ye khattiyāse idha bhūmipālā
muddhābhisittā katanāmadheyyā,
na tādise bhūmipatī ademi
etaṁ varānaṁ dutiyaṁ dadāmi.
[pts page 497] [\q 497/]
4282. paresataṁ khattiyā te gahītā
talāvutā assumukhā rudantā,
sake te raṭṭha paṭaṭipādayāhi
etaṁ varānaṁ tatiyaṁ varāmi.
4283. paresataṁ khattiyā te gahītā
talāvutā assumukhā rudantā,
sakena5- raṭṭhena paṭaṭipādayāmi te
etaṁ varānaṁ tatiyaṁ dadāmi.

1. saṅkhyaṁ - machasaṁ 2. arogyaṁ - machasaṁ 3. saṅkhyaṁ - machasaṁ
4. passasi - machasaṁ passeyya - syā passeti - vi 5. sake te raṭṭhe - machasaṁ

[bjt page 432] [\x 432/]

4284. chiddante raṭṭhaṁ byadhitaṁ bhayāhi
puthu narā leṇamanuppaviṭṭhā,
manussamaṁsaṁ viramehi rāja.
etaṁ varānaṁ catutthaṁ varāmi.

[pts page 498] [\q 498/]
4285. addhā hi so bhakkho mamaṁ manāpo
etassa hetumhi vanaṁ paviṭṭho,
sohaṁ kathaṁ etto upārameyyaṁ
aññaṁ varānaṁ catutthaṁ varassu.

4286. na ce piyaṁ meti janinda tādiso
attaṁ niraṁkatvā piyāni sevati, attāva soyyo paramāva aseyyo
labbhā piyā ocitatthena pacchā.

[pts page 499] [\q 499/]
4287. piyaṁ me mānusaṁ maṁsaṁ sutasoma vijānahi,
nambhi1- sakko nivāretuṁ aññaṁ tuvaṁ samma varaṁ varassu.

4288. yo ve piyaṁ meti piyānukaṅkhi2-
attaṁ niraṁ katvā piyāni sevati
soṇḍāva pitvāna visassa3- thālaṁ
teneva so hoti dukhi4- parattha.

4289. yo cīdha saṅkhāya piyāni hitvā
kicchenapi sevati ariyadhammaṁ5-,
dukkhitova pītvāna yathosadhāni
teneva so hoti sukhī parattha.

4290. ohāyahaṁ pitaraṁ mātarañca
manāpike6- kāmaguṇe ca pañca,
etassa hetumbhi vanaṁ paviṭṭho
tante varaṁ kinti mahaṁ dadāmi.

[pts page 500] [\q 500/]
4291. na paṇḍitā dviguṇaṁ ahu vākyaṁ
saccappaṭiññāva bhavanti santo,
varassu samma iti maṁ avoca
iccabravi tvaṁ na hi te sameti.

4292. apuññalābhaṁ ayasaṁ akittiṁ
pāpaṁ bahuṁ duccaritaṁ kilesaṁ,
manussamaṁsassa kate7- upāgā
tante varaṁ kintimahaṁ dadeyyaṁ.

1. nahisakkā - machasaṁ 5. aariyadhamme - vi machasaṁ, syā
2. piyānurakkhi - machasaṁ, syā 6. manāpiye - machasaṁ
3. visamissa - vi machasaṁ, syā 7. bhavo - machasaṁ
4. dukkhi - machasaṁ, syā.

[bjt page 434] [\x 434/]
4293. na taṁ varaṁ arahati jantu dātuṁ
yaṁ vāpi datvāna avākareyya,
varassu samma avikampamāno
pāṇaṁ cajitvānapi dassameva.

4294. pāṇaṁ cajanti santo nāpi dhammaṁ.
saccappaṭiññā ca bhavanti santo,
datvā varaṁ khippamavākarohi
etena sampajja surājaseṭṭha.

[pts page 501] [\q 501/]
4295. dhanaṁ caje1- yo pana aṅgahetu
aṅgaṁ caje jīvitaṁ jakkhamāno,
aṅga dhanaṁ jīvitaṁ cāpi sabbaṁ
caje naro dhammamanussaranto.

4296. yassā hi dhammaṁ puriso vijaññā
ye cassa kaṅkhaṁ vinayanti santo,
taṁ hissa dipañca parāyaṇañca
na tena mittiṁ jarayetha2- pañño.

[pts page 502] [\q 502/]
4297. addhā hi so bhakakho mamaṁ3- manāpo
etassa hetumbhi vanaṁ paviṭṭho,
saceva maṁ yācasi etamatthaṁ
etampi te samma varaṁ dadāmi.

[pts page 503] [\q 503/]
4298. satthā ca me hosi sakhā ca mesi
vacanampi te samma ahaṁ akāsiṁ,
tuvampi me samma karohi vākyaṁ
ubhopi gantvāna pamocayāma.
4299. satthā ca te homi sakhā ca tyambhi
vacanampi me samma ahaṁ akāsi,
ahampi te samma karomi vākyaṁ
ubhopi gantvāna pamocayāma.

4300. kammāsapādena viheṭhitattha4-
talāvutā assumukhā rudantā,
na jātu dubbhetha imassa rañño
saccappaṭiññaṁ me paṭissuṇātha.

1. cajedhanaṁ aṅgavarassahetu - vi machasaṁ, syā 2. jirayetha - machasaṁ 3. mama - machasaṁ 4. vihedhitambhā - machasaṁ, syā

[bjt page 436] [\x 436/]
4301. kammāsapādena viheṭhitambhā
talāvutā assumukhā rudantā,
na jātu dubbhetha imassa rañño
saccappaṭiññante paṭissuṇāma.

[pts page 504] [\q 504/]
4302. yathā pitā vā athavāpi mātā
anukampakā atthakāmā pajānaṁ,
evameva vo hotu ayañca rājā
tumbhe ca vo hotha yatheva puttā.

4303. yathā pitā vā athavāpi mātā
anukampakā atthakāmā pajānaṁ,
evameva no hotu ayañca rājā
mayampi bhessāma yatheva puttā.

4304. catuppadaṁ sakuṇañcāpi maṁsaṁ
sudehi randhaṁ sukataṁ suniṭṭhitaṁ,
sudhaṁva indo paribhuñajiyāna
hitvā katheko ramasi araññe
4305. [pts page 506] [\q 506/]
. tā khattiyā velali1- vilākamajjhā
alaṅkatā samparivārayitvā,
indaṁva devesu pamodayiṁsu
hitvā katheko ramasi araññe

4306. tambupadhāne bahugoṇakambhi
sucimbhi sabbassayanambhi saññate, 2,
sayanassa3- majjhambhi sukhaṁ sayitvā
hitvā katheko ramasi araññe

4307. pāṇissaraṁ kumbhathunaṁ nisithe4-
athopi ve nippurisampi turiyaṁ,
bahuṁ sugitañca suvāditañca
hitvā katheko ramasi araññe

4308. uyyānasampannaṁ pahutamālyaṁ5-
migāvirūpena6- puraṁ surammaṁ,
hayehi nāgehi rathehupetaṁ
hitvā katheko ramasi araññe

1. valli - machasaṁ 2. subhamabhisabbasasayanambhi saṅgate - machasaṁ, syā
3. seyyassa - machasaṁ 4. niside - machasaṁ syā 5. bahutta - machasaṁ
6. migājinupeta - syā

[bjt page 438] [\x 438/]
[pts page 507] [\q 507/]
4309. kāḷapakkhe yathā cando hāyateva suve suve,
kāḷapakkhupamo rāja asataṁ hoti samāgamo.

4310. yathā rasakamāgamma sudakaṁ purisādhamaṁ,
akāsiṁ pāpakaṁ kammaṁ yena gacchāmi duggatiṁ.

4311. sukkapakkhe yathā cando vaḍḍhateva suve suve,
sukkapakkhupamo rāja sataṁ hoti samāgamo.

4312. yathāhaṁ tava māgamma sutasoma vijānahi,
kāhāmi kusalaṁ kammaṁ yena gacchāmi suggatiṁ.

[pts page 508] [\q 508/]
4313. thale yathā vāri janinda vaṭṭaṁ1-
anaddha2- neyyaṁ aciraṭṭhitikaṁ,
evampi ce hoti asataṁ samāgamo
anadadhaneyyo udakaṁ thaleva.

4314. sare yathā vāri jinindaṁ vaṭṭaṁ
ciraṭṭhitikaṁ naraviriya3- seṭṭha,
evampi ve hoti sataṁ samāgamo

4315. avyāyiko hoti sataṁ samāgamo
yāvampi tiṭṭheyya tatheva hoti,
khippaṁ hi veti asataṁ samāgamo
tasmā sataṁ dhammo asabbhi ārakā.

[pts page 509] [\q 509/]
4316. na so rājā yo5- ajeyyaṁ jināti
na so sakhā yo sakhāraṁ jināti,
na sā bhariyā yā patito vibheti
na te puttā ye6- na bharanti jiṇṇaṁ.

4317. na sā sabhā yattha na santi santo
santo na te ye na bhananti dhammaṁ,
rāgañca dosañca pahāya mohaṁ
dhammaṁ bhaṇantova bhananti santo.

1. vuṭṭhaṁ - machasaṁ 2. ananda - machasaṁ 3. naravira - machasaṁ
4. ciraṭṭhitika - machasaṁ 5. rājā naso yo - machasaṁ 6. puttā - nate ye - machasaṁ

[bjt page 440] [\x 440/]
4318. na bhāsamānaṁ1- jānanti missaṁ bālehi paṇḍitaṁ,
bhāsamānañca jānanti desentaṁ amataṁ padaṁ,

4319. bhāsaye jotaye dhammaṁ paggaṇhe isinaṁ dhajaṁ,
subhāsitaddhajā2- isayo dhammo hi isinaṁ dhajoti.
mahāsutasomajātakaṁ.

asitinipāto niṭṭhito.
tassuddānaṁ:
sumukho pana haṁsavaro ca mahā
sudhābhojanino ca paro pavaro,
sakuṇāladijādhipativabhayano
sutasoma varuttama samhayano'ti.

1. nābhāsa - machasaṁ 2. subhāsita